بانک‌هایی که سلامتی ذخیره می‌کنند!
بانک برای افراد جامعه به معنی مکانی برای ذخیره پول است، معنوی لغوی کلمه بانک هم یعنی سازمان و دستگاهی که محل ذخیره پول مردم است، اما جالب است بدانید که ما به غیر از بانک‌های ذخیره پول، بانک‌هایی را در کشور داریم که سلامتی افراد جامعه را ذخیره می‌کنند!
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آفتاب یزد، از انواع این بانک‌ها می‌توان به بانک شیر مادر، بانک جنین، بانک خون‌بند ناف، بانک تخمک و بانک اسپرم اشاره کرد. این طور که معلوم است این بانک‌ها وظیفه سلامتی و طول عمر متقاضیان را بر عهده دارند. در ادامه به توضیح مختصری از نحوه ساز و کار و دلایل به‌وجود آمدن این بانک‌ها می‌پردازیم.
>بانک شیر مادر
از آنجایی که تغذیه با شیرخشک عوارض زیادی برای نوزاد دارد و در مقابل فواید بسیار زیاد شیرمادر ثابت شده است بنابراین تغذیه نوزاد با شیر مادر نقش مهمی در حفظ سلامت و حیات نوزادان دارد به همین دلیل هم این روزها شاهد افتتاح چندین بانک شیر مادر هستیم. به گفته مسئولان هدف از راه‌اندازی این مراکز، حمایت تغذیه‌ای از نوزادان نارس به‌ویژه نوزادان نارس بستری و همچنین نوزادانی که به صورت موقت از تغذیه با شیر مادر خود محروم هستند و مادران آنها توانایی تغذیه نوزاد با شیر خود را ندارند، است. از مهم‌ترین خصوصیات شیر اهدایی به نوزادان نیازمند، تاکید بر سلامت شیر است و به همین منظور مادر اهداکننده و شیر اهدایی او از نظر کلیه بیماری‌هایی که می‌تواند شیر را تحت تاثیر قرار دهد به صورت رایگان آزمایش و شیر از نظر کلیه عوامل خطر و میکروب‌ها ارزیابی می‌شود و در صورت صحت و سلامت شیر، فرایند پاستوریزه کردن آن با تجهیزات به‌روز انجام می‌شود.
جالب است بدانید در بانک شیر مادر، سه شیر، از سه دهنده متفاوت مخلوط می‌شود تا مسئله محرمیت به طور کلی کنار رود، مادرانی که شیر بیش از حد نیاز برای فرزند خود دارند و می‌خواهند شیر خود را اهدا کنند، می‌توانند پس از کسب رضایت از همسر به بانک‌های شیر مادر مراجعه کنند تا آزمایش‌های مخصوص تایید سلامت برای آنها انجام شود و ظروف یک‌بار‌مصرف مخصوص جمعآوری شیر در اختیار آنها قرار داده شود تا شیر را یا در منزل خود فریز کنند یا راننده با خوردو مخصوص بانک شیر مادر، شیر جمعآوری شده را از آنها تحویل بگیرد.
>بانک تخمک
سال 86 بود که برای اولین بار بانک تخمک در کشور ما راه‌اندازی شد و از آن زمان تاکنون خانم‌هایی که به هر دلیلی به فکر حفظ قدرت باروری‌شان هستند از روش فریز تخمک استفاده می‌کنند. دلیل اصلی این کار این است که تعداد تخمک‌ها در خانم‌ها ثابت است و با افزایش سن، سیر نزولی پیدا می‌کند، بنابراین ایجاد بانک تخمک این امکان را برای خانم‌ها فراهم می‌کند که بتوانند تخمک خود را ذخیره کنند و به کمک روش‌های لقاح خارج رحمی صاحب فرزند شوند. همچنین خانم‌های مبتلا به سرطان پیش از شیمی‌درمانی و خانم‌هایی که در سنین باروری قرار دارند، اما شرایط بچه‌دار شدن را تا زمان نامشخصی ندارند به کمک بانک تخمک می‌توانند در سال‌های آینده صاحب فرزند شوند. بعد از آن در صورتی که خانمی آماده بچه‌دار شدن باشد به بانک مراجعه می‌کند و این تخمک به کمک اسپرم همسر فرد، بارور و به جنین تبدیل خواهد شد. این جنین سه تا پنج روز کشت داده می‌شود و وقتی به کیفیت مناسب رسید، داخل رحم منتقل می‌شود.
گاهی اوقات هم به دلیل مشکلاتی که یک خانم دارد و نمی‌تواند از تخمک خودش استفاده کند، به ناچار متقاضی استفاده از تخمک اهدایی می‌شود. در این شرایط بانک تخمک به کمک خانم نابارور می‌آید تا به کمک لقاح خارج رحمی صاحب فرزند شود.
