نام‌های بسیار برای دیوارهای بلند
طرح استتار و شاداب‌سازی مدارس دخترانه، طرح محرم‌سازی مدارس دخترانه، طرح مناسب‌سازی مدارس دخترانه نام‌هایی هستند که در دو دهه اخیر گاهی کمرنگ‌تر و گاهی پررنگ‌تر از زبان مسوولان سه دولت مختلف مطرح شده‌اند و همه یک محور داشته‌اند: فضای مدرسه برای فعالیت آزادانه‌تر دختران به‌خصوص در زنگ‌های ورزش فراهم شود و بتوانند در مدرسه بدون لزوم حفظ حجاب سر کلاس بنشینند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، نزدیک به دو دهه است که انواع طرح‌ها آمده‌اند و رفته‌اند و اساس اغلب آنها هم بلندتر کردن دیوارها بوده است و همچنان اسم این طرح عوض می‌شود و از دولت قبل به دولت بعد می‌رسد. آخرین نمونه‌اش مصوبه شورای شهر تهران در اوایل شهریور بود و واکنش روز شنبه معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش. یکی می‌گوید دانش‌آموزان دختر تهرانی فقر آهن دارند، آن‌یکی پاسخ می‌دهد که دیوارها را هر قدر هم بالا ببریم آپارتمان‌ها از آنها بلندترند.
«من دیروز با آقای حداد عادل در این موضوع صحبت می‌کردم و ایشان می‌گفتند که مدرسه دخترانه‌ای که زیر نظر مجموعه ایشان است، سال‌هاست که اشراف ندارد و دختران مکلف هستند با ورود به مدرسه مقنعه را بردارند.» این را معصومه ابتکار، معاون زنان و امور خانواده با خبرگزاری بسیج عنوان کرد. گفت‌وگو اواخر تیر امسال انجام شد و ابتکار در این گفت‌وگو توضیح داده بود که: «اعتقاد داریم در بحث حجاب باید ایجابی کار کنیم. اگر اعتقاد به حجاب داریم باید حداکثر فضاهایی که دختران می‌توانند در آنجا حجاب‌شان را بردارند، فراهم سازیم.» حرف‌های ابتکار بعدتر به صورت پیشنهاد به شورای شهر تهران ارایه شد و اوایل شهریور در قالب مصوبه از شورا هم گذر کرد، در این مصوبه توضیح داده شده بود: «۷۶ درصد دختران تهرانی از کمبود ویتامین دی رنج می‌برند. کمبود این ویتامین می‌تواند منجر به بروز بیماری‌‌های قلبی- عروقی و افسردگی شود. قرار گرفتن در معرض نور آفتاب اصلی‌ترین راهکار برای تامین این ویتامین حیاتی در بدن است. در حال حاضر تامین این نیاز برای بسیاری از دختران میسر نیست.» و به آن افزوده بودند که دختران نمی‌توانند مانند پسران در پارک‌ها و فضاهای ورزشی عمومی با پوشش آزاد فعالیت کنند و حالا می‌ماند مدرسه که باید برای آن فکر کرد. چاره در نظر گرفته شده از سوی شورا این بود که شهرداری را موظف به تامین هزینه «مناسب‌سازی» مدارس در مناطق 22 گانه تهران کند. در ماده واحده مصوبه آمده: «شهرداری تهران مکلف است سالانه تا سقف بیست درصد (۲۰٪) از اعتبارات ردیف بودجه اختصاصی به آموزش و پرورش شهر تهران تحت عنوان حمایت از توسعه و تجهیز مدارس را برای مناسب‌سازی محوطه مدارس دخترانه دولتی در مناطق ۲۲ گانه شهر تهران هزینه کند به نحوی که در هر سال حداقل در هر منطقه حیاط یک دبیرستان دخترانه دولتی با استفاده از سازه‌های سبک، ایمن و منطبق با منظر شهری رفع مشرف و مناسب‌سازی شود.»
