انیمه چطور جهان را تسخیر کرد؟
در سال ١٩٨٨ کاتسوهیرو اوتومو، هنرمند ژاپنی ژانر جدیدی از انیمیشن که بعدها به انیمه معروف شد را به جهان عرضه کرد. او فیلمی به نام آکیرا ساخت. انیمه اوتومو آن‌قدر حاوی جزییات تصویری بود که انیماتورها برای روی کاغذ آوردن سکانس‌ها و تصاویر آن سال‌ها وقت صرف کرده بودند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند، این فیلم درحال حاضر به‌عنوان یکی از نمونه‌های کلاسیک انیمه در سراسر جهان به شمار می‌رود. شاید آن روز که اوتومو آکیرا را می‌ساخت فکرش را نمی‌کرد که انیمه به‌زودی جهان را به تسخیر خود درآورد و جدای از جلب توجه در سراسر جهان صنعتی عظیم را ایجاد کند.ژانر انیمه به‌سرعت سینماها و تلویزیون‌های مردم سراسر جهان را فتح کرد. انیمه‌های ژاپنی که در موضوعات و ژانرهایی نظیر خانوادگی، علمی - تخیلی، عاشقانه، ماجراجویی و غیره ساخته می‌شد، توجه همه گروه‌های سنی را به خود جلب کرد، به‌گونه‌ای که حتی بزرگسالان نیز به این نوع انیمیشن‌ها توجه نشان می‌دادند. برخی تحلیلگران معتقدند اساسا بخشی از چهره ژاپن در سراسر جهان توسط تولیدات انیمه تصویر شده است. پیشتر مردم جهان ژاپن را با دو چهره می‌شناختند؛ نخست نظام فئودالی ژاپن که در آن سامورایی‌ها و نینجاها قدرت را در دست داشتند و بعد از آن نیز نظام فوق مدرن ژاپن با قطارهای سریع و خودروهای تویوتا و محصولات مدرن صوتی و تصویری. انیمه‌ها و محبوبیت‌شان موجب شد ژاپن چهره‌ای انسانی‌تر در سراسر جهان از خود تصویر کند که اتفاقا در دهه‌های هشتاد و نود میلادی به شکل پررنگی مشهود بود.حالا انیمه یکی از ستون‌های صنعت سینما در سراسر جهان است. در سال ٢٠١٧، صنعت انیمه‌سازی با سود سرشاری روبه‌رو شد و توانست بازاری ٢٠میلیارد دلاری برای خود ایجاد کند. جالب این‌جاست که بیشتر مشتریان خرید سریال‌ها و فیلم‌های انیمه مشتریان خارجی بوده و هستند. از سال ٢٠١٤ تاکنون صادرات تولیدات فیلم و سریال انیمه از ژاپن به دیگر کشورهای جهان سه‌برابر شده است. البته ناگفته نماند که شبکه‌های تلویزیونی اینترنتی نظیر نت فلیکس و آمازون نیز در کسب این موفقیت به انیمه‌سازان ژاپنی کمک کردند.
ریشه‌های انیمه در کجاست؟
ژاپن کشوری است که سنتی بسیار دیداری و تصویری دارد. ریشه ساخت انیمه به بیش از هشتاد سال پیش بازمی‌گردد. در آن زمان هنرمندانی نظیر اوتن شیموکاوا سعی کردند با آزمون و خطا انیمه بسازند، اما ساخت انیمه در آن زمان بسیار پرهزینه بود و ژاپنی‌ها نمی‌توانستند با کمپانی‌هایی نظیر دیزنی رقابت کنند. در طول دوران جنگ جهانی دوم، ژانر انیمه فرصت ظهور و بروز یافت. در آن زمان، فرماندهان نظامی ژاپن به انیماتورها دستور دادند فیلم‌هایی تبلیغاتی برای اثرگذاری در توده مردم بسازند. بنابراین پول زیادی نیز در اختیار انیماتورها قرار گرفت. بعد از این‌که ژاپن در جنگ شکست خورد، صنعت انیمه بار دیگر چرخش را تجربه کرد. در سال ١٩٥٢، اوسامو تزوکا که از همان کودکی با تولیدات کمپانی دیزنی آشنا بود، فیلم «پسر فضانورد» را ساخت. این فیلم داستان پسری رباتی بود که چشمانش قدرت دید اشعه ایکس را داشت و از قدرت‌های مافوق بشری برخوردار بود. استقبال آنچنان زیاد بود که تزوکا را پدر انیمه نامیدند و به این ترتیب مسیر برای ساخت فیلم روبوتیک دیگری در سال ١٩٦٣ باز شد. البته در دهه ١٩٥٠ میلادی استودیو انیمیشن توئی تأسیس شده بود. هدف از تأسیس این استودیو تولید و صادر کردن انیمیشن‌های ژاپنی به آمریکا بود. البته ژاپنی‌ها در تأسیس این استودیو از کمپانی دیزنی الگو گرفته بودند و قصد داشتند مانند دیزنی به کمپانی جهانی تبدیل شوند. ژاپنی‌ها معتقد بودند انیمه در مقایسه با فیلم‌های سینمایی اکشن شانس بیشتری برای موفقیت در غرب دارد. اگرچه فیلم «پسر فضایی» موفقیت خوبی به دست آورده بود، اما برای این‌که انیمه‌های ژاپنی بتوانند راه خود را در غرب باز کنند، چند دهه زمان لازم بود.
