تجربه‌های جهانی مهارت‌آموزی دانشجویان
دانشجویان به این امید وارد دانشگاه می‌شوند که بعد از فارغ‌التحصیلی بتوانند جایگاه خوبی را از نظر شغلی به دست آورند. در بسیاری از کشورهای دنیا، رشته‌های دانشگاهی صرفا به‌صورت تئوری ارائه نمی‌شوند و دانشجویان در کنار دروسی که به‌طور تئوری می‌خوانند، زمانی را به کارورزی سپری می‌کنند تا در رشته تحصیلی خود آبدیده شوند و به اصطلاح زیر و بم آن را بیاموزند تا هنگام ورود به بازار کار با تخصصی که دارند به خوبی بتوانند از عهده آن برآیند و مفید واقع شوند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فرهیختگان، با وجود اینکه در ایران هم در رشته‌های محدودی شاهد گذراندن دوره‌های کارآموزی برای دانشجویان هستیم، اما این دوره‌ها خیلی کارآمد نیستند و تاثیری در بالابردن مهارت و آمادگی آنها برای ورود به بازار کار ندارد. در این راستا، دانشگاه آزاد اسلامی برای اولین‌بار، طرحی با نام طرح «پویش» راه‌اندازی کرده که به‌منظور تربیت نیروهای متخصص، قرار است حدود 100 داوطلب با حداقل معدل 15 در واحدهای خمینی‌شهر، نجف‌آباد و خوراسگان اصفهان مشغول تحصیل و نیز گذراندن دوره‌های کارورزی در رشته‌های برق، مکانیک، کامپیوتر، فناوری اطلاعات و مهندسی علوم دامی شوند. دانشجویان طبق این اصول، دوره‌های صنایع و نیز دوره‌های کارورزی در صنعت را می‌گذرانند و در بخش‌های دیگر نیز، دروس دانشگاهی به صورت مهارت‌محور در صنعت و دانشگاه و براساس نیاز صنعتی به آنها آموزش داده می‌شود. این طرح که برای اولین‌بار اجرایی می‌شود، در صورت موفقیت فارغ‌التحصیلانی را تحویل جامعه و صنعت کشور می‌دهد که کارآمد بوده و به درد این مملکت می‌خورند. اما این مقوله سال‌هاست در کشورهای دنیا اجرایی شده و دوره کارورزی، در بسیاری از رشته‌های دانشگاهی دنیا، جزء جدایی‌ناپذیر رشته‌های دانشگاهی است.
کارورزی در دنیا
مدیریت کسب‌وکار با روند رو به رشد اقتصاد دانشی و اثرات جهانی‌شدن آن درحال تغییر است. دلایل متعددی برای چالش‌های مداومی وجود دارد که دانشجویان در زمان اشتغال به کار با آنها روبه‌رو می‌شوند. شکاف میان دانش تئوری و تمرین برای کسب مهارت روزبه‌روز بیشتر می‌شود. صنعت، نقش مستقیم یا غیرمستقیمی در پرداختن به علت اصلی این شکاف وسیع ایفا می‌کند. ارتباط صنعتی برای دانشجویان مدیریت کسب‌وکار به‌عنوان مدلی مفید و قابل‌استفاده در حال ظهور است که شکاف میان تحقیق آکادمیک دانشکده‌های علمی کسب‌وکاری و نیازهای دانشی برای مدیران عملیاتی را به هم وصل می‌کند. درواقع، دوره‌های کارورزی در دانشجویان، آنها را آماده ورود به بازار کار و صنعت می‌کند. شاید برایتان جالب باشد بدانید بسیاری از دانشجویان در دنیا از طرح کارورزی وارد حوزه کسب‌وکار می‌شوند. دوره‌های کارورزی فرصت‌هایی را برای شرکت‌ها ایجاد می‌کنند تا از افرادی کاربلد و ماهر در حوزه‌های مختلف خود استفاده کنند.
