جای خالی ١٢٠ مدرسه در نفسگاه تهران
در کنار خانه‌های ویلایی قدیمی با بام‌هایی سرخ، برج‌ها با لابی‌های لوکس و استخر و سالن ورزشی اختصاصی در همسایگی هم سر به آسمان کشیده‌اند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند، برج‌هایی که در رقابت، نونوارتر از قبلی سر از خاک بیرون می‌آورند اما تا چندفرسنگی خود با همهمه برنامه‌های صبحگاهی بچه‌ها بیگانه‌اند؛ دانش‌آموزانی که با شروع ثبت‌نام مدارس از مدرسه‌ای به مدرسه دیگر می‌روند تا شاید دانش‌آموز یکی از کلاس‌ها شوند، اما بیشترشان راهی مدارس مناطق ٥ و ٢ می‌شوند. «آموزش‌وپرورش هیچ‌گونه تعهدی مبنی بر ثبت‌نام دانش‌آموزان در منطقه ٢٢ ندارد و باید به سراغ مسئولانی بروند که این واحدهای مسکونی را بدون پیش‌بینی فضای آموزشی ساخته‌اند.» این واکنش مدیرکل آموزش‌وپرورش در سال ٩٣ به کمبود فضای آموزشی منطقه ٢٢ بود و دو سال بعد داریوش ور‌ناصری، رئیس سازمان توسعه و تجهیز مدارس تهران از بحرانی‌بودن مسأله فضای آموزشی در دو تا سه سال آینده گفت. در این سال‌ها این مشکل حل نشد تا سال گذشته که شهردار منطقه ٢٢ از کمبود ٧٠مدرسه در این منطقه خبر داد و حالا آموزش‌وپرورش از کمبود ١٢٠ مدرسه‌ای می‌گوید که در صورت تأمین‌نشدن، شرایط را بحرانی خواهد کرد. علی شهری، مدیرکل نوسازی مدارس استان تهران، هم پیش‌تر درباره وضع مدارس در منطقه ٢٢ پایتخت گفته بود: «در منطقه ٢٢، ٢٤ مدرسه دولتی با ٢٧٩ کلاس درس برای حدود ١٠هزار دانش‌آموز و در بخش غیردولتی هم ٢٧ مدرسه با ١٩٧ کلاس برای ٢هزار و ٥٠٠دانش‌آموز فعالیت می‌کند.» در این شرایط، آموزش‌وپرورش چشم‌انتظار شهرداری نشسته تا زمین‌هایی را به تملکش دربیاورد و به کمک خیّرین مدرسه بسازد و شهرداری معتقد است که قوانین به او اجازه دادن تملک به کسی را نمی‌دهد و سوالش این است که اگر قرار باشد مثلا پنج زمین را برای ساخت مدرسه در اختیار آموزش‌وپرورش قرار دهد، قرار است دولت چه کمکی کند؟
مدرسه‌های شلوغ در آستانه دوشیفته‌شدن
«با آدرس خانه مادربزرگم در فردوس غرب ثبت‌نام کرده‌ام.» ساناز تنها نیست و چند همکلاسی دیگرش هم هر روز صبح با او از چیتگر می‌آیند تا سر وقت به مدرسه برسند. «اینجا مدرسه زیاد است و حق انتخاب داریم. در منطقه خودمان مدرسه کم و کیفیت آموزشی پایین است. مدرسه‌مان کمی سختگیر است اما معلم‌های خوبی دارد.» امید و دو هم‌کلاسی‌اش هر روز خودشان را می‌رسانند شهرک غرب. «تا کلاس هفتم شهرک سرچشمه درس خواندم، راه دور بود و برای کلاس هفتم به هزار بدبختی در همین منطقه ثبت‌نام کردم، البته همان یک سال درس خواندم و دو سالی است دانش‌آموز یکی از مدارس شهرک غربم.»
