مجریان خصولتی در طرح‌های خصوصی

به گزارش اقتصادآنلاین، لیلا مرگن در شرق نوشت:  این هلدینگ که هنوز در فاز مطالعاتی پروژه قرار دارد، نامه‌نگاری‌هایی هم برای تملیک زمین در اراضی روستای «رمین» در نزدیکی چابهار برای احداث دستگاه‌های آب‌شیرین‌کن انجام داده است. یک منبع مطلع که در حوزه آب فعال است، می‌گوید قرار است این زمین‌ها قبل از اجرای پروژه به این هلدینگ اختصاص یابند، اما امیدواریم که حداقل به صورت اجاره‌ای باشد تا اگر پروژه اجرائی نشد، این شرکت مالک زمین‌های ساحلی سیستان‌وبلوچستان نشود. به گفته این منبع مطلع، آب انتقالی از عمان را می‌توان از محل صرفه‌جویی در مصارف سه استان هدف پروژه هم تأمین کرد، اما پروژه انتقال آب عمان به مشهد اصلا مطالعات مدیریت مصرف ندارد. این پروژه از آن دست طرح‌هایی است که کسی نمی‌داند چرا مجلس وزارت نیرو را مکلف کرده که به‌سرعت تکلیف تخصیص آب این پروژه را مشخص کند. حاصل این فشارها هم تخصیص بخش عمده آب انتقالی به مشهد بوده است.

طرح تأمین و انتقال آب از دریای عمان به استان‌های شرقی کشور (سیستان‌وبلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی) با کارفرمایی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی، مشاوره شرکت طوس‌آب و همکاری سه شرکت «مهندسی مشاور سروآب»، «شرکت سازه‌پردازی ایران» و مشاور خارجی «ویتوین باس (Witeveen bos)» در حال انجام است.

درحال‌حاضر تنها اقدامی که برای اجرای این پروژه انجام شده است، موافقت وزیر نیرو و معاونش برای انتقال 750 میلیون مترمکعب آب نمک‌زدایی‌شده  دریای عمان است. بر اساس اخبار رسیده، تفاهم‌نامه همکاری با استانداری خراسان رضوی برای تشکیل کارگروه رفع موانع پیشرفت با حضور استانداران سه استان امضا شده است. مذاکرات برای امضای تفاهم‌نامه با منطقه آزاد چابهار درخصوص خرید تضمینی آب به میزان 50 میلیون مترمکعب انجام شده و تفاهم‌نامه خرید تضمینی آب با شرکت فولاد مکران به امضا رسیده است. از دیگر اقدامات انجام‌شده برای این طرح، تبادل قرارداد خرید تضمینی آب با شرکت پتروشیمی نگین مکران با ظرفیت 230 هزار مترمکعب در روز، تفاهم‌نامه با سازمان نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، ایمیدرو و اعلام آمادگی صنایع سنگان و خواف برای خرید تضمینی آب یا اخذ سهام شرکت تابش به‌عنوان هلدینگ اجرای پروژه حداقل به میزان 10 درصد است.

مجریان این طرح توانسته‌اند موافقت صندوق توسعه ملی را هم برای دریافت تسهیلات جلب کنند. هیئت مؤسس شرکت نگین تابش رضوی هم موافقت خود را برای همکاری و خرید تضمینی آب به منظور توسعه کشت زعفران به مجریان طرح اعلام کرده است.

‌به نام خصوصی به کام دولتی

اگرچه اجرای این پروژه را به نام بخش خصوصی زده‌اند، اما نام سهام‌داران هلدینگ تابش نشان نمی‌دهد که این طرح چندان هم توسط خصوصی‌ها اجرا شود. اعضای هیئت مؤسس شرکت طرح بر اساس صورت‌جلسه 22 اردیبهشت 97 نهایی شده است و شامل قرارگاه خاتم‌الانبیا، سازمان اقتصادی آستان قدس رضوی، شرکت تأمین و توسعه زیرساخت‌های شرق (صنایع و معادن سنگان)، شرکت زرین ایرانیان (صنایع و معادن قائنات)، شرکت آب منطقه‌ای استان خراسان رضوی، شرکت آب منطقه‌ای استان خراسان جنوبی، شرکت آب منطقه‌ای استان سیستان‌وبلوچستان، شرکت آب و فاضلاب استان خراسان جنوبی، سرمایه‌گذاری مپحا و شرکت تولیدی صنعتی فراسان اعلام شده است.

