غربت زبان مادری در مدارس
در سال‌های اخیر، هر از چند گاهی خبری در رابطه با آموزش رسمی زبان‌های غیرفارسی در مدارس و یا دانشگاه‌های کشور منتشر می‌شود، اما به غیر از یک مورد که در شهرستان سقز رخ داد، هر موضوعی در این رابطه به فراموشی سپرده شده است.
به‌طور مثال تلاش‌هایی برای تاسیس رشته زبان و ادبیات کُردی در دانشگاه کردستان آغاز شد و حتی برای داوطلبان کنکور سراسری سال ۸۳ امکان انتخاب رشته زبان و ادبیات کُردی برای دانشگاه کردستان نیز فراهم شد، اما هیچ دانشجویی برای این رشته پذیرش نشد و در نهایت موضوع مسکوت ماند. این درحالی است که در برخی از مناطق نه تنها دانش آموزان ۲ زبانه نیستند بلکه چند زبانه هستند. برخی از مناطق چندین طایفه دارند که هر کدام از این طایفه‌ها از لهجه های متفاوتی برخوردارند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، حالا با اظهار نظر حجت‌الاسلام علی ذوعلم، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی بازهم این موضوع دوباره برسرزبان‌ها افتاد. او چند روز پیش درباره تالیف بومی و آموزش زبان مادری گفته است: «دانش آموزان مناطق دوزبانه در باب آموزش زبان مادری مشکلی ندارند بلکه نگران هستیم مناطق دوزبانه در فهم زبان فارسی خلأیی داشته باشند و دچار عقب ماندگی تحصیلی شوند؛ البته آشنایی با ادبیات بومی و منابع و مفاخر تاریخی و ادبی مناطق اقدام ارزشمندی است و اینکه مدیر دو ساعت از طرح برنامه ویژه را به آشنایی با ادبیات بومی اختصاص دهد، کار خوبی است.» موضوع چاپ کتب درسی و دانشگاهی همواره با اظهار نظرهای مختلفی همراه بوده، در حالی که برابر با اصل ۱۵ قانون اساسی، زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد ولی استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.
همچنین مطابق ماده 19 قانون برنامه پنجم توسعه و همچنین بیانیه ارزش‌ها در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، تقویت گویش محلی و ادبیات بومی در مدارس به منظور تقویت هویت مشترک ایرانی-اسلامی امری ضروری دانسته شد و از همین رو از سال 94 مجوز تالیف محتوای اولین کُتب درسی به زبان محلی (بومی) صادر شد و نخستین تالیف کتاب درسی با زبان کُردی کلید خورد. شاید یکی از موارد محقق شده در این رابطه در سال 94 و در مدرسه صلاح الدین ایوبی شهرستان سقز اتفاق افتاد و طی مراسمی از کتاب آموزش زبان کُردی «وانه‌ی کوردی» با حضور مسئولان استان کردستان رونمایی شد. همان‌طور که مسئولان وقت آموزش و پرورش می‌گویند، تدوین این کتاب آموزشی بر اساس سرفصل ادبیات بومی درس ادبیات پایه‌های هفتم، هشتم و نهم صورت گرفته است. وانه‌ی کوردی بیشتر بر آموزش خواندن و نوشتن کُردی متمرکز است و چندان به مباحث دستوری زبان کُردی نپرداخته ، اما از رهگذر این آموزش، دانش‌آموزان با برخی از شاعران و نویسنده‌گان کُرد آشنا خواهند شد، لازم به یادآوری است زبان نوشتاری کتاب نیز، زبان معیار در لهجه سورانی زبان کُردی است.
مشکلات معلمان در مناطق چند زبانه
میترا شهنوازی یکی از معلمان بلوچ درباره ضرورت اجرای این قوانین در ساختار آموزش و پرورش می‌گوید: در برخی از مناطق استان سیستان و بلوچستان بچه‌ها به چند زبان صحبت می‌کنند و چون در خانواده آنها فارسی کمتر صحبت می‌شود، درک درسی از مفاهیم آن ندارند. برخی از مناطق این استان چندین طایفه دارد که هر کدام از این طایفه‌ها با لهجه های متفاوتی حرف می زنند که حتی معلمان بومی هم نمی‌توانند گویش تمام آنها را بفهمند. فهم زبان و درک احساسات دانش آموزان بخش بزرگی از مشکلاتی است که معلمان غیربومی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. معلمان غیربومی نه تنها از انتقال مفاهیم آموزشی و بیان تکالیف دانش آموزان عاجز هستند بلکه در درک احساسات دانش آموزان نیز ناتوانند. او که با شیوه آواورزی و الفباورزی با دانش آموزانش کار می کند، ادامه می‌‌دهد: در کلاس من دانش آموزانی هستند که زبان های مخصوصی دارند و با لهجه براهویی صحبت می کنند. هرچند من بومی سیستان و بلوچستان هستم اما گویش این دانش آموزان را نمی فهمم. به همین خاطر زنگی را به آموزش زبان براهویی به معلم اختصاص داده ام. از دانش آموزان می‌خواهم تا کلماتی را با لهجه خود به من آموزش دهند. در روزهای اخیر طرح ارزیابی بسندگی مهارت‌های زبان فارسی به سنجش نوآموزان بدو ورود به دبستان مطرح شده که احتمال می‌رود امسال این تست وارد ارزیابی نوآموزان بدو ورود به دبستان در سراسر کشور شود، طرح «بسندگی فارسی» یکی از مباحثی است که به‌تازگی از سوی رضوان حکیم‌زاده معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، مطرح شده و واکنش‌های زیادی در استان‌های دوزبانه مثل آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، کردستان و کرمانشاه ایجاد کرده است. او در دفاع از پیشنهاد خود مبنی بر اجرای طرح بسندگی زبان فارسی در طرح سنجش سلامت گفته است که اجرای این طرح برای مقابله با زبان مادری نیست. وزارت آموزش و پرورش نه تنها مخالفتی با زبان مادری ندارد بلکه از برنامه‌های جدی این وزارتخانه حفظ زبان مادری است.
با طرح بسندگی زبان فارسی برخورد می‌‌کنیم
محمد اسماعیل سعیدی، نماینده تبریز و عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی یکی از مخالفان این طرح است، او بسندگی زبان فارسی را اقدامی نادرست برای قومیت‌ها خواند و گفت: با این طرح برخورد خواهد شد. به گفته سعیدی، همه نمایندگان در واکنش به ورود تست بسندگی زبان فارسی به سنجش سلامت نوآموزان متفق‌القول هستند و نمایندگان با این موضوع برخورد خواهند کرد. وی همچنین گفت: هوش و ذکاوت هر فردی که این موضوع بی‌اهمیت را مطرح کرده است، مشکل دارد؛ هر کس این را گفته، حرف غلطی زده است، زیرا بسندگی زبان فارسی هیچ‌ارتباطی با توانمندی‌های افراد ندارد. این نماینده مجلس دلیل آورده است که در برخی موارد حتی افراد تحصیلکرده هم نمی‌توانند به درستی به یک زبان تکلم کنند؛ در همین آذربایجان استعدادهای درخشانی در سطح بین‌المللی داریم که شاید به زبان فارسی هم مسلط نباشند. نمی‌توانیم بگوییم این افراد به‌دنبال تحریک قومیت‌ها هستند، اما به‌نظر می‌رسد برخی واسطه‌ها این هدف را دنبال می‌کنند تا از احساسات قومیت‌ها سوء استفاده کنند.
