چرا رییس‌جمهور روسیه فروش سلاح به عربستان را پیشنهاد داد؟
سرعت تحولات سیاسی و امنیتی در منطقه غرب آسیا از زمان هم پیشی گرفته و منطقه به پازل به هم ریخته‌ای تبدیل شده که هیچ تکه‌ای از آن در جای خود قرار نمی‌گیرد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، ائتلاف‌های سنتی از هم پاشیده شده و رقبای سنتی در چند قدمی منازعه نظامی قرار گرفته‌اند. اعضای شورایی مانند همکاری خلیج فارس به حصر و تحریم یکدیگر روی آورده‌اند و همزمان لجاجتی برای هرگونه مذاکره یا حداقل کاهش تنش در هرکدام از بازیگران دیده می‌شود. تکلیف کشوری مانند ایالات متحده امریکا با حضور سنتی در خاورمیانه مشخص نیست و سیاست‌های دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا هم بر وضعیت مبهم این کشور در منطقه افزوده است.
امریکا نه در منطقه دست به ابتکاری برای صلح می‌زند و نه هم‌راستا با درخواست‌های متحدی چون عربستان سعودی دست به سلاح می‌شود اما با سیاست‌های مخرب و نامشخصی که دارد بر آشفتگی این منطقه افزوده و بازیگران منطقه‌ای را در چند قدمی منازعه قرار داده است. سیاست فشار حداکثری که واشنگتن در دو سال و نیم گذشته بر ایران وارد کرده تاثیرات خود را بر تحولات منطقه‌ای تثبیت کرده و در حالی که واشنگتن را به خواسته‌اش که تضعیف حداکثری ایران و نشستن این کشور پای میز مذاکره بود نرسانده اما به خوبی به بنزینی بر آتش منازعه‌های منطقه‌ای تبدیل شده است. امیدواری بازیگری چون عربستان سعودی به امنیت اجاره‌ای از امریکا این کشور را به گلوله آتش تبدیل کرده که هیچ نقطه‌ای را در منطقه از شعله‌هایش در امان نگذاشته و البته به گل به خودی نیز تبدیل شده است.
آشفتگی سیاست خارجی امریکا در قبال منطقه غرب آسیا، خلأ قدرتی را به وجود آورده که روسیه در سیاستی خزنده و آرام تلاش می‌کند آن را پر کند. در حالی که دولت ترامپ حاضر است برای به پای میز مذاکره کشاندن ایران و توافقی که نام امریکا بر آن باشد منطقه غرب آسیا را از حیث امنیتی به نقطه‌ای غیرقابل بازگشت برساند، روسیه رونق خود را در تلاش برای بازگرداندن ثبات و امنیت به این منطقه می‌داند. در حالی که پس از زنجیره حملات به تانکرهای نفتی در خلیج فارس و توقیف نفتکش انگلیسی توسط ایران (پس از توقیف آدریان دریا توسط بریتانیا در جبل‌الطارق) ایالات متحده امریکا پیشنهاد تشکیل ائتلافی نظامی برای تامین امنیت در منطقه خلیج‌فارس را داده و با گذشت چندماه از طرح آن هنوز با استقبال جامعه جهانی روبه‌رو نشده، روسیه طرح خود برای تامین امنیت کشتیرانی در منطقه خلیج فارس به خصوص تنگه هرمز را به سازمان ملل ارایه و حمایت‌هایی نیز از آن جلب کرده است. در حالی که امریکای ترامپ با هرکدام از کشورهای منطقه از ترکیه تا عراق و ایران سطح متفاوتی از اختلاف را تجربه می‌کند، روس‌ها در نقش دلبری برای همه ظاهر شده‌اند و با حفظ فاصله از اختلاف‌های موجود میان کشورهای منطقه تلاش می‌کنند کارت امتیازهای بیشتری را در سبد خود قرار بدهند.
