چشم گاوخونی روشن شد

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری،  در دوره خشکسالی اخیر،  نزدیک به 97 درصد تالاب گاوخونی کاملا خشک شده بود؛ اما تخصیص حقابه این تالاب از اواخر سال قبل و از محل سیلاب‌ها باعث شد بخشی از دریاچه این تالاب آبگیری شود و حتی در اردیبهشت‌ماه امسال،  ۱۵۰ قطعه فلامینگوی مهاجر نیز به آن جذب شوند؛ اما از آنجا ‌که این تالاب،  باتلاقی با بستر و سواحل ماسه‌ای است،  هرگونه توقف طولانی‌مدت ورود آب،  سریعاً به خشکی و نابودی آن منجر می‌شود و بر همین اساس نکته مهم در تخصیص حقابه تالاب گاوخونی و احیای آن،  تداوم ورود آب است.

زاینده‌رود به گاوخونی رسید

از سد رودشتین تا ورودی تالاب گاوخونی 130 کیلومتر راه است و آنگونه که حسن ساسانی،  معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اصفهان می‌گوید: 6 روز پس از باز شدن دریچه این سد،  آب به دهانه تالاب گاوخونی رسیده است. فعلا میزان خروجی آب از سد رودشتین 11 مترمکعب بر ثانیه است و مشخص نیست تا چه زمانی این میزان آب وارد تالاب خواهد شد؛ اما کشاورزان اصفهانی می‌گویند اگر تخصیص حقابه کشاورزی ادامه داشته باشد به‌زودی زهکش‌ها پر آب می‌شوند و به سنت چند دهه گذشته،  تالاب نیز پر آب خواهد شد.

  سد رودشتین،  بندی است در منطقه زیار اصفهان که طبق طومار شیخ بهایی آب زاینده‌رود را به سمت مادی‌ها هدایت می‌کند و هر مادی براساس بندهایی که در مسیر آن ایجاد شده،  به‌تناسب سهم هر روستا و هر صحرا،  حقابه کشاورزان را به آنها می‌رساند. در این سد،  دریچه‌ای نیز تعبیه شده که با باز شدن آن ورودی آب مادی‌ها کم یا حتی متوقف می‌شود و آب از مسیر پایین‌دست زاینده‌رود به سمت تالاب گاوخونی می‌رود. در مسیر 130 کیلومتری زاینده‌رود از سد رودشتین تا تالاب گاوخونی شهرهای زیار،  اژیه و ورزنه قرار دارند و فعلا آب رها شده از این سد از هر 3شهر گذشته و به ورودی تالاب رسیده ؛ اما آب‌گیری کامل این تالاب،  نیازمند ورود متوالی آب است که به‌نظر نمی‌رسد با توجه به ذخیره آب در سد زاینده‌رود امکان‌پذیر باشد.

توقف طوفان شن و نمک

تالاب گاوخونی از سمت شمال همسایه رمل‌های ماسه‌ای و نمکزار است و به مرطوب کردن این دو منطقه از شکل‌گیری طوفان‌های شن و نمک جلوگیری می‌کند؛ اما در طول سال‌های گذشته از یک‌سو به‌دلیل خشک شدن بستر تالاب گاوخونی و از سوی دیگر با از بین رفتن رطوبت رمل‌ها و نمکزار  و وقوع طوفان‌های شدید به همراه گردوخاک و نمک تشدید شد و حتی 2 هفته قبل نیز یکی از همین طوفان‌ها محدوده شرق اصفهان را درنوردید. گزارش حاکی است ساکنان دشت شرقی اصفهان امیدوارند با آبگیری تالاب گاوخونی بساط این طوفان‌های مسموم برچیده شود؛ هرچند بر این نکته نیز تأکید دارند که برای احیای این مناطق پست قریب به 20 سال بی‌آبی و خشکسالی،  باید چندین سال حیات زاینده‌رود ادامه پیدا کند. در این میان،  مسعود میرمحمدصادقی،  مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان می‌گوید: با انتقال آب به تالاب گاوخونی،  مناطق پایین‌دست سد رودشتین به‌صورت کامل احیا شده و آثار روانی و زیست‌محیطی مفیدی برای ده‌ها شهر و روستای پایین‌دست از جمله شهرهای اژیه و ورزنه داشته است. اگر منظور میرمحمدصادقی از احیای شرق اصفهان،  معنای واقعی این کلمه باشد باید گفت چنین اتفاقی رخ نداده زیرا همچنان این منطقه با از دست دادن بخش عمده بافت گیاهی و درختان خود،  چیزی از یک بیابان برهوت کم ندارد و همچنان از هراس بی‌آبی رنج می‌برد.

احیای گاوخونی یعنی احیای چشمه‌های کرمان

در شرق اصفهان افسانه‌های زیادی درباره تالاب گاوخونی سینه‌به‌سینه نقل می‌شود که هرکدام برگرفته از خصوصیات این تالاب است. ساکنان این منطقه می‌گویند جنگل گز تالاب گاوخونی،  در زمان‌های دور شکارگاه بهرام گور بوده است. افسانه شهر سبا که گرفتار عذاب شده و شبانه زیر انبوهی از ماسه مدفون شده نیز داستانی است که درباره رمل‌های ماسه‌ای ورزنه گفته می‌شود. در این میان حکایتی هم از ارتباط تالاب گاوخونی و چشمه‌های کرمان مطرح می‌شود. محلی‌ها می‌گویند روزگاری چوبدستی گران‌قیمت یک تاجر در بند شاخ‌کنار، 10 کیلومتر مانده به تالاب گاوخونی،  به آب می‌افتد و کسی نمی‌تواند آن را بگیرد. بعدها آن تاجر چوبدستی خود را در بازار کرمان در دست فروشنده‌ای پیدا می‌کند که مدعی است آن را در فلان چشمه پیدا کرده است. محلی‌ها این حکایت را نشانه ارتباط فرورفت آب در تالاب گاوخونی و جوشیدن چشمه‌ها در مناطقی از کرمان و یزد می‌دانند و کاملا هم به آن اعتقاد دارند.

  گاوخونی کجاست؟

تالاب بین‌المللی گاوخونی،  منطقه بکری است که از شمال به کوه سیاه منتهی می‌شود و از جنوب با رمل‌های ماسه‌ای و معدن نمک خارا محصور شده اما از آنجا ‌که بستر آن از شن و ماسه تشکیل شده،  هر اندازه آب وارد تالاب شود،  عمق آب آن از 1.5 متر فراتر نمی‌رود. بررسی‌ها نشان می‌دهد شکل‌گیری تپه‌های ماسه‌ای در مجاورت تالاب ناشی از پیشروی آب در لایه‌های خاک است که ماسه‌ها را به دام می‌اندازد و در گذر زمان به شکل‌گیری رمل‌های متعدد ماسه‌ای منجر شده است. همچنین نمکزار خارا بخش کم‌عمقی از ساحل تالاب است که شوری وارد شده به تالاب از طریق زه‌کشی را دفع می‌کند. در این میان جنگل گز شرق تالاب نیز مأمن حیوانات و حیات‌وحش غنی این منطقه بوده که البته 20 سال پیش گرفتار آتش‌سوزی مهیبی شد و تقریباً بخش عمده تنوع جانوری آن از بین رفت.