مشکل چادر مشکی چیست؛ مافیا یا قاچاق؟
مدیرکل دفتر صنایع نساجی و پوشاک وزارت صمت مشکل اصلی ناکامی کشور در تولید چادرمشکی پس از ۴۰ سال را قاچاق می‌داند و می‌گوید: در حالی که سازمان حمایت باید بر قیمت‌ها نظارت کند، دلالان چادر مشکی وارداتی ۳ تا ۵ دلاری را به‌قیمت نجومی به مردم می‌فروشند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تسنیم، ایران به‌عنوان یکی از بزرگترین مصرف کنندگان چادر مشکی هنوز در تولید این پارچه ناموفق است و به‌نوعی حجم زیادی از نیاز بازار خود را از محل واردات تأمین میکند.
وابستگی کشور به واردات چادر مشکی در حالی هر روز افزایش پیدا میکند که چندین دهه از عمر فعالیت صنعت نساجی در کشور می‌گذرد و تولیدکنندگان این حوزه هم مدعی هستند، "توانایی تولید داریم اما امکانات در اختیار ما نیست".
شاید بتوان عدم موفقیت کارخانجات چادر مشکی در کشور را در چند عامل مهم جست‌وجو کرد؛ نخستین مشکل نداشتنِ دانش فنیِ تولید پارچه چادر مشکی است. البته این را هم باید اضافه کنیم که در بسیاری موارد صنعتگران و پژوهشگران ما توانسته‌اند به تولیداتی دست یابند که واقعاً از محصولات مرغوب جهانی چیزی کم ندارد اما متأسفانه عزمی برای این تولید استوار وجود نداشته است، علاوه بر این بسیاری از کارخانه‌هایی که به حوزه پارچه چادر مشکی ورود پیدا کرده‌اند ماشین‌آلات آنها متناسبِ خط تولید این پارچه نبوده است.
علاوه بر این موضوعات متأسفانه سود بالای واردات چادر مشکی عاملی شده تا تولیدکننده داخلی توانایی رقابت با اجناس وارداتی را نداشته باشد. به‌اعتقاد تولیدکنندگان، واردکنندگان قدرتمندی در بخش چادر مشکی فعالیت می‌کنند که نفوذ بالای آنها عاملی شده تا اقدامی برای مقابله با فعالیت آنها در کشور انجام نشود و هر روز بازار پُر از اجناس وارداتی باشد.
در همین ارتباط گفت‌وگویی با افسانه محرابی مدیرکل دفتر صنایع نساجی و پوشاک وزارت صمت انجام شده است تا دلیل اوضاع نامناسب بازار چادر مشکی و عدم تولید آن در داخل کشور را جویا شود.
دلیل اصلی عدم تولید چادر مشکی در کشور چیست؟ برخی از ناتوانی تولیدکننده ایرانی در رنگ این پارچه و حجم بالای واردات چادرمشکی گله دارند و عده‌ای دیگر از سنگ‌اندازی متعدد برای فعالیت تولیدی و عدم حمایت دولت در این بخش صحبت می‌کنند. به‌اعتقاد شما چرا هنوز در تولید چادرمشکی ناتوان هستیم و بازار در اختیار واردکنندگان است؟
یکی از موارد خیلی مهم در بحث رقابت‌پذیری و تولید یک محصول باکیفیت و رقابت‌پذیر، موضوع مواد اولیه و بِروز بودن تکنولوژی است، به‌عبارتی اگر مواد اولیه خوب و تکنولوژی هم بروزرسانی شده باشد محصول باکیفیت تولید خواهد شد و بازار روی خوشی به آن کالا نشان خواهد داد. در بخش چادر مشکی پیش از این نخ "آی‌تی‌وای" در ایران تولید نمی‌شد اما در حال حاضر کارخانه حجاب شهرکرد با تولید 10 میلیون متر واحد پارچه تنها واحد فعال در حوزه چادر مشکی است که از نخ‌های "آی‌تی‌وای" داخلی استفاده میکند. البته ما امروز به‌اندازۀ نیاز این واحد تولیدی نخ "آی‌تی‌وای" در اختیار داریم.