روس‌ها که در سوریه دست امریکا و اروپا را کوتاه کرده و در قالب ابتکار آستانه با ایران و ترکیه، پرونده بحران در این کشور را از مرحله نظامی عبور داده و به گام‌های سیاسی نزدیک کرده‌اند بر پیوندهای سیاسی و نظامی با چین از یک سو و ایران از سوی دیگر افزوده‌اند تا آرام آرام از قدرت رو به افول امریکا در منطقه غرب آسیا به نفع خود بهره ببرند. در حالی که امریکای ترامپ با‌های و هوی از اعزام نیروی انسانی بیشتر و ادوات نظامی متنوع به منطقه غرب آسیا سخن می‌گوید روس‌ها با کمترین سر و صدا مانورهای نظامی مشترک با شرکای شرقی چون چین و ایران برگزار می‌کنند و البته گاهی هم با صدای بلند توان نظامی امریکا در برخی کشورهای منطقه را به باد تمسخر می‌گیرند. یکی از آخرین نمونه‌های این سیاست را هفته گذشته در آنکارا و در نشست سه‌جانبه سران ایران، روسیه و ترکیه به میزبانی رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه شاهد بودیم.
جایی که ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه در پاسخ به سوالی درباره حمله انصارالله یمن به تاسیسات نفتی آرامکو در عربستان سعودی به طعنه توان دفاعی تجهیزات امریکایی در اختیار سعودی را زیر سوال برده و گفت: «ما آماده‌ایم به عربستان سعودی برای دفاع از مردمش کمک کنیم. عربستانی‌ها باید یک تصمیم هوشمندانه بگیرند همان‌طور که ایران یک تصمیم هوشمندانه گرفت و سیستم‌های S300 ما را خرید و همان‌طور که رجب طیب اردوغان رییس‌جمهور ترکیه چنین تصمیمی گرفت و جدید‌ترین سامانه دفاع هوایی پیشرفته یعنی سامانه
اس-400 تریومف را خرید؛ سعودی‌ها هم باید سیستم‌های دفاع هوایی بسیار پیشرفته را از روسیه بخرند؛ این سیستم‌ها هستند که می‌توانند از تاسیسات و زیرساخت‌های عربستان سعودی در برابر هرگونه تهدیدات محافطت کنند.» هرچند که این جملات پوتین با لبخند حاضران به خصوص هیات ایرانی روبه رو شد و در نگاه اول به بازاریابی رییس‌جمهور روسیه برای تجهیزات روسی تعبیر شد اما در چند روز اخیر تحلیلگران بسیاری درباره این اظهارنظر پوتین نوشتند. نکته قابل توجه این است که ریاض پیش از این مذاکراتی را با روسیه بر سر خرید سامانه اس-400 داشته اما عملی کردن چنین خریدی برای این کشور ریسک تحریم شدن از سوی امریکا را خواهد داشت و تبدیل شدن سعودی به مستاجر امنیتی امریکا این کشور را از استقلالی که مثلا ترکیه در پرونده خرید تجهیزات از روسیه مستقل از نظر امریکا دارد، دور کرده است.
ماکسیم ساچکوف از تحلیلگران مسائل روسیه در گزارشی تحلیلی که اخیرا برای المانیتور نوشته به بررسی ابعاد پیشنهاد پوتین پرداخته و می‌نویسد: چرا باید پیشنهاد پوتین را جدی گرفته و تحلیل کرد؟ پیشنهاد رییس‌جمهور روسیه بیشتر برای تخریب رابطه نظامی سعودی و امریکا بود و نشان دادن بی‌ثمر بودن قراردادهای چند میلیارد دلاری عربستان با امریکا برای خرید سلاح. یک کارشناس مسائل نظامی روسیه در این باره به من گفت: من فکر می‌کنم که این سخنان پوتین بیشتر یک ژست سیاسی بود اما به هرحال منابعی در گعده نظامی‌های روس واقعا درباره فروش سلاح به ریاض بحث و تبادل نظر می‌کنند. باید توجه داشت که حمله اخیر به آرامکو صرفا یک حمله آشفته تروریستی با ابزار پهپاد نبوده بلکه حمله با موشک‌های دوربرد بوده است. همین مساله باعث شده همه درباره تقویت سامانه دفاع موشکی عربستان صحبت کنند.
