مطب‌های ترک اعتیاد نگران توزیع متادون در داروخانه‌ها
پای متادون به داروخانه‌ها باز می‌شود تا از نشت آن در بازار آزاد جلوگیری شود؛ موضوعی که محمدعلی اسدی، دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان تهران به تازگی خبرش را داده است: «همه ما معتقدیم نشت متادون وجود دارد و باید مشخص می‌شد این نشت در مرحله تولید است یا در شرکت پخش صورت می‌گیرد یا زمانی است که متادون تحویل معاون فنی مراکز درمان سرپایی اعتیاد می‌شود یا هنگام توزیع در این مراکز.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند، اگرچه مصوبه اخیر ستاد مبارزه با مواد مخدر مبنی بر عرضه متادون از طریق داروخانه‌ها نشان‌دهنده این موضوع است که جمع‌بندی‌ها گویای نشت متادون از مراکز درمان سرپایی اعتیاد است، چراکه اگر مطمئن می‌شدند نشت از کارخانه است حتما کارخانه را کنترل می‌کردند.» شاید به همین دلیل بود که از نیمه سال 97 کمیته درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر موضوع توزیع متادون از طریق داروخانه‌های منتخب را مصوب کرد تا در مراکز درمان نگهدارنده در پنج استان به‌صورت آزمایشی اجرا شود.
در میان گفتن از چرایی توزیع متادون از طریق داروخانه‌ها، زمزمه‌هایی از بی‌تاثیرنبودن وضع اقتصادی داروخانه‌های خصوصی هم به گوش می‌رسد؛ وضعیتی که وزارت بهداشت را به سمت اجرایی‌کردن طرح‌هایی برده که هیچ‌گاه به‌طور جدی دنبال نشد. توزیع داروهای مخدر یکی از همین طرح‌هاست که در جلسه 136 ستاد مبارزه با مواد مخدر به تصویب رسید و حالا گویا قرار است با هدف حمایت از اقتصاد داروخانه‌های خصوصی، داروهای مخدر از طریق آنها توزیع شود.
«توزیع متادون از طریق داروخانه‌ها» طرحی است که مخالفان و موافقان خودش را دارد و روایت‌های مختلفی از نحوه توزیع آن نیز وجود دارد. عده‌ای می‌گویند متادون از طریق داروخانه‌های منتخب بین مراکز توزیع شود و روایت دوم حاکی از توزیع متادون از طریق داروخانه‌ها میان بیماران است.
اگرچه حمید جمعه‌پور، مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر روایت دوم را رد کرده و گفته است: «کمیته درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر تاکنون هیچ مصوبه‌ای درباره عرضه متادون از طریق داروخانه‌ها به بیماران نداشته است. معمولا هیچ روشی در حوزه بهداشت و درمان که با سلامتی مردم در ارتباط باشد بدون اجرای طرح پایلوت (آزمایشی) و بررسی نتایج آن در کشور اجرایی نمی‌شود و تاکنون هیچ برنامه پایلوتی درباره این‌که بخواهیم متادون را از داروخانه‌ها مستقیم در اختیار بیماران قرار بدهیم، نداشته‌ایم، بنابراین روایت دوم اصلا موضوعیت ندارد و در دستور کار نیست.»
داروخانه‌ها بعد از مراکز پزشکی به سراغ کجا خواهند رفت؟
به گفته دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر در کشور حدود دومیلیون و 800هزار نفر معتاد وجود دارد که نزدیک به 10میلیون خانوار را درگیر خود کرده است؛ در همه سال‌هایی که از بیشترشدن مصرف مواد مخدر در ایران می‌گذرد، طرح‌های مختلفی برای درمان معتادان اجرایی شده؛ یکی همین توزیع متادون در زندان‌ها، داروخانه‌ها و مراکز بهداشتی است که گاه با قوت پیگیری و گاه کمرنگ شده است.
سامان نیک‌نژاد، حقوقدان فعال در زمینه مواد مخدر به اهمیت کاهش اعتیاد و در خوشبینانه‌ترین حالت ریشه‌کنی آن اشاره می‌کند و بر این باور است که بعد از سال‌ها تلاش هنوز این معضل در جامعه به انحای مختلف به چشم می‌خورد. او در مورد توزیع متادون از طریق داروخانه‌ها از شفاف نبودن چرایی این طرح می‌گوید: «طراحان این طرح خیلی توضیحات روشنی از انگیزه‌هایشان، مطالعاتی که انجام داده‌اند و این‌که براساس چه اهدافی خواهان توزیع متادون در داروخانه‌ها هستند، ارایه نداده‌اند. تنها مستند ارایه شده طراحان این طرح این بوده که نظام توزیع دارو باید جامع و متمرکز در داروخانه‌ها باشد.»
نیک‌نژاد انگیزه جلوگیری از نشت بازار را قابل اعتنا و تاثیرگذار نمی‌داند: «اگر انگیزه جلوگیری از نشت متادون در بازار آزاد باشد باید گفت قبل از این داروهایی که توزیع‌شان از طریق داروخانه‌ها بود و باید در ازای ارایه نسخه داده می‌شد، بازار عریض و طویلی در ناصرخسرو و بازار سیاه تشکیل دادند و انواع و اقسام داروهایی که قاعدتا جای‌شان در قفسه‌های داروخانه‌هاست در این بازارها در دسترس بود. به شخصه فکر نمی‌کنم انگیزه اصلی جلوگیری از نشت این دارو به بازار آزاد باشد.»