در بانک تخمک از شیوه انجماد سریع برای نگهداری تخمک‌ها استفاده می‌شود. البته روش‌هایی که در گذشته برای انجماد تخمک مورد استفاده قرار می‌گرفت، انجماد آهسته بود که به غشای سلول‌ها آسیب می‌رساند و تخمک صدمه می‌دید؛ اما به کمک تکنیک‌های جدید و افزایش سرعت انجماد از تشکیل بلور یخ جلوگیری می‌شود و میزان آسیب‌پذیری سلول‌ها به‌شدت کم شده و در نهایت هم تخمک در دمای نزدیک به 200 درجه سانتی گراد زیر صفر فریز و نگهداری می‌شود تا در زمان مورد نیاز استفاده شود.
>بانک اسپرم
حتما نام بانک اسپرم به گوش‌تان خورده است. بانک اسپرم مکانی برای نگهداری وذخیره‌سازی اسپرم به‌صورت منجمد برای مدت طولانی است. با افزایش میزان ناباروری، استفاده از فناوری‌های مربوط به باروری هم‌چون لقاح مصنوعی و IVF از سوی زوج‌ها به‌منظور دست‌یابی به رویای بچه‌دار شدن هر روز بیشتر می‌شود. تقاضای روزافزون نسبت به این فناوری‌ها منجر به افزایش بانک‌های اسپرم و ذخیره‌سازی اسپرم شده است.
بانک اسپرم که به آن سایر و بانک نیز گفته می‌شود، تجهیزاتی است که اسپرم انسان را جمعآوری، منجمد، ذخیره و نگهداری می‌کند. اسپرمی که در بانک اسپرم نگهداری می‌شود یا به‌منظور اهدا به زوج‌های نابارور و استفاده در روند لقاح مصنوعی یا IVF به‌کار گرفته می‌شود، یا به‌منظور استفاده‌های آتی توسط فرد ذخیره می‌شود.
روز گذشته اخباری منتشر شد که حکایت از شیوع ناباروری مردان در کشورمان داشت، در این خبر تاکید شده بود که آمار نشان می‌دهد ناباروری مردان در کشور ما بیشتر از آمار‌های جهانی است؛ با این حال باروری مردان از سوی عوامل مختلفی تهدید می‌شود و بانک اسپرم این اطمینان را به فرد می‌دهد که با ذخیره اسپرم در صورت بروز هر‌گونه اتفاقی، او می‌تواند در زمانی‌که تمایل دارد پدر شود.
سن یکی از عوامل اصلی در کاهش مقدار اسپرم و کیفیت اسپرم است. به‌همین دلیل، برخی از مردان اسپرم خود را در هنگام جوانی ذخیره می‌کنند تا مطمئن شوند با گذشت زمان، همچنان اسپرم سالم دارند. برخی از سرطان‌ها و درمان‌های مربوط به آن کیفیت اسپرم و باروری را تهدید می‌کند. بنابراین، مردانی که با این مشکلات مواجه هستند می‌توانند پیش از انجام عمل جراحی یا شروع شیمی‌درمانی و پرتودرمانی، اسپرم خود را در بانک اسپرم ذخیره کنند.
امروزه، میزان تقاضا نسبت به اسپرم اهدایی بسیار بالا است. در نتیجه، مردان می‌توانند از طریق اهدای اسپرم درآمد کسب کنند، این اسپرم‌ها به زوج‌هایی که تحت درمان و در حال استفاده از فناوری‌های باروری هستند فروخته می‌شود. در حالی‌که هر کدام از بانک‌های اسپرم دارای شرایط و ویژگی‌های خاص خود هستند، اما به‌طور کلی اهدای اسپرم نیازمند انجام بررسی‌ها و آزمایش‌های سلامت است که همه آنها توسط مجموعه بانک اسپرم انجام می‌شود و هزینه‌ای برای اهداکننده ندارد. اسپرم اهدا شده تا زمان فروش به‌صورت منجمد نگهداری می‌شود و این موضوع نیز همچنان هزینه‌ای برای فرد اهداکننده ندارد. اسپرم می‌تواند برای سال‌ها به‌طور منجمد باقی بماند و استفاده از اسپرم منجمد برای باروری، احتمال نقص هنگام تولد را بالا نخواهد برد.
>بانک جنین
بانک جامع جنین اهدایی کشور نزدیک به دو دهه است که خدمات درمان ناباروری به روش لقاح برون‌تنی (IVF) را ارائه می‌کند و به دلیل نرخ بالای موفقیت درمان، بسیاری از زوج‌ها صاحب فرزند می‌شوند.