در موضوع چادر مشکی باید به این نکته اشاره کنم که کیفیت این نخ در تولید بسیار مهم است و ما در این رابطه مشکلی نداریم، علاوه بر این حوزه رنگرزی و چاپ و تکمیل پارچه هم مهم است، به‌نحوی که پارچه باید از نظر تثبیت رنگ، زیردست، سبکی، پُرز نگرفتن و موارد دیگر مشکلی نداشته باشد. در این بخش اکثر رنگ‌ها وارداتی هستند و ما برای چادر مشکی احتیاج به ثبات رنگ داریم.
*جزئیات 2 طرح وزارت صنعت برای تولید چادرمشکی در کشور
در حال حاضر با توجه به جمعیت کشور حدوداً 32 میلیون نفر بانوان بالای 15 سال هستند و ما حداقل نیازمند 97 میلیون متر پارچه چادرمشکی هستیم که 10 میلیون متر آن را حجاب شهرکرد تأمین میکند، یعنی حدود 87 میلیون متر پارچه کمبود داریم که البته در سطح بازار صحبت از نیاز 50 میلیون متری است. با توجه به تبلیغات، مشوق‌های صورت‌گرفته و پیگیری‌ها برای تشویق تولیدکنندگان و سرمایه گذاران برای ورود به این حوزه دو تا سه طرح در بخش چادر مشکی مطرح شده است.
یکی از این طرح‌ها مربوط به کارخانه "دسترنج رضابافت قزوین" است که قرار شده حداکثر طی یکی دو سال آینده حدود 30 میلیون متر پارچه چادر مشکی در این واحد تولید شود. نکته قابل اهمیت تولید نخ در همین واحد است به‌نحوی که خودشان کار ریسندگی را هم انجام خواهند داد و رِنج‌های نمره‌ای مختلف نخ را تولید خواهند کرد که منجر به تولید انواع چادر مشکی خواهد شد.
علاوه بر این با کارخانه "کرپ‌ناز کرمانشاه" هم صحبت‌هایی شده تا در زمینه چادرمشکی حضور پررنگی داشته باشند. مردم از قدیم با این برند آشنا بوده و قرار است 10 میلیون متر پارچه چادر مشکی هم این کارخانه تولید کند.
منابع مالی هم در اختیار این طرح‌ها قرار می‌دهید؟
سرمایهگذار کارخانه "دسترنج رضابافت" یک سرمایهگذار قوی است که از قبل هم در زمینه‌هایی که فعالیت کرده برای آوردن ماشین‌آلات تسهیلاتی را درخواست نکرده است. این سرمایهگذار کلاً قصد تولید پارچه‌های کرپ در انواع و اقسام طرح‌ها و رنگ‌ها را دارد که یک بخشی از آن پارچه‌ها تولید چادر مشکی است.
اینکه می‌گویم دانش فنی باید درست انتقال پیدا کند منظورم دانش لازم برای تولید مواد اولیه و چاپ و رنگرزی و تکمیل برای تولید چادر مشکی است، واحدهای ما حتماً تلاش خودشان را می‌کنند که کیفیت کالاهایشان را افزایش دهند اما امروز در حد معقول مصرف هستند.
*هزینه 300 تا 350 میلیارد تومانی برای شروع تولید پارچه
شما در صحبت‌های خود به چندین طرح در حوزه چادر مشکی اشاره کردید اما باید بررسی شود که چرا چندین دهه از عمر صنعت نساجی در کشور می‌گذرد اما هنوز بخش قابل توجهی از نیاز کشور در حوزه چادر مشکی را از محل واردات تأمین می‌کنیم، چرا در بزرگترین کشور مصرف‌کننده چادر مشکی فقط 1 تولیدکننده چادر است؟
به‌صورت کلی ماهیت کالاهای نساجی و پوشاک یک ماهیت قاچاق‌پذیر است. در حال حاضر فقط صحبت از قاچاق پوشاک است اما قاچاق پارچه کمتر از پوشاک نیست. برای جلوگیری از این موضوع باید قیمت تمامشده محصولات را کاهش داد و همزمان به ارتقای کیفیت هم توجه کرد. اتفاقاً بنده در جلساتی که با معاونت پیشگیری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز داشتم تأکید کردم که اصلی‌ترین کار برای حمایت از تولید و مصرف‌کننده کاهش قیمت تمامشده تولیدات است.
