تشخیص بیماری از عنبیه چشم امکان‌پذیر است؟
چندی است که در برخی از شبکه‌های مجازی کانال‌هایی راه‌اندازی شده‌اند که با درخواست تصویری از عنبیه چشم افراد وضعیت سلامت یا بیماری آنها توسط فردی که معلوم نیست متخصص است یا متخصص‌نما مورد تشخیص و تفسیر قرار می‌گیرد و در نهایت افراد با تشخیص بیماری را به مطب‌ها یا کلینیک‌های شخصی راهنمایی می‌کنند.
دکتر محمد‌علی زارعیان، متخصص طب ایرانی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: عنبیه‌شناسی یک تکنیک تشخیصی نوظهور است که تا به امروز هیچ مطالعه‌ای نتوانسته صحت آن را تایید کند. به‌رغم تاریخچه‌ای که گاه تا بیش از ۳۰۰سال به این تکنیک نسبت می‌دهند مطالعات علمی انگشت‌شماری روی آن انجام شده که هیچ کدام آن را به‌عنوان ابزار تشخیصی مناسب تایید نکرده‌اند. مشهورترین آزمایشی که در این رابطه صورت گرفته آزمایش برنارد جنسن، عنبیه‌شناس مشهور آمریکایی در سال ۱۹۷۹ است که ادعا کرده بود مشکلات کلیوی را از روی عنبیه تشخیص می‌دهد. او و دو همکارش تصویر عنبیه ۱۴۳ بیمار را بررسی کردند ولی هیچ کدام موفق به تشخیص نشدند.
بسیاری از کسانی که تکنیک‌های تشخیص هویت مبتنی بر عنبیه را گسترش داده‌اند مخالف جدی عنبیه‌شناسی هستند و آن را بی‌پایه و اساس می‌دانند.
مهم‌ترین ابزار تشخیصی پزشک شرح حال و معاینه کامل بیمار است و عنبیه‌شناسی اگر هم بتواند صحت خود را نشان دهد صرفا به عنوان یک ابزار کمک‌تشخیصی قابل استفاده است. وقتی سونوگرافی و سی‌‌تی‌اسکن خطای تشخیصی دارند تشخیص تغییرات در عنبیه دایره‌شکلی با قطر یک سانتیمتر به‌مراتب خطاهای بیشتری دارد.
علم به تغییرات ظاهری
حال با توجه به این‌که صرفا از طریق ظاهر و چهره افراد و از طریق کانال‌های عنبیه‌شناسی و... نمی‌توان به نوع بیماری پی برد و مراجعه حضوری بیمار به مطب و آزمایش‌های پزشکی مورد نیاز است پرسش دیگری مطرح می‌شود که آیا افراد می‌توانند با شناسایی برخی علائم غیر‌طبیعی در ظاهر خود یا دیگران به بروز برخی از مشکلات احتمالی پی ببرند؟
دکتر عین‌ا... ولی‌زاده، متخصص تغذیه و پژوهشگر طب سنتی درخصوص شناخت برخی از علائم احتمالی بیماری‌ها و سوء‌مزاج از روی عنبیه، نبض، مو، ناخن و... می‌گوید هر کدام از اعضای بدن دارای مزاج و طبیعت هستند و مادامی که در تعادل باشند نشانه‌های طبیعی دارند، اما در اثر غلبه یکی از مزاج‌های چهارگانه علائمی در ظاهر و چهره افراد پدیدار می‌شود که پزشک متناسب با آن تغییرات می‌تواند درمانی را تجویز کند. برخی از علائم غلبه مزاج و بیماری در پوست، ناخن، نبض، دفعیات بدن، زبان و چشم قابل شناسایی و تشخیص است که البته نیاز به دانش کامل و تجربه و اشراف کافی به طب سنتی دارد.
ظاهر زبان را دریابید
حالت ظاهری زبان همچون رنگ، شیار و بزاق می‌تواند تا حدودی در تشخیص بیماری یا نوع غلبه مزاج در معالجات تکمیلی کمک‌کننده باشد. زبان در حالت طبیعی باید صورتی‌رنگ باشد و یک لایه بزاق روی آن را بپوشاند. اگر رنگ زبان تیره‌تر و به قرمز و بنفش گرایش داشته باشد می‌تواند بیانگر احتمالی بالا بودن دمای بدن، التهاب، عفونت و... باشد و اگر رنگ آن روشن‌تر و به سفیدی متمایل باشد ممکن است نشانه کم خونی، سرمای غالب بدن، سطح پایین انرژی، کمبود برخی املاح و... باشد که البته بسته به سایر شرایط بالینی فرد تشخیص‌ها متغیر است.
