بن‌بست حریری
آرامش از لبنان رخت بسته و اعتراض‌های عمومی به چهاردهمین روز خود رسیده است. در حالی که دامنه اعتراض‌ها هر روز وسیع‌تر از قبل می‌شود و تداوم اعتراض‌ها زمینه را برای ورود بازیگران غیرلبنانی اعم از دولتی و غیردولتی به صحنه بحران فراهم کرده است، همچنان دولت نتوانسته به نقشه راه مشخصی برای فرونشاندن آتش اعتراض‌ها دست پیدا کند و به نظر می‌رسد که استعفا برای برخی چهره‌های حاضر در دولت به ساده‌ترین فرمول برای فرار از مسوولیت تبدیل شده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، روز گذشته در حالی که خیابان‌های بیروت شاهد درگیری میان معترضان و نیروهای امنیتی به علاوه درگیری دسته‌ای از معترضان با جمعیت دیگری بود، خبر رسید که سعد حریری، نخستوزیر لبنان خود را برای استعفا آماده می‌کند.خبری که به نقل از منابع آگاه جای خود را در فضای رسانه‌ای بین‌المللی باز کرد و بر ابهام موجود در فضای سیاسی لبنان افزود. در حالی که هیچ لیست مشخص و پایداری از مطالبه‌های معترضان در دست نیست، برخی احزاب به خصوص احزاب وابسته به جریان 14 مارس در لبنان تاکید دارند که نقشه راه برای عبور از بحران یا باید برکناری دولت فعلی را در بربگیرد یا تغییرات اساسی در کابینه که تغییر برخی وزرا هم شامل حال آن شود. با این‌همه چهره‌ای مانند نبیه بری، رییس پارلمان لبنان سرسختانه اعتقاد دارد که خانه‌تکانی سیاسی در دولت نمی‌تواند متضمن پایان اعتراض‌ها باشد، چرا که دامنه مطالبه‌های معترضان از اقتصادی تا سیاسی بسیار وسیع است و مشخص نیست که حد سقف این اعتراض‌های خیابانی کجا خواهد بود. در گعده سیاسیون لبنانی کم نیستند چهره‌هایی مانند نبیه‌بری که نسبت به خلأ قدرت در لبنان هشدار می‌دهند و تاکید دارند که اگر شاکله دولت فعلی از هم پاشیده شود نه تنها مطالبه‌های امروز معترضان بی‌پاسخ می‌ماند بلکه باید انتظار بحران سیاسی در کنار گرفتاری‌های بیشتر اقتصادی را هم داشت. با این‌همه برخی از منابع نزدیک به حریری پیش از سخنرانی او که ساعت 16 به وقت محلی برگزار شد تهدید کردند که اگر رییس‌جمهور با تغییراتی که نخستوزیر می‌خواهد موافقت نکند باید شاهد استعفای حریری باشد. بحث استعفای حریری از نخستین روزهای آغاز اعتراض‌های عمومی در لبنان مطرح بود اما چهره‌ای مانند سیدحسن نصرالله هم مخالفت خود را با آن اعلام کرده و البته گفته می‌شد که برآیند مجموع رایزنی‌ها میان نخستوزیر، رییس‌جمهور و رییس‌پارلمان این است که استعفای حریری نمی‌تواند کلید این قفل باشد. برخی از منابع خبری می‌گویند که عربستان سعودی خواهان استعفای دولت حریری به منظور بهره‌برداری از آن علیه حزب‌الله لبنان و ایران است.
