مالیات‌ستانی از بیت کوین
چند روز پس از تدوین آیین‌نامه استخراج رمزارزها که در آن وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان نهاد متولی تعیین مجوزهای استخراج رمز ارزها شناخته شده، پژوهشی تازه با نگاهی عمیق‌تر ماجرای رمز ارزها و حضور ایران در این عرصه را بررسی کرده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی تحت عنوان «استخراج رمزارزها و نقش نظارتی مجلس شورای اسلامی»، موضوع استخراج رمزارزها را با محورهای صرفه اقتصادی، ملاحظات سیاسی استخراج در بخش خصوصی و ملاحظات سیاسی استخراج با استفاده از منابع بخش دولتی مورد بررسی قرار داده است.
گزارش بازوی پژوهشی مجلس با ارایه تعریفی ابتدایی از فرآیند دستیابی به بیت کوین آغاز می‌شود. «طراحان رمزارزها ساز وکاری تدوین می‌کنند که ذی‌نفعان مختلف با توان رایانشی خود به شبکه رمزارز آنها ملحق شوند و در اداره آن مشارکت کنند. وقتی کسی شرایط معین یک رمزارز را محقق کند، مقداری از همان رمزارز در قالب واحد جدید یا کارمزد به آن شخص پرداخت می‌شود و به این عمل استخراج می‌گویند.» نکته مهمی که در گزارش این مرکز به آن اشاره شده، نقش دولت و نهادهای حاکمیتی در این فرآیند است. در شرایطی که تاکنون تمام ارزهای رسمی جهان از سوی دولت‌ها ساخته شده و اعتبار خود را از این طریق می‌گرفتند، امروز شرایط به شکلی جدی تغییر کرده و نتیجه تحقیقات مجلس نشان می‌دهد که رمزارزها گونه‌ای از نظام‌های پرداخت، انتقال و ذخیره ارزش هستند که معمولا بدون استفاده از توان رایانشی بانک مرکزی و نهادهای متمرکز تولید و اداره می‌شوند. این تصویر در نگاه اول برای نهادهای حاکمیتی یک نگرانی جدید ایجاد می‌کند زیرا دولت‌ها با مدیریت بازار ارزهایی که خود آنها را منتشر می‌کنند نیز با مشکلات جدی مواجه هستند و حالا ارزی به وجود آمده که نه از سوی نهادهای دولتی طراحی و منتشر شده و نه امکان نظارت دقیقی روی آنها وجود دارد. با وجود این نگرانی‌ها به نظر می‌رسد بیت کوین‌ها فرصت‌های اقتصادی جدیدی را نیز پیش روی اقتصاد کشورها قرار می‌دهند و در این میان شرایط خاص ایران، این فرصت را طلایی‌تر می‌کند.
بی‌اثر شدن تحریم‌ها
وقتی ارزهای دیجیتال از سوی دولت‌ها اداره نمی‌شوند، یعنی برای مداخله در بازارشان نیز دست دولت‌ها کوتاه‌تر از هر زمان دیگری است و در این بین استثنایی میان دولت امریکا یا دیگر کشورها وجود نخواهد داشت.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود اعلام کرده: درحالی که کنگره امریکا از دولت این کشور درخواست کرده که استفاده ایران از رمزارزها و فناوری دفاتر کل توزیع شده را برای دور زدن تحریم‌ها بررسی کند، اما واقعیت این است که بدون اجماع جهانی، یک کشور به تنهایی نمی‌تواند استفاده دیگر کشورها از مزایای رمزارزها و فناوری دفاتر کل توزیع شده را محدود کند.
یکی از دلایل اثبات این فرضیه، واکنش برخی شرکت‌های مهم فعال در فضای مجاز است که پس از اعمال سیاست‌های سخت‌گیرانه دولت امریکا، تصمیم گرفتند خاک این کشور را ترک کنند.
علاوه بر آن ساختار فضای اینترنت نیز کار دولت ترامپ را دشوار می‌کند. معماری اینترنت و طراحی بیشتر فناوری‌های دفاتر کل توزیع شده به گونه‌ای نیست که به دولت امریکا اجازه دهد به صورت یکجانبه کسب وکارها و مراودات تجاری کشورها را از طریق این رمزارزها محدود کند. البته تراکنش‌های رمزارزها در مبالغ زیاد بدون دخالت مراودات بین بانکی ممکن نیست و از این نظر بدون توافقات چندجانبه همکاری نمی‌توان از فناوری دفاتر کل توزیع شده به خوبی استفاده کرد.
این موقعیت خاص باعث شده بیت کوین‌ها به فرصتی مناسب برای عبور از برخی تحریم‌ها بدل شوند اما در عین حال یک نگرانی و دغدغه دیگر را نیز به وجود می‌آورد و آن چگونگی نظارت دولت ایران برای فرآیند استخراج بیت‌کوین‌هاست. مجلس در گزارش خود تصریح کرده: اگر بانک مرکزی به تبدیل رمزارز به ارزهای رایج کشورها تاکید داشته باشد، به دلیل اینکه تبدیل رمزارزها در مراکز مبادله نیازمند افشای هویت طرفین مبادله است، استفاده از این فناوری برای رفع محدودیت‌های تحریمی با مشکل مواجه می‌شود. درصورتی‌که نوسانات ارزش رمزارزها تا حد مشخصی از سوی بیمه پوشش داده شود، انتظار می‌رود که رمزارزها بتوانند بخشی از نیاز دانشجویان، بیماران، مسافران و کسب‌وکارهای خرد به اسکناس دلار و یورو را پوشش دهند.