سهم سهام‌داران شرکت تابش هم بر اساس آخرین جلسه مجمع این شرکت که 10 شهریور 97 برگزار شده است، به این نحو اعلام شد: شرکت عمران تیس 19.44 درصد، شرکت فراب 19.44 درصد، شرکت فراسان (آویسته پارسه زابل) 19.44 درصد، شرکت وهنگ ساران 12.96، شرکت OTC 9.26، شرکت طوس‌آب 6.67، شرکت معدنی همای فجر طوس 6.48، شرکت جهاد نصر حمزه 3.7 درصد و شرکت جهاد نصر کرمان 2.59 درصد.

‌طرحی غیرضروری که اجرا می‌شود

طرحی در دست اجراست که قرار است آب گران شیرین‌شده دریا را به سه استان منتقل کند، اما آیا اجرای چنین طرحی توجیه اقتصادی دارد؟ یک منبع مطلع که در حوزه آب فعال است عنوان می‌کند: به نظر من بحث اصلا به توجیه اقتصادی نرسیده است. در طرح عمان به مشهد، چیزی که در این طرح مغفول است، اصل قضیه نیاز مناطق دریافت‌کننده آب است. برای انتقال 250 میلیون مترمکعب آب با این هزینه نه‌تنها توجیه اقتصادی وجود ندارد، بلکه تلاش می‌کنند توجیه اقتصادی بتراشند، درحالی‌که اصلا نیازی به انتقال این آب نیست.

او می‌گوید: اگر نیاز برای این آب در مشهد یا بیرجند وجود دارد، از طریق مدیریت مصرف به راحتی قابل تأمین است. زاهدان در سیستان‌وبلوچستان هم با اجرای طرح انتقال سامانه دوم چاه‌‌نیمه نیازهایش تأمین می‌شود و در حال حاضر نیازی به آب ندارد.

این فعال حوزه آب تأکید می‌کند: اگر در دشت مشهد فقط پنج درصد از پنج میلیارد مترمکعب آبی که از منابع زیرزمینی برداشت می‌شود، صرفه‌جویی شود، 250 میلیون مترمکعب آب در این استان به دست می‌آید. انتقال آب عمان به مشهد در فاز اول 250 میلیون مترمکعب است. چرا از پساب مشهد استفاده‌ای نمی‌شود و این پساب تصفیه نمی‌شود؟ در استان خراسان رضوی فقط 960 میلیون مترمکعب خروجی دارد، آیا بررسی شده است که این رواناب می‌تواند استفاده شود؟

به گفته او دلیل اصلی پروژه‌ای که چهار میلیارد دلار برای اجرای آن هزینه می‌شود، وجود 12 میلیون زائر در ایام پیک در شهر مشهد اعلام شده است. آیا برای چند روز یا چند هفته باید این همه هزینه کنیم؟

این منبع مطلع ادامه می‌دهد: تخصیصی که اخیرا برای این طرح انجام شد، بخش عمده‌اش به مشهد اختصاص یافت. بنابراین چنین طرحی صرفا برای مشهد اجرا می‌شود.

او می‌گوید: خط انتقال این طرح هزارو 512 کیلومتر طول دارد. در سه فاز اجرائی می‌شود و در هر فاز 250 میلیون مترمکعب آب جابه‌جا می‌شود و در پایان پروژه حداکثر 750 میلیون مترمکعب آب داریم. در حالی که برای اجرای این پروژه 900 مگاوات برق نیاز است. 23 ایستگاه پمپاژ نیاز دارد. نیروگاه‌های برقابی سد زاینده‌رود فقط 55 مگاوات برق تولید می‌کنند. کارون چهار هم حداکثر دو هزار مگاوات برق تولید می‌کند.

