زیست شبانه هم یک سبک زندگی است

ماجرا از آنجا آغاز شد که عده محدودی که تخمین زده می‌شود بیشتر از 40 نفری نبودند با داشتن نوشته‌هایی مقابل شورای شهر تهران تجمع کردند و مخالفت خود را با اجرای طرح زیست شبانه اعلام کردند. کاربران توییتر از یک سو و خود اعضای شورای شهر تهران از سوی دیگر به این اقدام واکنش نشان داده و عمدتا خواهان تجمع موافقان اجرای زیست شبانه شدند.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، «شهربانو امانی» عضو شورای شهر تهران در توییتر خود نوشت: دغدغه برخی شهروندان در خصوص زیست شبانه را درک می‌کنم اما به دلیل این دغدغه‌ها نمی‌توان خواست اکثریت شهروندان و آزادی آنان را نادیده گرفت. ما شرایط را تامین می‌کنیم و شهروندان آزاد هستند براساس فرهنگ و نیاز خود از آن استفاده کنند. حجت ‌نظری دیگر عضو شورا بود که درباره این تجمع توییت نوشت: با تشکر از نیروی انتظامی که با تجمع مخالفان زیست شبانه مقابل شورای شهر تهران با سعه صدر برخورد کرد از عزیزانی که در این تجمع حضور داشتند، دعوت می‌کنم در دیداری مشترک دلایل‌شان برای مخالفت با خواست اکثریت شهروندان تهرانی را شرح دهند و در این مورد با یکدیگر گفت‌وگو کنیم. حال فارغ از دیدگاه‌های اعضای شورای شهر تهران و خواست اکثریت شهروندان تهرانی باید پرسید زیست شبانه از منظر جامعه‌شناسی چگونه تعریف می‌شود؛ «عالیه شکربیگی» جامعه‌شناس اما به گونه‌ای دیگر به داستان زیست شبانه نگاه می‌کند. او زیست شبانه را یکی از سبک‌های زندگی می‌داند که در دنیا متعارف است و دلایل زیادی برای اقبال شهروندان به آن وجود دارد.

دیدگاه جامعه‌شناسان از آن رو می‌تواند راهگشای بحث زیست شبانه و همچنین‌ گردشگری شبانه باشد که پیش‌تر افراد سیاسی نیز در این باره اظهارنظرهایی کرده بودند و گفته‌های آنان به نوعی متاثر از حال و فضای سیاست بوده تا سبک و سیاق زندگی مردم یا نیازهای جامعه بنابراین نگاه جامعه‌شناسان بیشتر به واقعیت‌های زندگی اجتماعی نزدیک است.

مثلا «علیرضا محجوب» نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی و فعال کارگری در این مورد گفته بود: حیات شبانه معنی ندارد؛ معنی وجود حیات شبانه این است که اجازه دهید مردم به کلوپ و کازینو بروند در غیر این صورت در هیچ جای دنیا سابقه ندارد که کارگران را استثمار کنند و بگویند بعد از ساعت ۱۲ بایستند. بنده حتی تا ساعت ۱۲ شب نیز مخالف هستم چراکه ۶ بعدازظهر باید به منزل رفته و بخوابند و معتقد هستم که مردم باید شب زود بخوابند و صبح زودتر سر کار بروند.

محسن هاشمی‌رفسنجانی؛ رییس شورای شهر تهران در نخستین واکنش خود به طرح زیست شبانه عنوان کرده بود:«مخالف حضور فرزندانم در زیست شبانه هستم. ما دوست نداریم فرزندانمان دیر به خانه بیایند بنابراین تمایلی به این طرح ندارم. در صورتی که فرزندان جداگانه برنامه‌هایی برای زیست شبانه داشته باشند، نگران می‌شوم و به ‌نظرم این مساله در صورتی که در چارچوب خانواده باشد، مشکل‌زا نیست. در صورتی که در یک خانواده نیز پدر به ‌تنهایی در زیست شبانه باشد قطعا نگرانی‌هایی برای زنان ایجاد می‌کند». هر چند بعدها، هاشمی سخنان خود را تعدیل کرد ولی نگرانی درباره اجرای طرح را نیز کتمان نکرد.

در کنار این اظهارنظرها باید به دیدگاه‌های مسوولان انتظامی هم نگاهی بیندازیم زیرا عمده مخالفان اجرای این طرح، آنها هستند. سردار ایوب سلیمانی، جانشین فرماندهی نیروی انتظامی در این زمینه گفت: حیات شبانه را قبول نداریم، این فرهنگ حتی در اروپا هم نیست و زیر بار آن نخواهیم رفت.