نقش مهم نظارتی دولت
پس از روشن شدن ابعاد مختلف فرصت‌هایی که حضور بیت کوین در اقتصاد ایران به همراه خواهد داشت، مرکز پژوهش‌های مجلس از لزوم ورود دولت به این حوزه با یک رویکرد دو طرفه سخن گفته است؛ رویکردی که ابتدا به نظارت بر عملکرد استخراج‌کنندگان بیت‌کوین می‌پردازد که در این بخش مجلس نقشی کلیدی دارد و در گام دوم از امکان درآمدزایی جدید برای دولت می‌گوید.
در حوزه نظارت، مجلس باید در چهار حوزه فعال شده و آنچه در بازار ارزهای دیجیتال رخ می‌دهد را زیر نظر بگیرد. پیگیری وزارت نیرو با همکاری وزارت صمت برای تدوین آیین‌نامه و شیوه‌نامه سرمایه‌گذاری در تولید و مصرف برق مورد نیاز برای استخراج بیت‌کوین، پیگیری اجرای سازوکار اخذ مالیات از رمزارزها توسط سازمان امور مالیاتی، نظارت بر عملکرد گمرک جمهوری اسلامی در مورد استقرار سازوکار نظارت بر واردات تجهیزات با همکاری سازمان امور مالیاتی، وزارت ارتباطات و وزارت نیرو و نظارت بر عملکرد وزارت نیرو، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان گمرک، سازمان امور مالیاتی و بانک مرکزی در شناسایی فعالیت‌های اعلام نشده در زمینه استخراج و عدم بازگشت درآمد حاصل از استخراج به کشور اصلی‌ترین حوزه‌هایی است که مجلس با استفاده از توان نظارتی خود می‌تواند در آنها ورود کند.
مرکز پژوهش‌ها در ادامه گزارش خود به تشریح موقعیت دولت در مدیریت رمزارزها نیز پرداخته است. در وهله اول به دشواری نظارت بر ورود دستگاه‌های ماینر به کشور اشاره شده و بهترین راه‌حل برای عبور از این مشکل، نظارت بر میزان مصرف برق مصرفی مشترکان و رصد فعالیت ماینرها از این طریق عنوان شده است.
استفاده از منابع انرژی کشور و در مهم‌ترین گام در نظر گرفتن تعرفه‌های مناسب برای عمل کردن ماینرها نیز اهمیت بسیار بالایی دارد. به اعتقاد مرکز پژوهش‌های مجلس، در صورت در نظر گرفتن تعرفه‌ای معقول می‌توان انتظار داشت ضمن استفاده از ظرفیت‌ها، دولت نیز به یک درآمدزایی مناسب برسد. اصلی‌ترین پیشنهاد مجلس به دولت در این زمینه به اخذ مالیات از استخراج‌کنندگان بیت کوین اختصاص دارد. در گزارش مجلس به نمونه مدیریت روسیه در این حوزه اشاره شده و مثال‌هایی برای چگونگی محاسبه در مالیات در این حوزه آورده شده که نشان می‌دهد در صورت ورود دولت به این بخش، می‌توان انتظار درآمدزایی جدید داشت.
البته مجلس در جمع‌بندی گزارش خود اعلام کرده: اخذ مالیات در حوزه رمزارزها، کلید شفافیت این حوزه نیز به شمار می‌رود. سازمان امور مالیاتی باید با استفاده از اختیارات خود درخصوص اخذ مالیات با استفاده از اطلاعات سامانه خوداظهاری و اطلاعات سامانه‌های سنا و نیما و اطلاعات عام رمزارزها مانند سختی استخراج، مالیات بر استخراج رمزارزها را به‌صورت خودکار و علی‌الراس دریافت کرده و با دریافت مدارک هزینه از استخراج‌کنندگان و استعلام آنی از شرکت برق و گمرک، مالیات اضافی را به آنها عودت دهد.
همکاری با چینی‌ها
مرکز پژوهش‌های مجلس این موضوع را مطرح کرده است که با توجه به اینکه در زمستان تعرفه برق در ایران قابل کاهش یافتن است و دولت چین نیز قصد مدیریت بیشتر بر حوزه استخراج رمزارز را دارد، باید سیاستگذاران کشور زمینه لازم برای همکاری میان بخش‌های خصوصی دو کشور را فراهم کنند.
هرچند گزارش مرکز پژوهش‌ها، بسیاری از موارد مطرح در حوزه رمز ارزها را به شکلی کلی بیان کرده اما اظهار نظر رسمی مجلس در این حوزه نشان می‌دهد که امکان بررسی دقیق بیت کوین و ورود رسمی ایران به عرصه رمزهای دیجیتال افزایش یافته است. اگر این گزارش مجلس در کنار مصوبه هیات دولت در روزهای ابتدایی ماه جاری قرار گیرد که رسما استخراج رمزارزها را مجاز کرده بود، می‌توان یک پیام رسمی را دریافت کرد: بعد از شوک ابتدایی، بیت کوین این روزها مراحل ورود و تثبیت خود به اقتصاد ایران را طی می‌کند و شاید در ماه‌های آینده، ارزهای دیجیتال تا جایی رشد کنند که به زودی قانون و مقررات همه‌جانبه و برنامه‌ریزی‌های درآمدی دولتی قابل توجه را پشت سر بگذارند.