بورس مهندسی صنعتی
مهندسی صنعتی یکی از رشته‌های دانشگاهی است که بازار کار بسیار خوب و پرچالشی دارد و می‌تواند مسائل جامعه را حل کند. اگر دانشجویان رشته‌های مهندسی صنعتی تمام زمان خود را صرف آموختن دروس تئوری کنند، ممکن است در زمینه طراحی، تجزیه و تحلیل و سیستم‌های مدیریت تولید و فرآیندهای تولیدی شامل فناوری، امور مالی، بودجه و منابع انسانی تخصص پیدا کنند اما این مساله مستلزم این نیست که دانشجویان در بخش‌های عملیاتی رشته‌های مهندسی صنعتی هم تخصص داشته باشند. بیشترین بخش این قبیل رشته‌ها را علوم فیزیک و ریاضی تشکیل می‌دهد و هدف از یادگیری آنها، آماده کردن دانشجویان برای حضور در صنعت است اما به هرحال، بدون گذراندن دوره‌های کارورزی، دروس تئوری نمی‌توانند موثر واقع شوند؛ بلکه به چیزی فراتر از دروس فراگرفته‌شده در دانشگاه نیاز دارند تا بتوانند از علومی که می‌آموزند در دنیای واقعی و در عمل استفاده کنند. دوره‌های کارورزی به‌عنوان بورس صنعتی برای دانشجویان برگزار می‌شود که هدف آن تربیت مهندس و نیروی کار کارآزموده برای ورود به جامعه است.
از آنجایی که در بخش‌های مهندسی صنعتی نیاز بالایی به نیروهای کارآزموده و با مهارت وجود دارد، برنامه‌هایی چون بورس صنعتی هم جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند که هم از سوی دانشگاه‌های دولتی و هم خصوصی برای دانشجویان مقاطع مهندسی برگزار می‌شوند.
کارورزی، درحقیقت دوره‌ای از تجربه کاری است که مدت‌زمانی محدود برای افراد گذاشته می‌شود تا با سپری کردن آن، مهارت‌های لازم برای فعالیت در یک رشته و حوزه را فرا گیرند و بتوانند با مهارت بیشتری آن را انجام دهند. زمانی این دوره‌های کارورزی تنها به دانشجویان پزشکی محدود می‌شد که باید پیش از اتمام درس و ورود رسمی به دنیای پزشکی، دوره کارورزی چندساله را سپری می‌کردند تا تمام زیر و بم‌های این حرفه را بیاموزند. اما چندسالی است این محدودیت برداشته شده و حالا شماری از رشته‌های دانشگاهی به‌ویژه رشته‌های صنعتی، مهندسی و فنی هم وارد این طرح شده و دوره‌های کارورزی برای آن در نظر گرفته شده است تا دانشجویان پیش از فارغ‌التحصیلی بتوانند با گذراندن آن دوره‌ها مهارت لازم را برای ورود به بازار کار پیدا کنند. این دوره‌ها نه‌تنها باعث بالا رفتن مهارت در دانشجویان می‌شود بلکه به کارفرمایان شرکت‌ها و کارخانه‌ها هم دامنه انتخاب بیشتری می‌دهد تا بتوانند راحت‌تر نیروهای کاربلد موردنیاز خود را از میان دانشجویان و فارغالتحصیلان دانشگاهی انتخاب کنند تا توانایی بالایی داشته و علاوه‌بر صرفه‌جویی در زمان، بازده مالی خوبی هم در درازمدت داشته باشند. دوره‌های کارورزی از سوی سازمان‌های تجاری برگزار می‌شوند که کارورزان را پس از پایان‌دوره، به نمایندگی از گروه‌های صنعتی استخدام می‌کنند.
انواع دوره‌های کارورزی
در دوره‌های کارورزی مشخص می‌شود که دانشجویان به چه رشته‌هایی علاقه‌مند هستند. یکی از اهداف این قبیل دوره‌ها، ایجاد شبکه‌‌ای حرفه‌ای است که منجر به ایجاد فرصت‌های اشتغالزایی در آینده برای آنها می‌شود. دوره‌های کارورزی به سه شکل بدون کارمزد، با کارمزد و پرداخت جزئی برگزار می‌شود و براساس برنامه دانشجویان، به صورت تمام‌وقت یا پاره‌وقت اجرا می‌شوند. اما یک دوره کارورزی معمولی بین یک تا چهار ماه طول می‌کشد اما ممکن است طبق زمان‌بندی‌های صورت‌گرفته، کوتاه‌تر یا طولانی‌تر از آن هم باشند.
کارورزی‌های کارمزدی: یکی از انواع کارورزی‌ها، کارورزی‌هایی است که دانشجویان در عوض گذراندن آن، کارمزد هم دریافت می‌کنند. دانشجویانی که در رشته‌های حرفه‌ای مانند پزشکی، معماری، علوم، مهندسی، حقوق و حرفه‌هایی چون حسابداری و مالی، فناوری و تبلیغات این دوره را می‌گذرانند، حقوق دریافت می‌کنند. این کارورزی‌های کاری معمولا مدت دو تا سه سال به طول می‌انجامد. این دوره، دانش کارورزان را هم در زمینه تئوری و هم در قالب کار افزایش می‌دهد و نتیجه آن، ورود دانش‌آموخته به صنعت خواهد بود.