‌تملیک اراضی قبل از اجرای پروژه

به گفته این منبع مطلع پروژه عمان به مشهد قبل از اینکه وارد فاز اجرائی شود، اقدام به تملک اراضی در حاشیه دریای عمان کرده است. تملک اراضی برای این مجموعه رایگان است و دولت به آنها وام می‌‎دهد. او اضافه می‌کند: تا جایی که من می‌دانم 330 هکتار اراضی در حاشیه روستای رمین در نزدیکی چابهار که محل استقرار آب‌شیرین‌کن است، تملک می‌شود.

این فعال حوزه آب در پاسخ به اینکه اگر پروژه انجام نشود، آیا امکان فروش زمین‌ها وجود دارد، بیان می‌کند: بستگی به نحوه واگذاری زمین دارد. اگر سند به نام افراد منتقل شود، پروژه اجرا شود یا نه، زمین متعلق به آنهاست. امیدواریم زمین را به صورت اجاره‌ای در اختیار افراد قرار دهند و حداقل تملک صورت نگیرد. این زمین‌ها اگر در شرایط کنونی قیمت نداشته باشند، در آینده قیمت فوق‌‎العاده‌ای پیدا می‌کنند.

او می‌گوید: هزینه انتقال آب 3.2 یورو در هر مترمکعب است و برای اینکه پروژه اقتصادی به نظر بیاید، قیمت یورو را چهارهزارو 760 تومان در نظر گرفته‌اند در حالی که اگر با دلار آزاد هزینه پروژه را در نظر بگیریم، بالغ بر 120 هزار میلیارد تومان پول برای اجرای پروژه نیاز است. بخش خصوصی قصد دارد 70 درصد از اعتبارات موردنیازش را از صندوق توسعه ملی وام بگیرد. در حال حاضر کل منابع مالی بخش خصوصی درگیر طرح، 13 میلیارد تومان است.

‌یکسان‌بودن سهام‌دار و مطالعه‌کننده پروژه

این منبع مطلع عنوان می‌کند: در طرح انتقال آب عمان به مشهد، شرکت طوس‌آب که سهام‌دار پروژه است، کار مطالعه را هم انجام می‌دهد. طوس‌آب 6.7 از سهم این پروژه را دارد و این خیلی جالب است که خودش مطالعه این طرح را هم انجام می‌دهد.

او یادآور می‌شود: پروژه‌ای که ابعاد امنیتی، سیاسی و اجتماعی دارد را با همان شرح خدمات یک پروژه معمولی انتقال آب نظیر طالقان به تهران انجام می‌دهند. وقتی سؤال می‌شود که آیا مطالعه مدیریت تقاضا انجام داده‌اید، پاسخ می‌شنویم که شناسایی متقاضی را انجام داده‌ایم و بررسی کرده‌ایم که چه کسی مشتری آب است، اول آب را می‌آوریم، بعد مشتری پیدا می‌کنیم.

این منبع مطلع می‌گوید: این پروژه مصوبه مجلس را دارد. مجلس وزارت نیرو را مکلف کرده است که تخصیص آب به این پروژه بدهد. 70 درصد از اعتبارات طرح را از صندوق ذخیره ارزی به عنوان وام می‌گیرند اما با کدام توجیه اقتصادی قرار است که این پول برگردانده شود. آیا بیرجند توان پرداخت این قیمت آب را دارد؟ سیستان‌وبلوچستان امکان پرداخت این قیمت آب را دارد. می‌گویند با این آب می‌خواهند زعفران بکارند و در توجیه اقتصادی طرح آن را آورده‌اند. زعفرانی که در حال حاضر هم روی دست ملت باقی مانده است، با آب منطقه کشت می‌شود ولی گران تمام می‌شود، چگونه با آب گران کشت خواهد شد و با چه قیمتی به بازار عرضه می‌شود.

او اضافه می‌کند: حتی وقتی اعلام می‌شود که سیستان‌وبلوچستان به آب انتقالی نیازی ندارد، می‌گویند طرح 46هزارهکتاری منتظر آب انتقالی است. این طرح 400 میلیون مترمکعب تخصیص از چاه‌نیمه‌ها دارد اما مجریان طرح برای اجرای پروژه توجیه می‌تراشند.