پوششی که فقط نور آفتاب از آن عبور می‌کند
با وجود اینکه پیش از این مصوبه جلسه مشترکی میان معصومه ابتکار و برخی معاونان و سرپرست وقت آموزش و پرورش در مورد همین موضوع تشکیل شده بود، روز شنبه علیرضا کاظمی، معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش گفت که اصولا «هنوز درک مشتری از مناسب‌سازی فضای مدارس دخترانه وجود ندارد. مناسب‌سازی یعنی چه؟» کاظمی به ایسنا گفته است: « باید توجه داشت که هرچقدر هم دیوارها را بالا ببرید باز هم از آپارتمان‌های چند طبقه تسلط و اشراف وجود دارد و چنین کاری معنایی ندارد. ما به موضوع رویکرد و نگاه تربیتی داریم. در باب مناسب‌سازی خیلی جای بحث وجود دارد. آیا امکان دارد به دختران و همکاران اجازه داده شود که با هر پوششی در مدرسه رفت و آمد کنند؟ اکنون این اقتضائات وجود ندارد، خدمتگزار مدرسه مرد است و مراجعاتی از سوی پدران داریم و باید این محدودیت‌ها را نیز در نظر گرفت. همچنین مدارس کمی وجود دارد که از اطراف اشراف و احاطه نداشته باشد و هرچقدر دیوار را بالا ببرید باز هم امنیت کامل برقرار نمی‌شود.»
فرحناز مینایی‌پور، مشاور امور زنان وزارت آموزش و پرورش به جلسه تشکیل شده بر سر این موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید: «یک جلسه با حضور آقای حسینی، سرپرست وقت آموزش و پرورش و آقای حمیدی (معاون تربیت‌بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش)، آقای کاظمی و خانم ابتکار داشتیم که در این جلسه خانم ابتکار از آموزش و پرورش خواستند یک مدل مناسب پیشنهاد دهد که چگونه می‌شود این مناسب‌سازی در مدرسه‌ها اجرا شود. از طرف دیگر چون پول دست شهرداری تهران است با آنها هم جلسه داشتیم اما هنوز به آن مدل مناسب نرسیده‌ایم و شهرداری دارد موضوع را بررسی می‌کند.» او البته با توجه به نمونه‌هایی که پیش‌تر دیده است می‌تواند توصیفی از آنچه «مناسب‌سازی» خوانده می‌شود ارایه دهد: «همه مدارس البته نمی‌توانند این کار را بکنند، اما مدارس خاصی هستند که می‌شود اطرافش را بپوشانند یا چادرهایی را روی حیاط مدرسه بکشند که نور آفتاب از آنها رد می‌شود اما به هیچ عنوان هیچ نامحرمی نتواند فضای مدرسه را ببیند. در برخی استان‌ها و شهرستان‌ها نمونه این چادر‌ها نصب شده‌اند. یک مدل دیگر هم مدارسی هستند که اطراف‌شان پارک است یا آپارتمان‌سازی نشده و می‌شود با بلند کردن دیوارشان این مناسب‌سازی را انجام دهند. در مدرسه‌های اینچنینی در ورودی را هم به گونه‌ای در نظر می‌گیرند که از یک محدوده مشخص هیچ مرد نامحرمی وارد نشود و دختران درون حیاط مدرسه راحت باشند.»
کاظمی در بخش دیگری از واکنشش به مصوبه شورای شهر گفته بود که اجازه صادر کردن برای پوشش غیر از لباس فرم مدرسه برای دانش‌آموزان «آثار سوء تربیتی» دارد و دور شدن از لباس فرم مدرسه موقعیت را برای «نمایش» فراهم می‌کند: «مدرسه یک محیط آموزشی است و نه فضای نمایش پوشش و قدرت مالی.» مینایی‌پور در مورد این بخش از صحبت‌های معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش می‌گوید: «همین حالا برخی مدارس تهران دارند این طرح را اجرا می‌کنند، مثل مدرسه موتلفه. اصلا در زنگ ورزش بچه‌ها می‌توانند لباس ورزشی بپوشند، برخی مدرسه‌ها دانش‌آموزان را به سالن ورزشی می‌برند و آنجا همه با لباس مناسب ورزش هستند. شاید یک دلیل این فکر که مثلا لباس ورزشی پوشیدن یا راحت‌تر بودن دختران در مدرسه باعث اشکال می‌شود به خاطر این است که آقایان تاکنون از محیط این مدرسه‌ها بازدید نکرده‌اند چون نمی‌توانند این محیط‌های دخترانه را ببینند اما به طور کلی این کار امکان‌پذیر است.»