قوانین بین‌المللی سازمان بهداشت جهانی، سازمان مقابله با جرم و مواد مخدر سازمان ملل، ماده ۱۵ اصلاحیه قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام و آیین‌نامه‌های اجرایی از سوی وزارت بهداشت بر این باورند که برای ترک اعتیاد دارو و خدمات درمانی باید با هم و در یک پکیج و یک مرکز به بیماران ارایه شود و در صورتی که دارو از خدمات درمانی تفکیک شود، نه‌تنها ناقض قوانین بین‌المللی و ملی هستیم، بلکه آسیب‌های اجتماعی هم افزایش می‌یابد.
نیک‌نژاد با در نظر گرفتن احتمال توزیع متادون در داروخانه‌ها می‌گوید: «عرضه متادون بخشی از یک پروتکل درمانی جامع‌تری است. درواقع درمان نگهدارنده با متادون یکی از اجزای رویه درمانی است. در این پروسه معتادان به کلینیک‌ها مراجعه می‌کنند و در یک پروسه قرار می‌گیرند. در این پروسه، معتاد زیر نظر روانپزشک یا روانشناس در کنار همتایانش درمان را شروع می‌کند. کمک روانشناسان و روانپزشکان، تجربه آدم‌هایی که این مسیر را زودتر شروع کرده‌اند، جلسات گروه‌درمانی و مشاوره فردی در کنار مصرف متادون به درمان معتاد کمک می‌کند. این پروسه و رسیدن به این راهکارها مسیر 25ساله‌ای را طی کرده تا درحال حاضر معتادان برای درمان، چنین خدماتی را در یک کلینیک دریافت کنند.»
نیک‌نژاد در ادامه توزیع متادون از داروخانه‌ها را تصمیمی علمی نمی‌داند: «این نوع از عرضه، معتاد را از تمام خدمات درمانی محروم می‌کند، چون به راحتی با نسخه پزشکی که شاید اصلا کلینیک ترک اعتیاد هم ندارد، متادون را از داروخانه‌ها دریافت می‌کند. در این روش معتاد بی‌شک منزوی خواهد شد، چون یکی از مشکلات معتادان در پروسه درمان در انزواست؛ تنهایی سم مهلکی برای معتاد است. نباید فراموش کنیم که در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که هنوز مصرف موادمخدر انگ به حساب می‌آید.»
این کارشناس موادمخدر در ادامه از مشکلات احتمالی توزیع متادون در داروخانه‌ها می‌گوید: «معتاد در کلینیک با متخصصان این امر روبه‌رو است، درحالی‌که داروخانه‌ها چنین امکانی را ندارند. مورد دیگر این‌که معتادان سخت در دسترس می‌شوند؛ معتادانی که تن به هیچ گروه‌درمانی نمی‌دهند. در کلینیک این شانس وجود دارد که این گروه از بیماران با دیدن نتایج شرکت در گروه‌درمانی‌ها به درمان تن بدهند و درمان واقعی که درمان روانی و از طریق تغییر رفتار است، به حداقل می‌رسد.»
او ادامه میدهد: واگذاری توزیع متادون به داروخانه‌ها تصمیم اشتباهی است که تعداد معتادان تحت‌درمان را کاهش میدهد، به‌طوری که با تکیه بر آمارها تعداد معتادان تحت‌درمان با دو ماده بوپرنورفین و شربت تریاک در مجموع حدود 100هزار نفر است، اما با این وجود داروی جایگزین اصلی درمان اعتیاد همان متادون است که حدود 800هزار معتاد را پوشش میدهد.»
نیک‌نژاد در ادامه افزود: «متادون، تنها مکملی است در کنار سایر خدمات درمانی. متاسفانه روزگاری داروخانه‌ها با همین توجیه، متخصصان پوست و مو را به خاک سیاه نشاندند. درحال حاضر وارد هر داروخانه‌ای شوید یک زن یا مردی حضور دارد که یک‌سری از اینترنت اطلاعات برداشت کرده یا از ویزیتورهای دارو چیزهایی شنیده و همان‌ها را به مراجعه‌کنندگان توصیه می‌کند! در حقیقت درحال تجویز و مداخله در امر پزشکی است که به صورت واضح جرم است، این درحالی است که در بسیاری از داروخانه‌ها کتاب و لوازم ورزشی عرضه می‌شود! تا این حد تداخل صنفی؟ داروخانه‌ها بعد از مراکز پزشکی سراغ کجا خواهند رفت؟ بعد از این بعید نیست داروخانه‌ها سراغ ارایه محصولات لبنی و … بروند. به نظرم این تداخل صنفی برای داروخانه‌ها درحال تبدیل‌شدن به یک رویه است.» این کارشناس موادمخدر معتقد است توزیع متادون در مراکز درمانی تنها یک نتیجه دارد، گران‌شدن متادون: واقعیت امر این است که ورود ذینفعان جدید به این موضوع باعث می‌شود تجارت متادون رقبای بیشتری پیدا کند و در ادامه قیمت بالا می‌رود و به نظر می‌رسد با این رویه شاهد گران‌شدن درمان اعتیاد هم باشیم. اصلا یک سوال، روندی که درحال انجام است، چرا باید تغییر داده شود؟ درحال حاضر شرکت‌های دارویی با مراکز درمانی دانشگاهی و کلینیک‌ها همکاری دارند، این‌که واسطه جدیدی به وجود بیاید، با توجه به این‌که متادون در کنار سایر خدمات می‌تواند به درمان معتاد کمک کند، به نظر خیلی عقلانی نمی‌رسد.