البته در بخش تسهیل فضای کسب‌وکار و تأمین مواد اولیه واحدهای تولیدی هم باید تمام اقدامات لازم صورت گیرد تا تولیدکننده بتواند محصول با کیفیت و قیمت مناسب راهی بازار کند. امروز موضوع کاهش سهم بیمه کارفرما و معافیت‌های مالیاتی برای واحدهای تولیدی مطرح است که در دست بررسی است.
به هر حال ما بسته‌ای آماده کرده‌ایم که از طریق آن بتوانیم جذب سرمایه‌گذاری را انجام دهیم. اگر امروز یک واحد تولیدی بخواهد کار خود را برای تولید حدود 10 میلیون متر پارچه آغاز کند حداقل 300 تا 350 میلیارد تومان هزینه نیاز دارد (به‌جز قیمت تولید نخ آی‌تی‌وای). البته این رقم بستگی به ماشین‌آلات هم دارد و حتی شاید این هزینه بیشتر هم شود.
*مسئول مبارزه با قاچاق پارچه نیستم
این حجم سرمایه‌گذاری نشان می‌دهد که سرمایهگذار باید به کار خود اعتماد داشته و رغبتی به انجام آن داشته باشد. در شرایطی که پارچه قاچاق می‌شود به‌طور حتم سرمایهگذار با تردید به فعالیت خود نگاه کرده و حتی دلسرد می‌شود.
در حال حاضر قاچاقچیان پارچه هیچ کدام از هزینه‌هایی را که تولیدکننده ملزم به پرداخت آن است نمی‌دهند و جلوگیری از فعالیت آنها در حیطه وظایف من نیست به‌نحوی که ارگان‌های نظارتی، گمرک، مناطق آزاد، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز باید عزم جدی خود را برای جلوگیری از قاچاق داشته باشند.
من خودم شخصاً به این نتیجه رسیده‌ام که بهترین راه‌حل برای جلوگیری از قاچاق پایین آوردن قیمت تمامشده و حمایت از تولیدکننده داخلی است. البته ممکن است اتفاقات جدیدی در مقاطع مختلف در اقتصاد کشور رخ دهد که یکباره معادلات را به‌هم ریزد و همین موضوعات ریسک را برای سرمایه‌گذاران بیشتر میکند.
*مانور دلالان در بازار پارچه/ نظارتی بر قیمت‌گذاری نیست
کدام دستگاه مسئول نظارت بر قیمت‌گذاری پارچه چادرمشکی وارداتی است؟
سازمان حمایت مسئول نظارت بر قیمت‌ها است علاوه بر این واحدهای نظارتی دیگری هم مسئول مدیریت قیمت‌ها در بازار هستند. اما این نکته را باید بگویم که پارچه‌های وارداتی که امروز در بازار به‌فروش می‌رسد با این قیمت‌ها وارد نشده و بسیار ارزان‌تر هستند، به‌نوعی دلالان قیمت‌ها را افزایش داده‌اند. در محاسبات ما چادر وارداتی به‌جز یک‌سری خاص سه تا 5 دلار بیشتر نیست و قیمت‌های نجومی توسط دلالان در بازار تعیین شده است.
شما می‌گویید سازمان حمایت باید نظارت کند، مگر نه اینکه این سازمان زیرمجموعه وزارت صنعت است چرا سیاستگذاری روشنی در این رابطه تعریف نشده؟
در این رابطه مشکلی که وجود دارد موضوع مالیات بر ارزش‌افزوده است که زنجیرۀ آن هنوز تشکیل نشده است. هدف از اجرای این طرح گرفتن مالیات از مصرف‌کننده تا انتهای زنجیره بود اما عملاً این کار انجام نشده و این زنجیره تا تولید متوقف شده است. البته نظارتی هم در این رابطه نیست اما اگر صندوق‌های مکانیزه راه‌اندازی شود از ابتدا تا انتهای زنجیره که مصرف‌کننده است می‌توان کنترل‌های لازم را انجام داد و نظارت‌ها را مؤثرتر کرد.
*ماجرای بسته مبارزه با قاچاق که عملاً هیچ نتیجه‌ای نداد
برای کاهش واردات و قاچاق پوشاک از جمله پارچه چادر مشکی صحبتی با ستاد مبارزه با قاچاق کالا نداشته‌اید؟
یک بسته در این رابطه آماده و ارائه داده‌ایم اما عملاً نتیجۀ خاصی نگرفتیم.
