سهم استان‌ها از مشارکت اقتصادی

بر اساس تازه‌ترین آماری که مرکز آمار ایران در وب‌سایت خود قرار داده، نرخ بیکاری جمعیت 10 سال و بیشتر، طی تابستان امسال در استان کهکیلویه و بویراحمد به 15.6درصد، در استان لرستان به 14.7 درصد و در استان خوزستان به 14.5 درصد رسیده است. از سوی دیگر، پایین‌ترین نرخ بیکاری در استان‌ها نیز به استان گلستان و آذربایجان غربی اختصاص دارد که 6درصد بوده است. چه‌کسی شاغل است؟ ارقام مرکز آمار ایران از آخرین تحولات نرخ بیکاری و میزان اشتغال در تابستان سال جاری در حالی منتشر می‌شود که مطابق تعاریف این مرکز، «تمام افراد 10 ساله و بیشتر که در طول هفته طبق تعریف کار (براساس استاندارد سازمان بین‌المللی کار، ILO) حداقل یک ساعت کار کرده‌اند.» جزو «شاغلان» محسوب می‌شوند. با این حساب، افرادی که بدون دریافت مزد برای یکی از اعضای خانوار خود که با وی نسبت خویشاوندی دارند، کار می‌کنند، کارآموزانی که در دوره کار‌آموزی فعالیتی در ارتباط با فعالیت موسسه محل کار‌آموزی انجام می‌دهند، محصلانی که کار می‌کنند و تمام افرادی که در نیروهای مسلح به‌طور دائم یا موقت خدمت می‌کنند نیز در ارقام ارائه شده از سوی مرکز آمار جزو شاغلان محسوب می‌شوند. بر اساس تعاریفی که مرکز آمار ایران ارائه کرده، افراد 10 ساله و بیشتر که در هنگام مراجعه و ثبت آمار فاقد کار باشند، یا هفته بعد از آن آماده برای کار باشند یا در هنگام ثبت آمار و سه هفته قبل از آن، جویای کار باشند نیز جزو دسته «بیکاران» محسوب می‌شوند. برخی کارشناسان معتقدند بر اساس استانداردهای سازمان بین‌المللی کار (ILO) جمعیت شاغل باید در سن 15 سال و بیشتر باشد: در حالی که در ایران این نرخ بر اساس جمعیت 10 ساله و بیشتر محاسبه می‌شود که این موضوع تا حدودی هم امکان مقایسه‌های بین‌المللی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و هم بر میزان اشتغال تاثیر می‌گذارد. نرخ مشارکت اقتصادی یکی دیگر از متغیرهایی که مرکز آمار ایران در گزارش‌های فصلی نیروی کار اعلام می‌کند «نرخ مشارکت اقتصادی» است. بر اساس تعاریف این مرکز «نرخ مشارکت اقتصادی» نسبتی است که از «تقسیم کردن جمعیت فعال 10 سال و بیشتر بر کل جمعیت فعال 10 سال و بیشتر» به دست می‌آید. آمارهای مرکز آمار ایران در تابستان امسال از ترکیب این متغیر در استان‌های کشور نیز نشان از ارقام هشداردهنده‌ای دارد. بر اساس این آمار، در هیچ‌یک از استان‌های کشور نرخ مشارکت اقتصادی به 50درصد نرسیده است. چنان‌که بالاترین میزان نرخ مشارکت اقتصادی مربوط به استان اردبیل با حدود 47درصد است. پایین‌ترین میزان نرخ مشارکت اقتصادی در تابستان امسال نیز متعلق به استان‌های سیستان و بلوچستان با 33.4درصد، کهکیلویه و بویراحمد با 33.6 درصد و لرستان با 37.2 درصد بوده است. نرخ مشارکت اقتصادی، یکی از مهم‌ترین شاخص‌های بخش «عرضه کار» محسوب می‌شود. این شاخص از یکسو تابعی از وضعیت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشور است و از سوی دیگر، متغیر کنترلی برای وضعیت رفاهی جامعه خواهد بود. به این معنا که هرچه نرخ مشارکت اقتصادی بالاتر باشد، آن جامعه از سطح رفاه بالاتری برخوردار است. به همین دلیل به‌طور معمول کمتر کشور پیشرفته‌ای را می‌توان یافت که در آن نرخ مشارکت نیروی کار پایین باشد و از طرف دیگر، به‌ندرت کشورهای درحال‌توسعه با نرخ مشارکت بالا وجود دارد، البته موارد استثنایی در میان کشورهای در حال توسعه دیده می‌شود که از چنین وضعیتی برخوردار هستند. بر اساس پژوهش‌های مستقل، نرخ مشارکت اقتصادی کل استان‌های کشور از 46 درصد در سال 1345 خورشیدی به 43 درصد در سال 1355، حدود 39درصد در سال 1365، بالغ بر 35درصد در سال 1375 و 39 درصد در سال 1385 رسیده است. نرخ مشارکت اقتصادی کل کشور در بهار 1390 حدود 38.2درصد اعلام شد و به‌این‌ترتیب این نرخ، روند نزولی نسبت به سال 85 را ادامه داد. بر اساس آمار جدید مرکز آمار ایران، نرخ مشارکت اقتصادی در کل کشور به حدود 40 درصد در تابستان سال جاری رسیده است. این در حالی است که میانگین جهانی نرخ مشارکت اقتصادی حدود 65 درصد است. ترکیب اشتغال استان‌ها مرکز آمار ایران در بخش دیگری از این گزارش، به مقایسه استان‌های کشور از نظر بخش‌های عمده فعالیت‌های اقتصادی پرداخته است. بر اساس اعلام این مرکز، در استان خراسان شمالی، حدود 40 درصد شاغلان 10 سال و بیشتر در بخش کشاورزی مشغول به‌کار بوده‌اند. از سوی دیگر، استان تهران با 1.5درصد کمترین شاغلان بخش کشاورزی را داشته است. بر اساس این آمار، شاغلان بخش کشاورزی در کل کشور 19.5درصد بوده‌اند. در بخش صنعت نیز، استان یزد، با 47.1 درصد بیشترین و استان گیلان با 22 درصد کمترین میزان شاغلان این بخش را به خود اختصاص داده‌اند. سهم شاغلان در این بخش در مقیاس کل کشور، طی تابستان امسال 34درصد بوده است. همچنین در بخش خدمات نیز، استان تهران با 62.7درصد بالاترین و استان خراسان شمالی با حدود 33 درصد پایین‌ترین درصد شاغلان بخش خدمات را به خود اختصاص داده‌اند. سهم شاغلان در این بخش در کل کشور، 46.5 درصد بوده است. مرکز آمار ایران شاغلان بخش کشاورزی را شامل افراد فعال در زراعت، باغداری، دامپروری، شکار، جنگلداری و ماهیگیری عنوان کرده است. شاغلان بخش صنعت نیز شامل افراد فعال در استخراج معدن، صنعت، ساختمان، تامین آب و برق و گاز هستند. بخش خدمات هم شامل عمده و خرده‌فروشی کالا، تعمیر وسایل نقلیه موتوری و کالاهای شخصی و خانگی، هتل و رستوران‌داری، حمل و نقل، انبارداری، ارتباطات، واسطه گری‌های مالی، مستغلات، اجاره و فعالیت‌های کسب‌وکار، آموزش، بهداشت و مددکاری اجتماعی، سازمان‌ها و هیات‌های برون‌مرزی، دفاتر و ادارات مرکزی، خانوارهای معمولی دارای مستخدم، اداره امور عمومی، دفاع و درنهایت تامین اجتماعی است.