خانم صبوری مادر دو دختر دانش‌آموز است؛ یکی دوره متوسطه اول و دیگری متوسطه دوم. «تا شده برج ساخته‌اند اما مدرسه را فراموش کرده‌اند. ١٨سالی است در این منطقه زندگی می‌کنیم و مدرسه مشکل بیشتر خانواده‌هاست. مدرسه‌های گران با کیفیت پایین.» خانم صبوری قولنامه استیجاری تهیه می‌کند تا دخترهایش در شهرک سرچشمه درس بخوانند و حالا صبح‌ها می‌روند شهرک راه‌آهن. «این همه از اهمیت آموزش می‌گویند اما در عمل خبری نیست. به دلیل کمبود مدرسه تا دل‌تان بخواهد مدرسه غیرانتفاعی گران فعالیت می‌کنند.» مادر لیام هم از وضع مدارس گلایه دارد. «لیام کلاس چهارم است و مجبور شدیم در مدرسه غیرانتفاعی ثبت‌نام کنیم. مدرسه دولتی با ما فاصله زیادی دارد. چطور من هر روز این بچه را بفرستم فردوس غرب یا شهرک غرب؟ منتظرم کمی بزرگتر شود تا در مدارس دولتی ثبت‌نامش کنم.» فرهاد هم تنها کلاس اول را در چیتگر خوانده و حالا دانش‌آموز یکی از مدارس شهرک غرب است. «کلاس‌های منطقه خیلی شلوغ هستند و معلم‌ها وقت نمی‌کنند به همه دانش‌آموزان رسیدگی کنند. یکی از دوستانم می‌گوید شاید از سال دیگر مدرسه‌شان دوشیفته شود.»
شرایط بحرانی است
کمبود فضای آموزشی منطقه ٢٢ شهرداری قصه امروز و دیروز نیست. قطب گردشگری تهران در حالی نفسگاه تهران را تنگ کرده که با مشکلات زیادی دست به گریبان است و در این میان کمبود فضای آموزشی این منطقه عرصه را بر دانش‌آموزان و آموزش‌وپرورش تنگ کرده است. مسعود ثقفی، سخنگوی آموزش‌وپرورش شهر تهران، هم از بحرانی‌شدن کمبود فضای آموزشی در این منطقه می‌گوید: «منطقه ٥ آموزش‌وپرورش با داشتن ١٢٤هزار دانش‌آموز در مقاطع مختلف تحصیلی با کمبود مدرسه روبه‌روست؛ کمبودی که به مرز اخطار رسیده و هر چه سریع‌تر باید فکری برای آن کرد. منطقه ٥ آموزش‌وپرورش نیازمند ٤٠ مدرسه است و این در حالی است که بار کمبود فضای آموزشی منطقه ٢٢ شهرداری را به دوش می‌کشد؛ منطقه‌ای که در شرایط فعلی گفته می‌شود نیازمند ٨٠ فضای آموزشی جدید است. در حقیقت درمجموع برای رفع کمبود فضای آموزشی آموزش‌وپرورش نیازمند ١٢٠مدرسه است؛ تعدادی که با در نظر گرفتن حداقل‌ها از آن سخن به میان آمده است.»
