نقاط هدف مالچ‌پاشی تغییر کرد

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، مالچ‌پاشی سالانه برای مهار کانون‌های گردوغبار، امسال نسبت به سال‌های گذشته یک تفاوت جدی دارد. دفتر امور بیابان کشور، امسال برای نخستین‌بار نقشه مناطق مورد‌نظر برای مالچ‌پاشی را نهایی کرده و به تأیید سازمان حفاظت محیط‌زیست رسانده است.

نقشه جدید برای مالچ‌پاشی

علی‌محمد طهماسبی، رئیس ستاد ملی مقابله با پدیده گردوغبار با اشاره به اینکه نتیجه نهایی آزمایشات هنوز ارسال نشده است، در مورد مناطقی که قرار است امسال مالچ‌پاشی شوند گفت: براساس قانون، تعیین محل مالچ‌پاشی در اختیار سازمان حفاظت محیط‌زیست نیست، ولی پس از مشکلات پیش‌آمده در سال گذشته برای خوزستان، سازمان جنگل‌ها اخیرا نقشه جدیدی را در مورد نقاط بحرانی و منشأ گردوغبار تهیه کرده و در اختیار سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار داده است. به گفته او، هدف از این اقدام، عدم‌تداخل نقاط هدف مالچ‌پاشی با مناطق چهارگانه و مناطقی است که از نظر سازمان حفاظت محیط‌زیست به لحاظ اکولوژیکی، جانوری و گیاهی حساس هستند. به جز 2 استان یزد و خوزستان که از ملاحظات اینچنینی برخوردار بودند، نقاط دیگر که در نقشه مالچ‌پاشی مشخص شده است، با مناطق تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط‌زیست تلاقی نداشتند. همین امسال نیز، مجری طرح مالچ‌پاشی ملزم به دریافت تأییدیه نوع مالچ مورد استفاده از سازمان حفاظت محیط‌زیست شده است.

افزایش حساسیت‌های محیط‌زیستی

 مالچ‌پاشی‌های صورت‌گرفته در 2نقطه اکولوژیک در منطقه فکه، چذابه و بستان استان خوزستان در سال گذشته بسیار بحث‌برانگیز بود. فعالان محیط‌زیست نیز انتظار داشتند سازمان حفاظت محیط‌زیست در ماجرای مالچ‌پاشی در مناطقی که تنوع‌زیستی زیادی داشتند، واکنش نشان دهد. حالا در مالچ‌پاشی امسال مناطق هدف با حساسیت‌های محیط‌زیستی بیشتری انتخاب شدند.

علی‌محمد طهماسبی در این‌باره گفت: زمانی که مالچ‌پاشی در این مناطق شروع شد، هنوز مطالعات انجام نشده ‌و مناطق نهایی نشده بودند. امسال اما نقشه راه برای ما و سازمان منابع طبیعی مشخص است. آنچه در چذابه انجام شده بود، در بخش‌هایی از مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست رخ داد. دیگر آنکه جلسات تعیین مناطق ضروری برای مالچ‌پاشی نیز تحت‌تأثیر اطلاع‌رسانی‌های فضای مجازی قرار گرفت، اما امسال با توجه به جلسات کارشناسی و نقشه راه جدید، دیگر نباید چنین اتفاقی بیفتد. علی‌محمد طهماسبی، رئیس ستاد ملی مقابله با پدیده گردوغبار، با تأکید بر اینکه هدف سازمان جنگل‌ها در استفاده از مالچ، کنترل گردوغبار نیست، گفت: آنها به‌دنبال مقابله با ماسه‌های روان هستند. تولید گردوغبار منشأ مختلفی دارد.