این مخالفت باعث شد تا فرماندهی پلیس تهران بزرگ هم موضع خود را سفت و سخت‌تر بگیرد و بعد از مدتی سردار رحیمی، فرمانده پلیس تهران که پیش‌تر گفته بود اگر طرح حیات شبانه پیوست انتظامی داشته باشد و نظرات ما رعایت شود ایرادی ندارد، اعلام کرد: ما چیزی به نام طرح حیات شبانه نداریم و نمی‌توانیم واحد‌های صنفی را مجزا کنیم و بگوییم که واحد‌های صنفی در فلان خیابان‌ها می‌توانند تا دیر وقت فعالیت کنند و بقیه باید فعالیت خود را تعطیل کنند.

حالا اما گفته می‌شود که طرح روی میز شهردار است تا در مورد اجرا شدن یا توقف آن تصمیم‌گیری کند. عالیه شکربیگی، جامعه‌شناس با ذکر اینکه بهترین شیوه زندگی، زندگی متعارف در روز و استراحت در شب است که 80 درصد شهروندان به همین شیوه زندگی می‌کنند، می‌گوید: درصدی از اقشار جامعه به دلایل مختلف ترجیح می‌دهند که شب‌ها بیرون بیایند، کار یا تفریح کنند. مثلا بخشی از شهروندان و جوانان به دلیل آنکه به هر دلیل بیکارند و کاری ندارند، روزها تا عصر می‌خوابند و شب‌ها بیرون می‌آیند و در شهر می‌چرخند و به مکان‌های تفریحات خاص شبانه می‌روند.

این جامعه‌شناس در مورد تفریحات این گروه از شهروندان نیز توضیح می‌دهد: برخی از این شهروندان به مراکز تفریحی که مشتریان خاصی در شب‌ها دارند، می‌روند. یعنی برخی از مراکز تفریحی در حال حاضر برای مشتریان شناخته شده و خاص خود، شب‌ها به صورت پنهانی باز هستند و فعالیت می‌کنند؛ مثلا قلیان می‌دهند.

او همچنین می‌گوید: بخشی از جامعه که از جامعه و ساختاری که در آن زندگی می‌کنند، ناراضی هستند در طول روز به یک نوع انزواطلبی و گوشه‌گیری متوسل می‌شوند و تمایل چندانی ندارند که در سطح شهر تردد داشته باشند. در نتیجه این افراد ترجیح می‌دهند، شب‌ها بیرون بیایند و تفریح و تردد کنند. ضمن آنکه نظارت‌ها و سخت‌گیری‌ها نیز در شب کمتر است و همین یک حس آزادی بیشتر را به شخص القا می‌کند تا به زعم خود با خیال راحت‌تر به تفریح‌هایی مثل دور دور کردن و قلیان کشیدن و... در سطح شهر بپردازند.

او همچنین به نتایج گفت‌وگوهایی که با تعدادی از این شبگردها و علاقه‌مندان به زیست شبانه داشته، اشاره می‌کند و می‌گوید: در مصاحبه‌هایی که با تعدادی از شهروندانی که ترجیح می‌دهند شب‌ها بیرون بروند و تردد کنند، داشتیم اکثر آنها عنوان می‌کردند که به این دلیل شب‌ها را دوست دارند چون شادتر و رهاتر و کمتر زیر ذره‌بین‌های نظارتی هستند.

اما به اعتقاد او اجرای طرح قانونمند زیست شبانه می‌تواند باعث ساماندهی وضعیت کنونی تفریحات زیرزمینی در شب‌ها شود. گرچه شکربیگی شرطی را برای تحقق این امر یادآور می‌شود: البته باید مدیران شهری نظارت مناسبی روی زیست شبانه داشته باشند و بتوانند بیشتر از روز، شهر و ترددهای شهروندان و فعالیت‌های شبانه را رصد و کنترل کنند. در این صورت حتی می‌توان مدعی بود که قطعا بسیاری از تفریحات ناسالم زیرزمینی امروز نیز خواه‌ناخواه از بین می‌رود. چون نظارت بیشتر خواهد شد و فعالیت مراکز زیرزمینی محدودتر و سخت‌تر می‌شود.

این جامعه‌شناس در پاسخ به مسوولان و منتقدانی که زیست شبانه را دلیلی برای افزایش آسیب‌های اجتماعی می‌دانند نیز می‌گوید: مگر در روز آسیب‌های اجتماعی کم است؟ مگر الان در شب آسیب‌های اجتماعی نداریم؟ مسلم است که اگر اقدامات نظارتی در شب‌ها صورت نگیرد، می‌تواند آسیب‌های اجتماعی را افزایش دهد ولی این دلیل نمی‌شود که بخواهیم بخشی از جامعه که خواستار فعالیت و تفریح در شب‌ها هستند را از حق شهروندی خود محروم کنیم. مهم این است که همه شهروندان حق دارند هر وقت خواستند از خانه‌های‌شان بیرون بیایند، تفریح و کار کنند و نباید قوانین به گونه‌ای باشد که آنها را محدود کنند بلکه باید به شکلی حرکت کرد که هر شهروندی بتواند در صورت تمایل و در چارچوب مشخص و نظارت شده، زندگی شادی را در شب‌ها تجربه کند.