در حالی که جرقه اعتراض‌ها با وضع تعرفه و مالیات‌های جدید در لبنان زده شد و دولت با توجه به حجم اعتراض‌های عمومی از بخشی از برنامه پیشنهادی خود عقب‌نشینی کرد اما تداوم اعتراض‌های خیابانی که مسدود شدن بسیاری از راه‌ها را شامل شده عملا به تهدید اقتصادی برای لبنان تبدیل شده است. رییس بانک مرکزی لبنان در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان هشدار داد که اگر راهی برای پایان دادن به اعتراض‌ها در لبنان پیدا نشود باید انتظار سقوط اقتصادی این کشور را در چند روز آتی کشید. بانک‌های لبنان تقریبا از دو هفته پیش تاکنون به دلیل مسائل امنیتی ناشی از اعتراض‌ها در وضعیت تعطیل به سر می‌برند و همین مساله اوضاع اقتصادی این کشور را تحت‌الشعاع قرار داده است. رییس بانک مرکزی لبنان در این باره می‌گوید: «اگر فقط چند روز دیگر این اعتراض‌های خیابانی ادامه پیدا کند هزینه آن برای کشور بسیار سنگین خواهد بود. مساله مهم دیگر این است که سرمایه‌گذاران خارجی با مشاهده وضعیت لبنان بی‌شک ترسیده و کنار خواهند کشید.» گفته می‌شود که تظاهراتی در این مقیاس در 15 سال گذشته در لبنان بی‌سابقه بوده است. رییس‌بانک مرکزی لبنان در بخش‌های دیگری از این گفت‌وگو تاکید کرده که سعد حریری به دنبال استعفا است اما نگران خلأ قدرت است که می‌تواند کشور را فلج کند. به گفته این مقام لبنانی، حریری اعتقاد دارد که تنها راه برای راضی کردن مردمی که به خیابان‌ها ریخته‌اند خانه تکانی در کابینه است اما به نظر می‌رسد که نخستوزیر نتوانسته در این زمینه موافقت سایرین را جلب کند. دوشنبه گذشته بود که سعد حریری نقشه راه 17بندی را برای آرام کردن اعتراض‌ها تهیه و ارایه کرد اما طرح او با اقبال عمومی روبه رو نشد و اعتراض‌ها پایان نیافت. رییس‌بانک مرکزی لبنان می‌گوید که هرچه زمان رسیدن به راهکاری جامع‌الاطراف که بتواند هم دولتی‌ها را راضی و هم معترضان را آرام کند به تعویق بیفتد، هزینه سیاسی، اقتصادی و امنیتی برای لبنان افزایش پیدا خواهد کرد.
حریری: در بن‌بست بودم
سخنرانی وعده داده شده سعد حریری کمتر از یک دقیقه طول کشید. به نظر می‌رسید که نخستوزیر لبنان پس از 13 روز اعتراض حرف چندانی برای گفتن به مردم کشورش نداشت و با اعتراف به اینکه به بن‌بست رسیده اعلام کرد که پست‌ها می‌آیند و می‌روند و آنچه مهم است ماندن میهن است. براساس ترجمه خبرگزاری فارس از سخنان نخستوزیر لبنان، حریری افزود: وظیفه ما است که مانع از فروپاشی اقتصاد در لبنان شویم.گزارش‌های رسیده از لبنان حاکی از آن است که معترضان در صیدا با اعلام استعفای سعد حریری به شادی پرداختند.حریری در صفحه توییتر خود نیز اعلام کرد که به درخواست معترضان استعفا داده است. این دومین بار در دو سال گذشته است که لبنان شاهد استعفای سعدحریری است. او در آبان‌ماه 1396 نیز پس از سفری ناگهانی و از پیش‌اعلام نشده که به عربستان داشت در حالی که همچنان به بیروت بازنگشته بود در شبکه العربیه متعلق به خاندان سعودی حاضر شد و استعفای خود را اعلام کرد؛ استعفایی که گفته شد تحت فشار محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی صورت گرفته بود و با سفر امانوئل مکرون، رییس‌جمهور فرانسه به ریاض و میانجی‌گری او حریری به بیروت بازگشته و استعفای خود را پس گرفت.