هنوز به‌صورت روشن مشکل تولید چادر مشکی در کشور را عنوان نکرده‌اید؟
تولید این پارچه سرمایه‌گذاری بالایی نیاز دارد و شرایط امروز حاکم بر تولید هم ریسک سرمایه‌گذاری در تولید را افزایش داده است، ضمن اینکه پارچه به‌شکل قاچاق وارد کشور می‌شود و این امر هم ریسک سرمایه‌گذاری را بالا برده است، علاوه بر این ما برای تولید چادرمشکی نیازمند انتقال دانش فنی و بروزرسانی ماشین‌آلات هستیم.
*گران‌شدن مواد اولیه را قبول دارم اما کالای نهایی هم گران شده
باید از ابتدای خط تولید تأمین مواد اولیه تا رنگرزی و چاپ و تکمیل، انتقال دانش فنی و بروزرسانی تجهیزات اقدامات لازم را انجام داد تا در نهایت محصولی با کیفیت و قیمت مناسب راهی بازار شود. شما دقت کنید آغاز یک واحد تولیدی با 350 میلیارد تومان پول کمی نیست و سرمایهگذار باید با امید به بازار خود وارد این فعالیت شود، در این میان کیفیت و قیمت تمامشده نیز برای رقابت در بازار مهم است که هنوز در این رابطه نتوانسته‌ایم اقدام مؤثری را انجام دهیم.
البته بافندگی گلوگاه صنعت نساجی است که در همین ارتباط طرح‌هایی در بخش بافندگی و تولید چادرمشکی و پوشاک تعریف شده است. در این طرح‌ها برای جذب سرمایه‌گذاری منابع و مشوق‌هایی به‌صورت الزامات در برنامه رونق تولید تعریف شده است. امروز با سود 18 درصد بانک‌ها سوددهی در واحدهای تولیدی قابل پیش‌بینی نیست.
برنامه وزارت صنعت برای مدیریت افزایش مواد اولیه برای تولیدکنندگان نساجی چیست؟ امروز اصلی‌ترین مشکل تولید در این بخش گرانی مواد اولیه است.
بله مواد اولیه که گران شده است. البته در کل زنجیره محصولات هم به همین نسبت افزایش قیمت‌ها به وجود آمده است. من گران شدن را قبول دارم زیرا این موضوع باعث شده تا در زنجیره به یک قسمت‌هایی از زنجیره بیشتر فشار وارد شود. به هر حال از الیاف تا پوشاک، همین‌طور که قیمت مواد اولیه افزایش یافته قیمت کالای نهایی هم گران شده است. اینجا برای مصرف‌کننده نهایی سخت می‌شود زیرا نقدینگی مردم نسبت به افزایش قیمت‌ها بسیار پایین است و یک حالت رکود در بازار ایجاد شده است.
*بازار پوشاک در قبضه واردکنندگان غیررسمی
با این شرایط رکود، واردکنندگان فروش خوبی داشته و بازار را در اختیار گرفته‌اند.
بله اما واردکنندگانی که به‌شکل غیررسمی محصول وارد می‌کنند، زیرا آنها چون حقوق و عوارض گمرکی پرداخت نمی‌کنند و قیمت آنها نسبت به کالای داخلی ارزان‌تر است. البته آنها کالاهایی هم می‌آورند که از نظر کیفیتی شاید پایین‌تر از جنس ایرانی است اما چون قدرت خرید مردم هم کاهش یافته رغبت مردم به خرید آنها بیشتر است.
*مافیای پارچه و پوشاک هست
وجود مافیا در واردات چادر مشکی را قبول دارید؟
ما باید بگوییم مافیا یعنی چه، آیا مافیا همین قاچاقچیان هستند؟ یعنی ممکن است مثلاً یک شرکت بازرگانی یا یک گروهی سازمان‌یافته در بخش قاچاق یا واردات از طریق خلاف‌اظهاری در گمرکات، با شناسایی نیاز جوامع اسلامی نسبت به واردات غیررسمی این کالا اقدام کنند. به هر حال ممکن است چنین چیزی وجود داشته باشد.