رئیس ستاد ملی مقابله با گردوغبار کشور‌ یکی از وظایف سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری را مقابله با ماسه‌های روان اعلام کرد و گفت: هر ماسه‌ای در طبیعت درصورت جابه‌جایی، گردوغبار هم تولید می‌کند، ولی برای سازمان منابع‌طبیعی، تولید گردوغبار یک بحث فرعی است و بحث اصلی، جلوگیری از حرکت ماسه است. او با اشاره به اینکه مالچ به‌عنوان پوشش سطح خاک انواع مختلف نفتی، بیولوژیک، پلیمری، رزین، لاتکس، آهک، قیر و مواد شیمیایی صنعتی ‌با کاربری‌های متفاوت دارد، گفت: مالچی که قرار است برای نقاط مورد‌نظر سازمان منابع طبیعی استفاده شود، برای مقابله با فرسایش بادی، مقابله با حرکت ماسه‌های روان و مقابله با گردوغبار کاربرد دارد. به همین دلیل نیز عنوان کارگروهی که پیگیر این موضوع در ستاد ملی مقابله با گردوغبار است، کارگروه ارزیابی تثبیت‌کنند‌ه‌های خاک به‌منظور مقابله با ریزگردها‌ست‌. مناطقی که در کانون‌های بحران گردوغبار قرار دارند، بیش از 65هزار هکتار است. مدیرکل امور بیابان سازمان منابع‌طبیعی پیش از ارسال نمونه‌های مالچ مورد استفاده در سال‌های گذشته در مناطق مستعد تولید گردوغبار گفته بود‌ دولت آنها را موظف کرده است تا به میزان 660میلیارد تومان مالچ را که به رایگان در اختیارشان گذاشته می‌شود، در سال‌98 استفاده کنند. اکنون مالچ در اختیار آنها به تأیید پژوهشکده صنعت نفت رسیده و انتظار می‌رود آزمایشگاه مرجع سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز بی‌خطری آن‌را تأیید کند.  فرهاد سرداری، مدیرکل امور بیابان سازمان منابع طبیعی با تأکید بر اینکه نقاط هدف مشخص‌شده بر نقشه مالچ‌پاشی مورد تأیید سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار گرفته است، گفت: زمان انجام مالچ‌پاشی در حال از دست رفتن است. 2‌ماه‌‌ تاکنون برای این پروژه از دست رفته ‌و اگر جواب تأیید مالچ مورد استفاده‌ای که سال‌هاست استفاده می‌شود ارائه شود، آن‌وقت موضوع پیچیده خواهد شد. چون مجلس مالچ‌پاشی در اراضی تعیین‌شده را به دولت تکلیف کرده است. از سوی دیگر، کیفیت مالچ هم باید به تأیید سازمان حفاظت محیط‌زیست برسد، چون مالچ موجود در مناطقی استفاده شده ‌که هیچ حیاتی در آن وجود نداشت، اما پس از مالچ‌پاشی و اقدامات بیولوژیک تثبیت خاک، چهره گیاهی منطقه تغییر کرد. البته علی‌محمد طهماسبی، رئیس ستاد ملی مقابله با پدیده گردوغبار نیز پیش‌تر  گفته بود: 2نمونه از مالچ‌های مورد استفاده ازجمله امولوسیون قیر را بررسی کردیم که از نظر ما هر دو رد شدند. ممکن است مالچ سازمان منابع طبیعی رد شود یا نشود. از نظر کارشناسی دیدگاه‌ها متفاوت است. وی با تأکید بر اینکه شاخص‌هایی که برای پوشش گیاهی منطقه مورد نظر برای مالچ‌پاشی درنظر گرفته شده به‌گونه‌ای است که پوشش گیاهی بسیار کم باشد، افزود: پس از مالچ‌پاشی اقداماتی صورت می‌گیرد که پوشش گیاهی تا 70درصد افزایش یابد. برای حفظ پوشش جانوری نیز نقشه‌ها به سازمان محیط‌زیست ارائه شد. به جز 2نقطه در یزد و خوزستان که از نقشه‌های ما کاملا حذف شده، بقیه 65هزار هکتار به تأیید سازمان حفاظت محیط‌زیست رسیده است.

شرط مالچ پاشی

در بررسی دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی از حدود 5میلیون هکتار مناطق ماسه‌ای که در کشور وجود دارد، حدود 65هزار هکتار در 13استان مستعد مالچ‌پاشی است. براساس شاخص‌های این دفتر، این مناطق به 3درجه و همچنین نقاط خاص مثل کنار جاده‌ها و راه‌آهن تفکیک شده‌اند. بخشی از کانون‌های تولید گردوغبار در بستر تالاب‌ها قرار دارد. براساس برآورد‌های موجود از 5میلیون هکتار بستر تالاب کشور، حدود یک‌میلیون هکتار خشک شده است. عرصه‌های تالابی، جزو اراضی تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست و اختیار و اعیانی آن در اختیار ستاد ملی گردوغبار است.

    به گفته فرهاد سرداری، مدیرکل امور بیابان سازمان منابع طبیعی، مکان‌های مستعد مالچ‌پاشی از نظر این دفتر باید شاخص‌های متعددی داشته باشد. به‌طور مثال، مناطق انتخاب‌شده نباید دارای درصد تاج پوشش گیاهی بالایی باشد(درصد پوشش کمتر از 30درصد). البته یکنواختی پوشش نیز اهمیت دارد. مناطق انتخاب‌شده جزو مستثنیات نباید باشد، جزو ماسه‌زارهای تثبیت‌شده نباشند، جهت باد غالب و فرساینده به سمت منابع زیستی، مسکونی و... باشد. به‌طوری که هجوم ماسه‌ها تهدید و خطر برای منطقه محسوب شود. امکان تثبیت، احیا و اصلاح اراضی ماسه‌زار به شیوه دیگر میسر نبوده و یا بسیار سخت باشد. اراضی قبلا مالچ‌پاشی نشده باشد یا آثار مالچ قبلی از بین رفته باشد؛ به‌گونه‌ای که مالچ قدیمی توانایی تثبیت ماسه‌های روان را نداشته باشد. منطقه انتخاب‌شده دارای طرح اجرایی دیگری برای کنترل فرسایش بادی به‌جز مالچ‌پاشی نباشد.