منطقه ٢٢ بر اساس سرشماری جمعیت سال ١٣٩٥، ١٨٠هزار نفر جمعیت دارد؛ جمعیتی که پنج‌برابر میانگین رشد جمعیت شهر تهران رشد داشته است. ثقفی، مشاور مدیر کل آموزش‌وپرورش شهر تهران رشد جمعیت این منطقه را عامل مهمی در کمبود فضای آموزشی در این منطقه می‌داند: «این منطقه با تراکم دانش‌آموز روبه‌روست و به تناسب، کلاس‌ها با تراکم بالاتری بسته می‌شود. به‌عنوان مثال اگر استاندارد کلاسی در مقطع مشخصی ٢٥ دانش‌آموز باشد در این منطقه به ٣٢ و حتی ٣٥ دانش‌آموز می‌رسد تا جایی که در بعضی مقاطع و مدارس احتمال رفتن به سمت دوشیفته‌شدن وجود دارد.» او می‌گوید: «انبوه‌سازی در این منطقه در حالی ادامه دارد که فکری برای فضای آموزشی آن نشده است. بسیاری از برج‌های این منطقه هنوز خالی از سکنه است و سوال اصلی این است که با پر شدن این برج‌ها چه کسی برای آنها مدرسه خواهد ساخت؟»
زنگ خطر کمبود فضای آموزشی در منطقه ٢٢، باعث شد چندوقت پیش جلسه مسئولان آموزش‌وپرورش و شهری تشکیل شود تا با استناد به ماده ١٨ قانون و تعهدات انبوه‌سازان منطقه ٢٢ بر تشکیل شوراهای آموزش‌وپرورش برای احداث فضای آموزشی تأکید شود؛ جلسه‌ای که ثقفی معتقد است تا زمان واگذاری زمینها به آموزش‌وپرورش نمی‌توان از نتیجه‌بخش بودن آن مطمئن شد: «اصل ماجرا تأمین زمین است؛ موضوعی که آموزش‌وپرورش نقشی در آن ندارد و در مورد چگونگی آن باید دستگاه‌های مسئول پاسخگو باشند. وظیفه آموزش‌وپرورش بعد از واگذاری زمینها شروع می‌شود و می‌توان با مشارکت خیرین مدرسه‌ساز آن را به سرانجام رساند. اگر شهرداری مالکیت زمینها را در اختیار آموزش‌وپرورش بگذارد بی‌شک خیرین مدرسه‌ساز استان تهران حضوری قوی در ساخت‌وسازها خواهند داشت.» او محقق‌نشدن این وعده را بحرانی برای منطقه می‌داند: «مشکلات را نمی‌توان کتمان کرد، البته وجود چشم‌انداز مثبت پیش روی آموزش‌وپرورش می‌تواند انگیزه‌ای برای تاب‌آوردن این مشکلات باشد و نهایتِ تلاش آموزش‌وپرورش این خواهد بود که با تمهیدات اساسی آسیب‌های احتمالی را از دانش‌آموزان دور کند، اگرچه نگرانی ما این است که چشم‌انداز مثبتی وجود نداشته باشد، یعنی فضایی در اختیار آموزش‌وپرورش قرار نگیرد.»
در جلسه الزام انبوه‌سازان منطقه ٢٢ مبنی بر تأمین فضای آموزشی، واگذاری پنج زمین به آموزش‌وپرورش تصویب شده است که شورا سه زمین آن را مصوب کرده است و دو زمین دیگر هم قرار است مصوب کند. سخنگوی آموزش‌وپرورش در این‌باره می‌گوید: «تأمین فضای آموزش و تربیت دانش‌آموزان دغدغه آموزش‌وپرورش است؛ دغدغه‌ای که در منطقه ٢٢ به شرایط ویژه و بحرانی رسیده اما در مجموع در سایر مناطق تهران هم به چشم می‌‌خورد. ما در تهران مدارسی با قدمت ٦٠ سال داریم. واقعیت امر این است که استان تهران به لحاظ فضای آموزشی بعد از سیستان‌وبلوچستان فقیرترین استان کشور است.»
اهمال از خود آموزش‌وپرورش بوده
علی نوذرپور، شهردار منطقه ٢٢ مسئول کمبود فضای آموزشی منطقه را شهرداری نمی‌داند و می‌گوید: «ملاک و مبنای هرگونه اظهارنظر و تصمیمی، قانون است. در فضای آموزشی کمبود وجود دارد، فضای سبز کاستی‌هایی دارد و به کمبود فضاهای مذهبی و تفریحی هم باید توجه داشت، اما فراموش نکنیم هر کدام از اینها متولی مختص به خودشان را دارند. هر بخش و سرانه‌ای در دولت وزارتخانه و ردیف بودجه‌ای دارد. شهرداری در مورد سرانه‌های مربوط به خود باید پاسخگو باشد. در مورد سرانه‌هایی که متولی دولتی دارد، شهرداری پاسخگو نیست.»
