روحانی درآنکارا به دنبال چه بود؟
«ایران هیچ محدودیتی در توسعه و تعمیق همکاری با ترکیه ندارد و با وجود همه مشکلاتی که تحریم غیرقانونی امریکا به وجود آورده است، با فعال‌تر شدن بخش خصوصی به همراه راهکارهای ابتکاری، مسیر توسعه روابط ادامه خواهد یافت».
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، ناین بخشی از صحبت‌های اخیر واعظی رییس دفتر رییس‌جمهور و رییس ایرانی کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و ترکیه است. واعظی که در سفر اخیر روحانی به آنکارا وی را همراهی می‌کرد، در جدیدترین جلسه همکاری‌های اقتصادی مشترک دو کشور نیز حاضر شد تا در جریان مذاکره با مقامات ترک، بار دیگر از میزان اهمیت حفظ و توسعه روابط اقتصادی ایران و همسایه غربی‌اش سخن بگوید.
صحبت‌های واعظی در حالی مطرح شده که وضعیت همکاری‌های اقتصادی دو کشور متاثر از تحریم‌های اخیر امریکا، تغییراتی را پشت سر گذاشته اما هرگز به سمت کاهش جدی یا توقف تعامل‌ها حرکت نکرده است. همان‌طور که در روزهای ابتدایی خروج ترامپ از برجام، دولت اردوغان اعلام کرد دلیلی برای همراهی با تحریم‌ها علیه ایران نمی‌بیند، عملکرد ماه‌های گذشته ترکیه نیز نشان می‌دهد دو طرف همچنان به حفظ و گسترش تعاملات باور دارند.
اجلاس سران ایران، روسیه و ترکیه که در روزهای ابتدایی هفته جاری در آنکارا برگزار شد، فرصت خوبی بود تا بار دیگر اهداف اقتصادی دو کشور در تعامل با یکدیگر بررسی شود و مذاکراتی در این رابطه شکل بگیرد. پیش از این روسای دو جمهور بر رسیدن همکاری‌های اقتصادی دو کشور به 30 میلیارد دلار هدف‌گذاری کرده بودند و امروز با فروکش کردن موج نخست شوک حاصل از تحریم امریکا این سوال مطرح می‌شود که تا چه میزان این هدف‌گذاری به واقعیت نزدیک است. رضا کامی- عضو اتاق بازرگانی تبریز- که برای سال‌های طولانی در اتاق بازرگانی مشترک ایران و ترکیه حضور داشته و رییس دوره اخیر این اتاق نیز به شمار می‌رود از آینده امیدوارکننده تجارت میان ایران و ترکیه گفته و معتقد است در صورتی که برخی موانع داخلی و بین دو کشور برطرف شود، رسیدن به تجارت 30 میلیارد دلاری دور از ذهن نخواهد بود.
یکی از آخرین آمارهایی که از تجارت میان ترکیه و ایران ارایه شده، نشان از کاهش میزان صادرات ایران به ترکیه در ماه‌های اخیر دارد. آیا این کاهش نگران‌کننده است؟
در آمارهای تجاری میان ایران و دیگر کشورها، معمولا دو نوع آمار ارایه می‌شود. یک آمار مربوط به صادرات با احتساب نفت و فرآورده‌های انرژی است و یک آمار تنها به صادرات غیرنفتی می‌پردازد. آنچه در آمار اخیر به آن اشاره شده بود، صادرات ایران به ترکیه با احتساب فرآورده‌های انرژی بود که با توجه به تحریم‌ها و محدودیت‌هایی که در این حوزه وجود دارد، روند کاهشی پیدا کرده اما در صورتی که تنها صادرات غیر نفتی را بررسی کنیم، این آمار نه تنها کاهشی نیست که رشد هم داشته است.
با این وجود هنوز در آمار صادرات غیر نفتی نیز ترکیه شریک نخست ایران به شمار نمی‌رود. دلیل محدود ماندن تبادلات چیست؟
در این شکی وجود ندارد که تحریم‌های امریکا کار را برای تجارت میان دو طرف دشوار کرده است اما با این وجود با توجه به ارتباط قوی که در سال‌های گذشته میان ایران و ترکیه وجود داشته، تحریم‌ها نتوانسته‌اند در مسیر تخریب روابط اثری جدی از خود برجای گذارند. برای افزایش قابل توجه آمار تجارت، در کنار مسائل بین‌المللی باید بسیاری از دغدغه‌های داخلی و مسائلی که میان دو کشور وجود دارد را حل کنیم. در صورت برطرف شدن این مشکلات، می‌توان به افزایش سطح تعاملات میان دو کشور نیز فکر کرد.
