آمریکا و نفت خاورمیانه

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایرنا، ایالات متحده در دهه های گذشته و حتی تا چند سال قبل از مهمترین واردکنندگان نفت جهان بود. واشنگتن در همان سال ها وابستگی شدیدی به نفت خارومیانه داشت و به همین دلیل انواع سیاست ها را برای کنترل حکومت های منطقه در راستای تضمین روند تامین انرژی خود به کار می بست.

اکنون اما جایگاه نفت در سیاست های کاخ سفید تاحدود زیادی تغییر کرده و از یک ماده اولیه برای رشد صنعتی و اقتصادی این کشور به ابزاری سیاسی برای کنترل رقبا تبدیل شده است.

واشنگتن؛ از خریدار تا صادر کننده نفت

 در چند سال اخیر به ویژه با افزایش اکتشاف و تولید نفت از لایه های رسوبی که به آن نفت غیرمتعارف یا «شیل» هم گفته می شود روند تولید نفت خام در ایالات متحده معکوس شد. به تدریج بر میزان تولید و سپس صادرات نفت  آمریکا افزوده شده و  این کشور از خرید انرژی به ویژه نفت خام بی نیاز گردیده است.

آمریکا روزانه میلیون ها بشکه نفت صادر می کند و این روند افزایش تولید با شدت دنبال و به صورت هفتگی بیشتر می شود. به نوشته تارنمای شبکه خبری «سی. ان. ان» آمریکا در ماه ژوئن گذشته روزانه ۳ میلیون بشکه نفت خام به دیگر کشورها صادر کرده است. آژانس بین المللی انرژی حتی از برنامه ریزی این کشور برای رساندن سطح صادرات نفت آمریکا به ۹ میلیون بشکه در روز در آینده نزدیک خبر داده است.

بخش مهمی از این تولید و صادرات نفت آمریکا (تاحدود ۵۰ درصد) از طریق استخراج نفت غیرمتعارف تامین می شود. بر اساس برآورد برخی رسانه ها، آمریکا روزانه حدود ۱۳ میلیون بشکه نفت تولید می کند که بخش مهمی از آن به روش های غیرمتعارف و از لایه های رسوبی تولید می شود. برخی گزارش ها حتی این رقم را تا ۱۵ میلیون بشکه در روز هم اعلام کرده اند.  

در هرصورت نمی توان نقش ارتقای فناوری های نوین که هزینه بر هم هستند را در این مسیر صعودی نادیده گرفت. به نوشته سی. ان. ان نفت شیل باعث شده است تا در کمتر از یک دهه تولید نفت آمریکا به حدود دو برابر افزایش یابد. این درحالی است که عربستان سعودی و روسیه به ترتیب با تولید بیش از ۱۲ و  ۱۰ میلیون بشکه نفت در روز در رتبه های بعدی قرار می گیرند.

تقدیر نفتی ترامپ از رئیس جمهوری آمریکا ؟!

بسیاری از رسانه های آمریکایی به ویژه پس از انفجار در تاسیسات نفتی آرامکوی سعودی اعتقاد دارند جایگاه آمریکا به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت بالقوه و بالفعل در جهان تثبیت شده است و این کشور دیگر به واردات انرژی از خاورمیانه نیازی ندارد. تارنمای نشریه «هیل» به عنوان رسانه کنگره آمریکا هم بر این اعتقاد است که ایالات متحده در دوره اخیر به ویژه با افزایش قیمت جهانی نفت و گاز دیگر نیازی به نفت خاورمیانه ندارد.

این سخنی است که دونالد ترامپ هم پیش و پس از حمله پهپادی انصارالله یمن به آرامکو بارها آن را تکرار کرد. به اعتقاد رئیس جمهوری آمریکا کاخ سفید در یکی دوسال اخیر اقداماتی را انجام داد که توانسته است آمریکا را حتی به صادرکننده نفت تبدیل کند.

ترامپ کمتر از دو هفته قبل، حتی در این زمینه از خود در توئیتر تشکر کرد و مدعی شد که آمریکا در دوره ریاست جمهوری وی به بزرگترین تولیدکننده انرژی در جهان تبدیل شده است. ترامپ بی نیازی واشنگتن به خاورمیانه را دلیل آن عنوان کرد که نفتکش های اندکی از آمریکا در خلیج فارس حضور پیدا کنند و به همین دلیل ناامنی منطقه، خطر مستقیمی را متوجه ایالات متحده نمی کند. با این وجود وی مدعی شد که برای حمایت از متحدان کاخ سفید آماده همکاری است.