استعفای حریری و کشمکش‌های سیاسی که این مساله به دنبال خواهد داشت بیم تکرار تجربه تلخ جنگ داخلی در لبنان که در سال 1990 به پایان رسید را زنده کرده است.علاوه بر مخالفت‌های داخلی از سوی چهره‌هایی چون رییس‌جمهور، رییس‌مجلس و حزب‌الله لبنان با استعفای حریری به نظر می‌رسد که کشورهای اروپایی نیز تمایلی به فروپاشی دولت سعد نداشتند، چرا که به پیچیدگی‌های تشکیل دولت در لبنان واقف هستند. 12 بهمن ماه 97 بود که پس از 9 ماه اختلافات سیاسی، سرانجام دولت جدید وحدت ملی تشکیل شد و سعد حریری برای یک دوره دیگر پست نخست‌وزیری را در اختیار گرفت. در همان مقطع نیز گفته شد که مهم‌ترین چالشی که دولت جدید لبنان با آن روبه‌رو است احیای اقتصاد و کاهش بدهی‌های این کشور است که حدود ۱۵۰ درصد تولید ناخالص داخلی برآورد شده بود. چالشی که در نهایت به طناب دار حریری تبدیل شد و او را وادار به استعفا کرد. طبق قانون اساسی لبنان، نهادهای حکومتی بین گروه‌های مختلف مذهبی توزیع شده و سال‌هاست که این کشور با توزیع قدرت بین جناح‌های مذهبی و سیاسی اداره می‌شود. کرسی‌های پارلمان بین مسیحیان و مسلمانان تقسیم می‌شود و پست‌های ریاست‌جمهوری، نخست‌وزیری و رییس مجلس به ترتیب خاص مسیحیان، مسلمانان سنی و مسلمانان شیعه است. این تقسیم‌بندی سیاسی نیز به یکی از موارد مورد اعتراض مردم در 13 روز اخیر تبدیل شده است. بسیاری از معترضان می‌گویند که خواهان تغییر این وضعیت و محدودیت در انتخاب‌های خود هستند.
سی‌ان‌ان در تحلیل استعفای نخستوزیر لبنان نوشت: حریری که در کارنامه کاری خود تاکنون سه‌بار نخستوزیر بوده دولت ائتلاف ملی تشکیل داد که کرسی‌هایی از آن هم در اختیار رقبای سیاسی او قرار گرفته بود. با این‌همه دولت او کمتر از دو سال دوام آورد. انتقادهای عمومی که اعتراض به وضع مالیات بر استفاده از واتس‌آپ جرقه آنها را زده بود در 13 روز گذشته عملا لبنان را تعطیل کرد و راهکارهای حریری هم نتوانست کاری از پیش ببرد. با وجود آنکه حریری تلاش کرد در نطق کوتاه استعفا، جنبه مسوولیت‌پذیری به این اقدام خود ببخشد اما در میانه سخنان او بود که معترضان در خیابان‌ها با رقص و پایکوبی به استقبال استعفای او رفتند. استعفای حریری در روزی صورت گرفت که جنوب بیروت شاهد درگیری میان معترضان بود و برخی از شاهدان عینی می‌گویند که در جریان این درگیری نیروهای طرفدار حزب‌الله لبنان و جنبش امل با معترضانی که خیابان‌ها را ترک نمی‌کردند درگیر شدند. برخی از اعضای حزب‌الله در کابینه سعدحریری سهم داشتند و منابع آگاه می‌گویند حریری قصد اخراج آنها در خانه تکانی سیاسی مدنظر در کابینه را داشت که موفق به جلب نظر رییس‌جمهور در این مورد نشد.