واگذاری زمین توسط شهرداری به موجب قوانین تنها به دو طریق صورت می‌گیرد؛ مزایده و جابه‌جایی زمین‌هایی که در طرح قرار گرفته است. به این معنی که ملک فردی در طرح قرار می‌گیرد و شهرداری با توجه به ارزش ریالی آن در جای دیگری زمینی در اختیار فرد قرار می‌دهد تا طرح اجرا شود. شهردار منطقه ٢٢ معتقد است شهرداری نمی‌تواند رایگان به کسی زمین بدهد: «بند ٦ ماده ٥٥ قانون شهرداری این امکان را می‌دهد که زمین‌هایی را برای کاربری‌های فرهنگی و هنری واگذار کند، البته با حفظ حقوق مالکانه آن. درواقع شهرداری تنها می‌تواند بهره‌برداری زمین را واگذار کند. با توجه به این قانون سه قطعه زمین معرفی و شورای شهر آن را مصوب کرده است و دو قطعه دیگر هم تا آخر سال معرفی می‌شود تا شورای شهر مصوب کند. شهرداری پنج زمینی را که در صورت‌جلسه استاندار درباره‌اش صحبت شده بود، معرفی کرده است؛ دولت اعلام کند در این زمینه چه کاری انجام داده است؟ آیا با این پنج زمین مشکل آموزش‌وپرورش حل می‌شود؟ خیر. درحال حاضر این منطقه ٢٠٠هزار نفر را در خود جای داده و تا سال ١٤٠٥ به ٣٣٠هزار نفر می‌رسد و در مقابل این کمبودها نمود بیشتری در آینده خواهد داشت.» نوذرپور ادامه داد: «آموزش‌وپرورش بخشی تحت عنوان نوسازی و تجهیز مدارس با ردیف بودجه تعیین‌شده دارد و این درحالی است که شهرداری سالانه پنج‌درصد عوارض پروانه ساخت را هم به حساب آموزش‌وپرورش استان واریز می‌کند، اگرچه شورای شهر و شهرداری سالانه پولی را هم تحت عناوینی چون تجهیز و ایمن‌سازی مدارس پرداخت می‌کند. به‌عنوان مثال سال گذشته دومیلیارد تومان برای ایمن‌سازی مدارس پرداخت شد.»
قانون شورای آموزش‌وپرورش استان‌ها، شهرستان‌ها و مناطق به سال ١٣٧٢ برمی‌گردد؛ قانونی که ماده ١٨ آن مدیریت فضاهای سکونتی در حریم و خارج از حریم، نه در محدوده شهر را از وظایف وزارت راه و شهرسازی دانسته است. بر اساس چهار تبصره الحاقی که در سال ٧٩ به ماده ١٨ این قانون اضافه شد، تکلیف شد مجتمع‌های حداقل ٢٠٠ واحدی، باید فضای آموزشی مورد نیاز را داشته باشد، در حریم و خارج از حریم، و البته مجری آن وزارت آموزش‌وپرورش بود. در سال ٨٧ چهار تبصره الحاقی به دلیل قانون تأمین مسکن لغو شد و در مقابل دولت مکلف شد هزینه شکل‌گیری فضاهای آموزشی مورد نیاز را در ردیف بودجه آموزش‌وپرورش در نظر بگیرد. نوذرپور با استناد به این قوانین، شرایط فعلی را اهمال آموزش‌وپرورش می‌داند: «از سال٩٦ در این منطقه کمبود فضای آموزشی را احساس کردم و هر دو ماه یک‌بار با رئیس آموزش‌وپرورش جلساتی برای یافتن راهکار داشتیم. دلیل شرایط امروز منطقه اهمال خودِ آموزش‌وپرورش است. در طرح جامع تفصیلی زمین‌هایی با کاربری آموزشی داریم که در تملک دولت هستند؛ زمین‌هایی که دولت می‌تواند به آموزش‌وپرورش بدهد تا مشکل حل شود.»