یکی از راهکارهایی که از چند سال قبل میان ایران و ترکیه اجرایی شد و مورد استقبال فعالان اقتصادی قرار گرفت، بحث تعرفه‌های ترجیحی بود. چرا اجرای این تعرفه‌ها متوقف شده است؟
از سال 2015 و پس از انجام مذاکراتی گسترده بنا شد که یک تعرفه ترجیحی در مسیر تجارت میان دو کشور فعال شود. این توافق برای سه سال انجام شده بود و در همان دوران نیز اثرات خود را نشان داد. پس از پایان دوره، بنا شد هیاتی مجددا این موضوع را بررسی کرده و در زمانی کوتاه نتایج را اعلام کنند تا تعرفه ترجیحی از سر گرفته شود که متاسفانه کار این هیات طولانی شده و همین مساله توسعه تجارت میان دو طرف را دشوار کرده است.
دلیل اهمیت بالای تعرفه ترجیحی در تجارت میان دو کشور چیست؟
بررسی عملکرد تجاری تمام کشورهای جهان نشان می‌دهد که بخش زیادی از تجارت میان همسایگان انجام می‌شود. برای گسترش روابط و بالا بردن نفوذ در بازار کشورهای همسایه، معمولا کشورها، توافقات دوجانبه‌ای را امضا می‌کنند که نتیجه آن، تسهیل تجارت است. یکی از اصلی‌ترین ابزارهای موجود در این حوزه، تجارت با تعرفه ترجیحی است که باعث می‌شود، تاجران دو کشور بتوانند راحت‌تر با یکدیگر کار کنند و زودتر یکدیگر را پیدا کنند.
رییس‌جمهور روحانی، اخیرا سفری به آنکارا داشت و با سران این کشور ملاقات کرد. آیا دیدار سران می‌تواند گره‌های موجود در این حوزه را باز کند یا کار به دست مدیران میانی حل خواهد شد؟
دیدار سران دو کشور در ابتدا یک پیام یا سیگنال مهم را می‌فرستد و آن همراهی دو دولت با یکدیگر است. این مساله به فعالان اقتصادی می‌گوید که می‌توانند برای طرح‌های جدید مشترک‌شان برنامه‌ریزی کنند. در کنار آن تصمیم‌گیری درباره برخی مسائل کلان نیز می‌تواند در جریان این جلسات انجام شود. برای مثال همین موضوع تعرفه ترجیحی که قبلا در سطح کلان نهایی شده بود، امروز نیز در صورت پیگیری سران دو کشور، قطعا با سرعت بیشتری به نتیجه خواهد رسید.
اردوغان پیش از این اعلام کرده بود که دولتش با تحریم‌های امریکا علیه ایران، همراهی نمی‌کند. آیا این شعار، در عرصه عمل نیز تاثیری داشت؟
برای بررسی این موضوع، باید ابعاد مختلف ماجرا را نگاه کنیم. اینکه دولت ترکیه در کنار امریکا برای تحریم ایران قرار نگرفت، موضوعی قطعی است اما از جایی به بعد نقش دولت‌ها در فرآیند تجارت بین‌المللی کم می‌شود. برای مثال بخش زیادی از فعالیت‌های تجاری در اقتصادها به وسیله بخش‌های خصوصی و غیردولتی انجام می‌شوند و اگر دولت نیز بر تحریم نکردن تاکید کند، باید دید تصمیم شرکت‌های غیردولتی فعال در این حوزه چه خواهد بود. جدای از آن تحت تاثیر تحریم‌ها، نقل و انتقال پول یا روابط بین بانکی سخت می‌شود و باید برای حفظ روابط برای این مشکلات، فکری جدی داشت.
با توجه به این مشکلات و محدودیت‌های حاصل از تحریم‌ها، آیا می‌توان به افزایش تبادلات تجاری دو طرف و رساندن آن به 30 میلیارد دلار هدف‌گذاری سالانه امیدوار بود؟
ما در سال‌های قبل تجارت مشترک بیش از 20 میلیارد دلار را نیز ثبت کرده بودیم و با وجود تمام محدودیت‌ها و تحریم‌های اعمال شده، خوشبختانه روند تجارت دو کشور مثبت بوده است. تنها در صورتی که برخی موانع باقی مانده کنار بروند، قطعا رسیدن به هدف 30 میلیارد دلاری، دور از دسترس نخواهد بود.
امروز برای بهبود سطح تجارت مشترک میان دو کشور، چه اولویت‌هایی وجود دارد؟
از یک سو باید در سطح کلان، تصمیماتی متناسب با شرایط اقتصادی و خواسته فعالان گرفته شود و از سوی دیگر مشکلات زیرساختی بر طرف شوند. حمل و نقل، تعرفه‌ها و بی‌ثباتی مقررات مسائلی است که اگر برطرف شوند، در آینده نزدیک نتایج خود را نشان خواهند داد. ارتباط اقتصادی ایران و ترکیه ریشه‌دار و گسترده است و در صورت برطرف کردن مشکلات، رشد و توسعه آنها ادامه خواهد داشت.