به گفته متخصصان مهم‌ترین مزیت ایجاد این بانک اطمینان از سلامت روند اهدا و جلوگیری از ورود دلالان و تجاری‌سازی این خدمات درمانی است. این رویداد یک پیشرفت مهم در روش‌های کمک باروری در کشور به شمار می‌آید.
زوج‌های داوطلب که به صورت قانونی و شرعی دارای رابطه زوجیت هستند می‌توانند به صورت داوطلبانه و رایگان یک یا چند جنین را به مراکز تخصصی درمان ناباروری اهدا کنند. این زوجین باید دارای سلامت متعارف جسمی، روانی و ضریب هوشی مناسب بوده و همچنین نباید به مواد اعتیادآور و روان‌گردان اعتیاد داشته باشند. مبتلا نبودن به بیماری‌های صعب‌العلاج نظیر ایدز، هپاتیت و...هم از دیگر شرایط اهدای جنین است. مراکز درمان ناباروی هم می‌توانند نطفه حاصل از لقاح خارج از رحم زوج‌های قانونی و شرعی را که از مرحله باروری تا حداکثر پنج روز خواهد بود، به صورت تازه و منجمد در بانک مخصوص جنین نگهداری کرده تا در صورت مراجعه زوجین نابارور، پس از صدور حکم قطعی مراجع قضایی، آن را به این زوجین اهدا کنند.
از طرف دیگر زوجینی هم که بنا به گواهی معتبر پزشکی، امکان بچه‌دارشدن نداشته باشند و زوجه نیز استعداد دریافت جنین را داشته باشد، می‌توانند از دادگاه تقاضای دریافت جنین را مطرح کنند.
با توجه به اینکه تا پیش از سال ۹۵ بانک جنین اهدایی به شکلی متعارف شکل نگرفته بود، معمولا تا پنج سال صف انتظار دریافت جنین اهدایی به طول می‌انجامید اما در حال حاضر ظرف مدت شش‌ماه متقاضیان واجد شرایط می‌توانند جنین خود را دریافت کنند.
>بانک خون بند ناف
اولین پیوند خون بندناف سال 1988 میلادی در فرانسه و توسط دکتر گلوکمن به یک کودک مبتلا به کم‌خونی فانکونی که نوعی کم‌خونی مادرزادی است با موفقیت انجام شد. او با پیوند سلول‌های بنیادی خون بندناف خواهر تازه متولد شده خود، تحت درمان قرار گرفت. از آن زمان تاکنون صدها پیوند موفق خون بندناف صورت گرفته و مراکز بزرگ ذخیره این سلول‌ها در کشورهای مختلف جهان تاسیس شده است.
در ایران هم سه بانک عمومی خون بندناف در پژوهشگاه رویان، سازمان انتقال خون و مرکز پیوند مغز استخوان بیمارستان شریعتی مشغول به فعالیت هستند. امروزه در اغلب کشورهای توسعه‌یافته بانک خون بند ناف وجود دارد که خون بند ناف نوزاد را به جای دور ریختن ذخیره کرده و در آینده برای خود او یا دیگر بیماران استفاده می‌کنند. والدین قبل از تولد نوزاد اقدام به ثبت‌نام در این بانک می‌کنند. بلافاصله بعد از زایمان، بندناف از نوزاد جدا می‌شود و با یک سوزن خون از بندناف و جفت جمعآوری و به کیسه‌های خون منتقل می‌شود. سپس خون بندناف نوزاد که غنی از سلول‌های بنیادی و سلول‌های خونساز است منجمد و در بانک نگهداری می‌شود تا چنانچه نوزاد در بزرگسالی مبتلا به بیماری‌هایی نظیر سرطان خون شد برای درمان استفاده شود. این خون قادر به ساخت انواع سلول‌های دیگر و ترمیم و نگهداری سلول‌ها هنگام جراحت است.
از آنجا که بعد از چند دقیقه خون موجود در بندناف و جفت لخته می‌شود، بنابراین برای دسترسی به این منبع مهم فقط 5 تا 10 دقیقه فرصت داریم در غیر این صورت سلول‌های بنیادی موجود در آن بدون استفاده باید دور انداخته شود. این خون بعد از جدا شدن کامل بندناف از نوزاد قابل جمعآوری است و نمونه‌گیری از آن هیچ‌صدمه‌ای به نوزاد یا مادر وارد نمی‌کند.
با توجه به کاربردی بودن سلول‌های بنیادی خون بندناف و نیز توجه به این مسئله که در بیمارستان‌ها این خون به عنوان یک زباله بیولوژیک در نظر گرفته و دور ریخته می‌شود، تفکر استفاده و بازیافت این خون شکل گرفت و به این ترتیب اولین بانک خون بندناف با هدف ذخیره‌سازی و تامین سلول‌های بنیادی بندناف جهت پیوند در فرانسه و سپس در سراسر جهان تاسیس شد.