نویسنده این مطلب برای المانیتور در ادامه نوشت: فروش سامانه دفاعی سود اقتصادی برای روسیه خواهد داشت. بودجه روسیه برای امسال با احتساب قیمت 60 دلار برای هر بشکه نفت است. بنابراین افزایش بهای نفت به دنبال حمله اخیر به آرامکو به سود روس‌ها بوده است. با این‌همه روسیه به‌شدت نگران تعمیق بحران در منطقه خلیج فارس و نامتوازن شدن قیمت انرژی است. وزارت خارجه روسیه درباره این حادثه بیانیه‌ای منتشر کرد که سه بخش را به خود اختصاص داده بود. یک بخش درباره ریسک بی‌ثباتی در بازار نفت که می‌تواند تاثیرات منفی بر اقتصاد جهانی داشته باشد. دوم اعلام موضع روسیه درباره اقدام نظامی احتمالی امریکا علیه ایران به تلافی حمله به آرامکو و سوم لزوم فرصت‌سازی از این حادثه برای گفت‌وگو درباره یمن. در ادامه این گزارش المانیتور آمده است: تمام حرکت‌هایی که روسیه در چند روز پس از حمله به آرامکو کرده این گمانه را تقویت می‌کند که روسیه به دنبال دور کردن سعودی از شریک اصلی‌اش یعنی امریکا است.
بلومبرگ در تحلیلی جداگانه درباره نقشه پوتین برای خاورمیانه می‌نویسد: رییس‌جمهور روسیه می‌خواهد نقش حلال مشکلات در این منطقه را بازی کند. هرچند که هیات ایرانی به سخنان اخیر پوتین درباره فروش سامانه دفاع موشکی به عربستان خندید اما رییس‌جمهور روسیه سیاستی را در پیش گرفته تا به کل کشورهای خاورمیانه بگوید همکاری با مسکو بهتر از دوستی با امریکا است. پوتین با زبان دیپلماتیک به عربستان و کشورهای دیگری در منطقه که رویکردی مشابه عربستان به امریکا دارند گفت که رییس امروزتان هم تنبل است و هم همکاری با آن پرریسک.
این رسانه امریکایی در ادامه می‌نویسد: نه سامانه اس-300 و نه سامانه اس-400 هیچ‌کدام استفاده واقعی نظامی ندارند هرچند که اسلحه‌های قوی هستند. خرید این سلاح‌ها از سوی کشورهایی چون ایران و ترکیه صرفا برای استفاده از آنها برای مقابله با حمله احتمالی نیست بلکه به نوعی خرید حمایت روسیه در مواقع بحران است. تلاش روسیه برای جایگزینی امریکا در بحران‌های خاورمیانه تا حد بسیار زیادی در موفقیت‌های کرملین در پرونده سوریه ریشه دارد. موفقیت‌هایی که برای مسکو کم‌هزینه بودند. روسیه با مداخله نظامی به نفع بشار اسد در سوریه به بسیاری از کشورهای خاورمیانه این پیام را داده که اگر مداخله روسیه در امور داخلی دیگر کشورها به نفع ثبات در منطقه باشد روسیه وارد میدان می‌شود. امریکا اما چنین تصویری از خود در منطقه غرب آسیا ارایه نکرده است.
بلومبرگ در ادامه می‌نویسد: بعید است که عربستان سعودی در ملأعام در کنار روسیه بایستد و اتحاد طولانی‌مدت خود با امریکا را زیر سوال ببرد. ریاض به مسکو اعتماد ندارد و از سوی دیگر امریکا از قوه نظامی خود راحت‌تر استفاده می‌کند تا روسیه. در کوتاه و میان مدت اینکه روسیه یا امریکا کدام یک به حلال مشکلات در خاورمیانه تبدیل شوند بستگی به اراده امریکا برای استفاده از قدرتش در منطقه دارد. سیاست فشار حداکثری امریکا علیه ایران چندان موثر نبود. در یمن سیاست عربستان که از حمایت امریکا هم برخوردار بود ره به جایی نبرد. بشار اسد همچنان بخش‌های قابل توجهی از سوریه را به خود اختصاص داده است و ترکیه هم از مخالفت با تصمیم امریکا و خرید سامانه اس-400 از روسیه ضرر چندانی نکرده است. پوتین تمام اینها را به نظاره نشسته و مترصد فرصت است.
هرچند جایگزینی امریکا در منطقه غرب آسیا برای روسیه به این سهولت نیست و مسکو مانند امریکا اهل ریسک‌های پرحاشیه نیست اما سیاست آشفته و بدون آینده نگری ترامپ در قبال این منطقه به اضافه بی‌میلی افکار عمومی امریکا به تداوم هزینه کردن امریکا در این منطقه، زمین بازی خالی را مقابل روسیه قرار داده که ولادیمیر پوتین در حال استفاده از آن است.