نیویورک تایمز در این باره می‌نویسد: اعتبار سعد حریری در افکار عمومی لبنان اخیرا تحت‌الشعاع افشاگری قرار گرفت مبنی بر اینکه او سال‌ها پیش از نخست‌وزیری مبلغ 16 میلیون دلار به یک مدل آفریقایی پرداخت کرده بود. گفته می‌شود که حریری با این خانم رابطه عاشقانه داشته است. هرچند که گفته می‌شود این رقم پیش از نخست‌وزیری حریری به مدل آفریقایی پرداخت شده بود اما انتشار آن در روزهایی که لبنان در بحران اقتصادی دست و پا می‌زند، از آستانه تحمل مردم کاست. استعفای حریری عملا آینده سیاسی این سیاستمدار 49 ساله را در هاله‌ای از ابهام فروبرده است. میشل عون پس از دریافت این استعفا باید کمیته‌ای برای جایگزینی دولت انتخاب کند. به نظر می‌رسد که ابتدایی‌ترین کاری که عون می‌تواند انجام بدهد این است که اعضای این کابینه را از میان افرادی که مورد انتقاد معترضان هستند، انتخاب نکند تا شاید اندکی از آتش خشم عمومی کاسته شود. هرچند که مردم لبنان می‌گویند فساد دولتمردان در چند دهه گذشته کشورشان را به این نقطه از ورشکستگی اقتصادی رسانده اما مشخص نیست که آیا چهره‌های جدید می‌توانند اقتصاد رو به سقوط لبنان را نجات بدهند یا خیر؟ به گفته کارشناسان وضعیت اقتصادی لبنان در چنان شرایطی قرار دارد که حتی ادامه کار بانک‌ها و پرداخت حقوق کارمندان دولت هم تحت‌الشعاع قرار گرفته و تضمینی برهیچ کدام نیست. از سوی دیگر یکی از اصلی‌ترین اعتراض‌های مردمی در 13 روز اخیر، ساختار تعیین شده برای تقسیم قدرت در لبنان میان 18 گروه قومی و مذهبی است که مردم می‌گویند بستری برای فساد بیشتر دولتمردان را ایجاد کرده است. مشخص نیست که چهره‌هایی مانند عون و نصرالله و دیگر رهبران سیاسی لبنان به استعفای حریری چه پاسخی خواهند داد. این احزاب همگی سهمی در دولت حریری داشتند و اکنون وضعیت کرسی‌های آنها در دولت هم مشخص نیست.
وزیر خارجه فرانسه نخستین مقام اروپایی بود که به استعفای حریری واکنش نشان داد و در بیانیه‌ای گفت: استعفای سعد حریری، نخستوزیر لبنان، بحران این کشور را بسیار جدی می‌کند. «ژان ایو لودریان»، وزیر خارجه فرانسه در سخنانی در پارلمان این کشور گفت از مقام‌های لبنان می‌خواهد اطمینان حاصل کنند وحدت در این کشور حفظ می‌شود. لودریان افزود: «نخستوزیر حریری همین الان استعفا کرد که این بحران را حتی جدی‌تر [از قبل] می‌کند. فرانسه از مقام‌های لبنان می‌خواهد هر کاری را برای اطمینان از ثبات نهادهای مدنی و وحدت لبنان انجام دهند. این حائز اهمیت اساسی است.»
ولید جنبلاط، رییس حزب «التقدمی الاشتراکی» (سوسیالیست ترقی‌خواه) لبنان پس از اعلام استعفای نخستوزیر این کشور، همه طرف‌ها و جریان‌های سیاسی لبنانی را به آرامش و گفت‌وگو دعوت کرد.او که با شبکه خبری المیادین گفت‌وگو می‌کرد، افزود: «امیدوارم فضای آرامش و گفت‌وگو در لبنان حکمفرما شود. من نمی‌دانم حریری اکنون چه شرایطی دارد، ولی او اگر بخواهد به نخست‌وزیری برگردد، من در کنار او هستم.ما نمی‌خواهیم لبنان را وارد درگیری جناح‌های سیاسی کنیم، چون در آن صورت همه لبنانی‌ها باید هزینه آن را بپردازند.»