این اظهارات اندکی پس از اعلام استفاده از ذخایر استراتژیک آمریکا به علت ناتوانی ریاض در تامین نیاز مشتریانش و بعد از آسیب دیدن تاسیسات آرامکو بیان شد. حملات یمنی ها باعث شد تا بیش از ۵ میلیون بشکه در روز از ظرفیت تولید عربستان کاسته شود. این میزان نفت معادل ۵ درصد از تقاضای روزانه جهان به نفت خام است. برهم خوردن توازن عرضه و تقاضا باعث شد تا قیمت نفت در ابتدای هفته گذشته ناگهان افزایش یابد. به نوشته گزارش شبکه خبری «بلومبرگ»، نفت برنت حتی با افزایش ۱۲ دلاری (حدود  ۲۰ درصدی) به ۷۱ دلار در هر بشکه رسید. براساس آمار این رشد شتابان قیمت نفت از سال ۱۹۸۸ میلادی تاکنون بی سابقه بوده است. البته یک روز بعد قیمت ها افت داشت و تا حدود ۶ دلار از قیمت هر بشکه نفت کاسته شد.

نفت خاورمیانه، اهرم فشار کاخ سفید علیه رقبا

به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران همه این دستاوردهای ایالات متحده در حوزه انرژی باعث آن نمی شود تا کاخ سفید نسبت به تحولات در خاورمیانه به عنوان قلب انرژی جهان بی توجه  باشد. در واقع تحولات در اقتصاد جهانی در یک دهه اخیر و عقب ماندگی رشد این کشور از رقبایی همچون چین، اتحادیه اروپا و هند موجب شده است تا واشنگتن این بار کشورهای نفت خیز منطقه را  ابزار خود برای کنترل رشد و پیشرفت رقبا تعریف کند. بازی کردن با قیمت انرژی و بالابردن قیمت نفت به روش های گوناگون سیاسی و امنیتی موجب می شود که از سرعت رشد رقبای آمریکا به شدت کاسته شود. این امر موجب می گردد واشنگتن فرصت کافی برای تقویت بنیه اقتصادی خود و تثبیت جایگاه در عرصه بین الملل به دست آورد و مانع از هر گونه نقش آفرینی دیگر رقبا به ویژه چین در آینده نزدیک شود.

روزنامه «فایننشال تایمز» چند روز قبل در گزارشی به صورت تلویحی نگرانی کاخ سفید در مورد جایگاه جهانی رقبا مخصوصا چین را متذکر شد و نوشت پنتاگون از مدتی قبل به مقامات آمریکایی در مورد افزایش نفوذ پکن در کشورهای خاورمیانه هشدار داد و عنوان داشت که این تلاش ها ممکن است به همکاری های دفاعی میان واشنگتن و متحدان منطقه ای آن آسیب وارد کند.

«مایکل مولروی» از مقامات ارشد پنتاگون در امور خارومیانه اعتقاد دارد نگرانی پنتاگون از آن جهت است که چین در حال تضعیف برتری ایالات متحده در جهان از جمله در حیطه نظامی و مخصوصا در خاورمیانه است.  پکن با استفاده از سرمایه گذاری های خود اهرم اقتصادی اجبارکننده ای را بر این کشورها ایجاد می کند. این برنامه ها و پذیرش آن از سوی کشورها، برتری و چارچوب همکاری آن ها با آمریکا را از بین می برد. احداث جاده ابریشم جدید با سرمایه گذاری یک هزار میلیارد دلاری چین قدرت رقابت در خور توجهی را در برابر ایالات متحد به پکن اعطا می کند.

براساس این گزارش حتی افرایش همکاری های چین با اسرائیل در زمینه حمل و نقل نفت یا سرمایه گذاری گسترده پکن در صنایع پتروشیمی عربستان سعودی به ویژه همکاری های رو به افزایش شرکت سینوپک با آرامکو در کنار خبرها از توافق های اقتصادی بزرگ این کشور با ایران از جمله اقداماتی ارزیابی می شوند که چین برای تضمین دسترسی خود به منابع انرژی در حال انجام آن است.

«جان آلترمن» پژوهشکر حوزه خاورمیانه در «موسسه مطالعات بین المللی و استراتژیک» (IISS) معتقد است رویکرد چین به خاورمیانه با آمریکا متفاوت است و این کشور برنامه ای برای جایگزین شدن به جای ایالات متحده ندارد اما واشنگتن هنوز نگرش های جنگ سردی را دنبال می کند.