از استتار تا مناسب‌سازی
همین حالا هم گرچه در مقیاس بسیار اندک اما برخی مدرسه‌های غیرانتفاعی تهران که اغلب هم در دسته مدرسه‌های با رویکرد مذهبی‌تر قرار می‌گیرند این امکان را برای دختران دانش‌آموز فراهم کرده‌اند که با لباس‌هایی نه به سفت و سختی مانتو و مقنعه در مدرسه حاضر شوند. این مدرسه‌ها البته بسته به شهریه‌هایی که دریافت می‌کنند امکان بیشتری برای اعمال سیاست‌های خود دارند اما حرف از مدرسه‌های دولتی که به میان می‌آید موضوع تبدیل می‌شود به سریال کشداری از نام‌های مختلفی که ایده‌ای را مطرح می‌کنند و در عمل راهکاری برای آن ندارند.
در دولت محمود احمدی‌نژاد رد این طرح را می‌توان با نام محرم‌سازی پیدا کرد و در آخرین سال‌های دولت محمد خاتمی با نام استتار. خبرآنلاین سال 88 در گزارشی با همین موضوع به سابقه طرح استتار اشاره کرده بود: «سال 82، 200 مدرسه با اعتبار دفتر زنان وزارتخانه و 300 مدرسه با اعتبار سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس «استتار» شدند؛ استتاری که طرفداران زیادی داشت و دلایل بسیاری برای لزوم اجرای آن در مدارس دخترانه آورده می‌شد که گستره وسیعی از آرامش و راحتی و فعالیت و ورزش آزادانه دختران در مدارس تا شاداب‌سازی دختران و بالا بردن روحیه آنان را دربرمی‌گرفت.» در استتار ایده همان بالا کشیدن دیوارها بود تا جایی که دید بیرونی به مدرسه جایی نداشته باشد و در طرح محرم‌سازی کار کمی پیش‌تر رفت و صحبت از بنا کردن مدارس براساس نوعی معماری خاص شد. سال 87 افسانه فروزان‌فر، کارشناس امور بانوان سازمان آموزش و پرورش شهر تهران در گفت‌وگویی با مهر گفت: «ما از سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس خواستیم که مدارس جدید را محیط‌محور بسازند؛ به این شکل که حیاط مرکز باشد و ساختمان اطراف آن که ابتدا قبول کردند ولی بعدا گفتند که ما مدارس‌مان را جنسیتی نمی‌سازیم چرا که امکان و اعتبار آن وجود ندارد و خلاصه اینکه این موضوع را نپذیرفتند.» این کارشناس آموزش و پرورش در همان مصاحبه 10 سال قبلش گفته بود که تعبیر استتار مدارس هم با نوعی کج‌فهمی روبرو شده بود: «عده‌ای بیان می‌کردند که می‌خواهند حجاب را از سر دانش‌آموزان دختر بردارند، تعداد دیگری می‌گفتند که قصد دارند محیط مدرسه را به زندان تبدیل کنند پس بهتر اینکه دختران دانش‌آموز حجاب داشته باشند.» و یک دهه بعد هم معاون آموزش و پرورش می‌پرسد: «مناسب‌سازی یعنی چه؟» نزدیک به دو دهه از تغییر نام‌های این طرح گذشته است و بخشی از آن نسلی که قرار بود استتار شوند حالا تبدیل به مادران نسلی شده‌اند که قرار است مدرسه‌های‌شان مناسب‌سازی شود و در کل این سال‌ها موضوع اصلی فقط یک چیز است: سهم دختران دانش‌آموز از آفتاب و سلامت را چگونه باید به آنها داد؟