کارورزی‌های تحقیقاتی: تحقیق‌های کاری، تحقیق‌های مجازی و پایان‌نامه‌ها در دوره کارورزی اغلب توسط دانشجویان سال آخری انجام می‌شوند. درواقع، دانشجو این تحقیق را برای شرکتی انجام می‌دهد که دوره کارورزی را در آنجا گذرانده است. نتایج این تحقیق هم در قالب یک گزارش ارائه می‌شود.
کارورزی‌های بدون‌کارمزد: کارورزی‌های بدون‌کارمزد معمولا در موسسات غیرانتفاعی برگزار می‌شوند و دانشجویان به‌طور داوطلبانه این دوره‌ها را می‌گذرانند و معمولا در قبال کارهایی که انجام می‌دهند، حقوق و کارمزدی دریافت نمی‌کنند.
کارورزی‌های پرداخت جزئی: کارورزی‌های پرداخت جزئی معمولا با پرداخت‌های جزئی به‌طور منظم همراه هستند. این مبالغ معمولا طبق زمان‌بندی‌های سازمان پرداخت می‌شوند.
کارورزی‌های مجازی: نوع دیگری از کارورزی‌ها هم هستند که به صورت مجازی برگزار می‌شوند و محبوبیت زیادی هم دارند، چراکه دانشجویان، بدون حضور در محل و از راه دور و تنها از طریق اتصال به اینترنت این دوره‌ها را پشت‌سر می‌گذارند.
در کارورزی‌های مجازی، دانشجویان بدون حضور در محل می‌توانند تجربه اشتغال در یک حرفه را به دست آورند. این کارورزی‌های مجازی از طریق تلفن، ایمیل و ارتباطات اینترنتی صورت می‌گیرند. کارورزان مجازی اغلب با توانایی خود پیش می‌روند و بهتر می‌توانند روی پای خود بایستند.
کارورزی‌های دانشگاهی
معمولا هر دانشکده‌ای که در آن گروه مهندسی وجود دارد، به دانشجویان در حوزه مهندسی صنعتی دوره‌های بورس صنعتی یا کارورزی را ارائه می‌کنند. در کارورزی تحقیقاتی، دانشجویان تحت‌نظارت و سرپرستی استاد، روی پروژه‌ای تحقیقاتی و در آزمایشگاه یا روی دستگاه کار می‌کنند. در این روش، دانشجویان هم کار یاد می‌گیرند و هم به مشکلاتی که دارند پی می‌برند و به راه‌حل‌هایی برای حل مسائل می‌رسند. آنها در صورتی که این مرحله را با موفقیت پشت‌سر بگذارند می‌توانند در انتهای دوره کارورزی، مقاله خود را منتشر کنند. این نوع کارورزی معمولا دو ماه زمان لازم دارد. کارورزی صنعتی مدل دیگری از کارورزی است که شیوه کار با دستگاه‌ها و روش‌های استفاده از آنها در صنعت به دانشجویان آموزش داده می‌شود. مدت این دوره حدودا یک‌ماهه است. درواقع دانشجویان دروسی را که به‌طور تئوری می‌آموزند، در این کاررورزی به‌طور عملی انجام می‌دهند تا مهارت لازم را پیدا کنند. در این کارورزی‌ها گاهی پروژه‌ای جدی هم انجام می‌شود.
رقابتی واقعی
دانشجویان با ورود به دوره کارورزی وارد رقابتی تنگاتنگ و واقعی می‌شوند و با عملکرد بهتری که سعی می‌کنند از خود نشان دهند، می‌توانند با توجه به اعلام نیاز از سوی شرکت‌های مختلف، فرصت شغلی مناسبی را از آن خود کنند. دانشجویان برای گذراندن دوره‌های کارورزی باید ابتدا رزومه‌ای علمی از خود ارائه دهند و بعد از گذراندن یک امتحان و تایید مهارت‌های فنی و دوره‌های دانشگاهی مرتبط، وارد دوره کارورزی شوند. این دوره درواقع، نوعی فرصت شغلی کوتاه‌مدت است، پس برای اینکه بعد از آن بتوانند موقعیت خوبی پیدا کنند باید از این دوره به نحو احسن استفاده کنند. دانشجویان نباید از سوال کردن در این دوره بترسند و تا جایی که می‌توانند باید برای پرسش‌هایی که در ذهن‌شان شکل می‌گیرد، پاسخی مناسب پیدا کنند؛ این تنها راهی است که می‌توانند به جوانب یک کار تسلط پیدا کنند.