تاثیر بیماری‌ها بر ناخن
ناخن‌ها هم می‌توانند تاثیر بیماری بر بافت بدن را نشان دهند. به عنوان مثال ناخن رنگ پریده و سفید می‌تواند نشانه کم‌خونی، نارسایی قلب و... باشد. ناخن کبود و آبی احتمال کمبود اکسیژن و مشکلات تنفسی را بیان می‌کند. ناخن‌های قاشقی شکل بیانگر احتمالی کم‌خونی ناشی از فقر آهن، مشکلات قلبی یا کم‌کاری تیروئید است. ناخن‌های ضخیم می‌تواند نشانه‌ای از عفونت قارچی بوده یا پوسته‌ریزی و ریش‌ریش شدن پوست اطراف ناخن اغلب به دلیل خشکی هوا و عمدتا در فصول سرد سال ایجاد می‌شود.
مزاج‌شناسی از روی پوست و مو
مو از جمله فضولات بدن است که نوع، کیفیت و حالات آن برای شناسایی نوع مزاج بسته به شرایط هر فرد یک معیار مورد سنجش است. به عنوان مثال، اگر سرعت رشد مو زیاد باشد، نشانه گرمی مزاج و اگر رشد مو کم باشد، نشانه سردمزاجی است. پرمویی و ضخامت و مجعد بودن مو نشانه گرمی و خشکی و کم مویی و نازکی آن از علائم مزاج سرد است که در صورت صاف و لخت بودن مو مزاج سرد و تر تشخیص داده می‌شود.
پوست نیز اگر متمایل به سفید باشد، می‌تواند نشانه کم‌خونی و مزاج رو به سرد باشد، رنگ گچی نشانه سردی و تری مزاج، رنگ زرد از علائم گرمی و خشکی طبع و صفراوی بودن است. قرمزی پوست بیانگر گرمی و پرخونی است و تیرگی و کدورت پوست می‌تواند از نشانه‌های سردی و خشکی و در اصطلاح خون غیرتمیز با غلبه سودا باشد.
همچنین سوء‌مزاج افراد را می‌توان از میزان کم خوابی و پرخوابی آنها هم تشخیص داد. خواب زیاد یکی از علل سردی و تری مزاج و خواب کم و بیداری زیاد یا بی‌خوابی‌های همراه با بی‌قراری نشانه خشکی و گرمی مزاج و خواب و بیداری معتدل نشانه اعتدال مزاج است.
عنبیه‌شناسی در طب سنتی
یکی از روش‌های تشخیص بیماری در طب سنتی بهره‌گیری از پیام‌های چشم است. مردمک، عنبیه، پلک، سفیدی و سرخی، پف‌آلودگی و سیاهی اطراف چشم و رگ‌های خونی هر کدام می‌تواند کمک‌کننده باشد. در برخی منابع طب سنتی مطرح است که هر عضو بدن در عنبیه جای خاصی دارد و در هر عنبیه متجاوز از 90 تا 120 محل خاص تعیین و نامگذاری شده و این ادعا وجود دارد که هرگاه بافت یکی از اعضا آسیب ببیند با انتقال آسیب‌دیدگی به مغز رنگ قسمت خاصی از عنبیه که مربوط به عضو مورد نظر است تغییر می‌کند که البته اثبات برخی ادعاهای این‌چنینی به مطالعات و تحقیقات بیشتری نیازمند است. از نظر پزشکی مدرن عنبیه‌شناسی فرایندی کاملا شبه علمی است.
تشخیص بیماری از روی نبض، شدنی است؟
اگر سریال جواهری در قصر و ماجرای طبابت یانگوم که از طریق گرفتن نبض نوع بیماری افراد را تشخیص می‌داد، دیده باشید تا حدودی به علم نبض شناسی واقف خواهید بود. در طب سنتی و چینی از این علم برای شناسایی برخی بیماری‌ها کمک گرفته می‌شود. نبض بر اثر حرکات شریان‌ها (سرخرگ) که در نتیجه انقباض و انبساط قلب است به وجود می‌آید. در طب نوین سنجش نبض با دو انگشت و فقط برای پی بردن به تعداد حرکات قلب کاربرد دارد، اما در طب سنتی، طبیب با چهار انگشت با سنجش ده مورد از ویژگی‌های نبض که شامل طول، عرض، ارتفاع، قدرت، سرعت، سفتی، گرمی و... است به نوع مزاج، نوع بیماری، پرخونی و کم‌خونی و... پی می‌برد که البته این علم پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و به تبحر و تجربه متخصص نیازمند است، زیرا احتمال خطا در تشخیص بالا بوده و برخی ادعاها درخصوص سنجش فشار و قند خون و... از طریق نبض باید به اثبات برسد. تشخیص بیماری از روی نبض از نز پزشکی مدرن جزو موارد بارز شبه علمی است.