فرصتی طلایی پیش‌روی دانشجویان ژاپنی
مدتی بود شرکت‌های ژاپنی استخدام فارغالتحصیلان دانشگاهی خود را محدود کرده بودند اما امروزه با سفر به کشورهایی همچون انگلیس، آمریکا، چین، هند و ... اطلاعات تازه‌ای را درباره برگزاری جلسات استخدامی دانشجویان و فارغالتحصیلان به دست آوردند یا در نمایشگاه‌های مرتبط با مشاغل در ابعاد وسیع شرکت می‌کنند. مقوله جهانی‌سازی، مساله‌ای است که ژاپن اهتمام ویژه‌ای نسبت به آن دارد و تلاش می‌کند با هر ترفندی که شده در این مسیر موفق عمل کند. انتخاب نیروی کار یکی از اصلی‌ترین اهداف به شمار می‌رود. شرکت‌های ژاپنی با فشار افزایش جمعیت کارکنان و کاهش تعداد آنها مواجه هستند و علاوه‌بر این، رقابت سرسختانه‌ای در بازار داخلی دارند که باید از آن سربلند بیرون بیایند؛ از این‌رو، در سال‌های اخیر به مدل‌های توسعه بنگاه‌های اقتصادی روی آورده‌اند. ژاپن همچنین با کمبود شدید متخصص IT روبه‌رو شده و این باعث شده تا به سمت جذب نیروی کارورز از میان فارغالتحصیلان دانشگاهی حرکت کند. این، فرصتی طلایی برای دانشجویان و فارغالتحصیلان به‌عنوان یک فرصت شغلی مناسب فراهم می‌کند و هم فرصتی را به شرکت‌ها می‌دهد تا از این طریق بتوانند نیروهای جدید و تازه‌نفس و کاربلد استخدام و استعدادهای جهانی را جذب کنند. در دانشگاه آکسفورد مدلی مشارکتی در نظر گرفته شده که می‌تواند الگویی برای دیگر دانشگاه‌های دنیا باشد.
یک پروژه مشارکتی با بخش خدمات شغلی دانشگاه آکسفورد طراحی شده تا با آن دسته از شرکت‌های ژاپنی علاقه‌مند به جذب استعدادهای جهانی همکاری کند. این دانشگاه همچنین دوره کارورزی چهار تا 12 هفته‌ای را برای دانشجویان برنامه‌ریزی کرده است که شرکت‌ها و سازمان‌ها میزبان آن هستند. ژاپنی‌ها از تجربه موفق دانشگاه آکسفورد در بخش آموزش دانشجویان و فارغالتحصیلان خود در دوره‌های کارورزی استفاده کرده‌اند. شرکت‌های بزرگی چون استارتاپ‌های فناوری، شرکت‌های جهانی و NGOها جزء شرکت‌های ژاپنی فعال در این زمینه هستند.
تجربه آلمانی‌ها
دوره‌های کارورزی دانشجویی که در آلمان برگزار می‌شود، دانشجویان را نه‌تنها برای زندگی آماده می‌کند، بلکه با بالا بردن تجربه و مهارت در آنها، امکان اشتغال دانشجویان را نیز بعد از فارغ‌التحصیلی فراهم می‌کند. دوره‌های کارورزی در آلمان در سال‌های اخیر از اهمیت بالایی برخوردار شده، به‌طوری که فارغالتحصیلان دانشگاهی باید این دوره‌ها را به دنبال اتمام دروس تئوری دانشگاهی طی کنند تا از نظر مهارت و تسلط بر دانش خود، آماده ورود به بازار کار شوند. دوره‌های کارورزی دانشجویی در آلمان اگر بیشتر از سه ماه نباشد، بدون کارمزد خواهد بود. علاوه‌بر این، چنانچه دوره کارورزی بخشی از برنامه درسی دانشجویان را شامل شود، کارورزی بدون کارمزد بیش از سه ماه طول خواهد کشید. در دوره‌هایی که بیشتر از سه ماه بوده و جزئی از برنامه درسی دانشجویان نباشند، در طول دوره دستمزد حداقلی تعیین‌شده به دانشجویان کارورز تعلق می‌گیرد. درحالی که بعضی کارگاه‌ها و شرکت‌هایی که کارورزی در آنها برگزار می‌شود به زبان انگلیسی برگزار می‌شوند، اما زبان آلمانی به عنوان زبان رسمی جریان دارد. دانستن مهارت‌های زبان آلمانی حتی در حد متوسط رو به پایین هم می‌تواند فرصت‌های خوبی را پیش‌روی دانشجویان بگذارد.