شکوفایی انیمه در غرب
در اوایل دهه ١٩٨٠ میلادی اقتصاد ژاپن در مسیر رشد و شکوفایی قرار گرفت. بنابراین در دیگر نقاط جهان نیز تمایل به یاد گرفتن زبان ژاپنی افزایش یافت. حالا دیگر در کلاس‌های یادگیری زبان ژاپنی انیمه نمایش می‌دادند. در ادامه، ورود اینترنت موجب شد طرفداران انیمه در ژاپن آنها را به سراسر جهان معرفی کنند. جوانان آمریکایی در آن زمان به دنبال عقاید و مفاهیم جدید شرقی بودند و از نظر آنها انیمه‌های ژاپنی چشم‌انداز متفاوت و جالبی در مقابلشان قرار می‌داد. علاوه بر این، فرهنگ ژاپن در آن زمان فرهنگ پویایی و امید بود. ژاپن به سرعت در مسیر رشد اقتصادی قرار گرفته بود و این رویکرد در انیمه‌های ژاپنی نیز مشهود بود. این پویایی و سرعت جوانان آن روزهای غرب را که در فضای سرگشتگی و هیپی‌گری قرار داشتند، به سوی خود جلب می‌کرد.
پوکمون وارد می‌شود
در اوایل دهه ٩٠ میلادی، کنسرسیومی بین شرکت‌های نینتندو و GAME FREAK تشکیل شد و نتیجه این کنسرسیوم تولید بازی‌های ویدیویی به سبک پوکمون بود. این بازی‌ها کارتونی بود و توانست توجه بسیاری را به خود جلب کند. تب پوکمون به سرعت جهان را فرا گرفت. نینتندو بیش از ٣١میلیون کپی بازی پوکمون را در سال ١٩٩٦ فروخت و سریال‌های تلویزیونی پوکمون در بیش از ١٠٠ کشور به نمایش درآمد. حالا دیگر تصاویر پوکمون را همه جا می‌شد دید. این موج باعث شد توجه به انیمه نیز بسیار بیشتر شود. تصاویر برگرفته از انیمه‌های ژاپنی حتی به کاشی‌ها و کاغذ دیواری‌ها نیز راه یافت.در دهه ١٩٩٠ میلادی که اقتصاد ژاپن درنهایت شکوفایی خود قرار گرفته بود، ژاپنی‌ها توجه اصلی‌شان را از اقتصاد به فرهنگ معطوف کرده بودند و قصد داشتند در عرصه فرهنگی نیز در جهان صدرنشین شوند. ژاپن در آن زمان به واسطه قدرت اقتصادی که در اختیار داشت، توان لازم را برای انجام تبلیغات در این عرصه نیز داشت. در سال ١٩٩٧ وزارت فرهنگ ژاپن حمایت خود را از برپا کردن نمایش‌های انیمه و بازی‌های ویدیویی اعلام کرد.در این زمان بود که انیمه‌سازانی نظیر هایوکو میازاکی ظهور کردند که بعدها کارهایشان جهانی شد. میازاکی در سال ٢٠٠١ در عرصه جهانی نامی برای خود دست و پا کرد. او فیلم Spirited Away را ساخت و در گیشه ٢٧٧میلیون دلار فروش کرد. دولت ژاپن نیز از افرادی نظیر میازاکی حمایت کرد. او حتی در ژاپن به عنوان «جواهر ملی» توصیف شد. موفقیت‌های میازاکی در حد انیماتور والت دیزنی نیک پارک و کارگردان آمریکایی، استیون اسپیلبرگ یا اورسن ولز است. فیلم بعدی میازاکی قصر متحرک هاول در سال ۲۰۰۴ به سینماها راه یافت. پروژه بعدی او پونیو روی صخره کنار دریا نام داشت که در ژوئیه سال ۲۰۰۸ در سینماهای ژاپن در نخستین دور اکرانش، بیش از ۱٬۲میلیون بیننده داشت. این فیلم در سال ۲۰۰۸ برای شرکت در شصت و پنجمین فستیوال فیلم ونیز دعوت شد. در سال ۲۰۰۶ فیلمی با نام حکایت دریای زمین نیز توسط پسر میازاکی، گورو میازاکی بدون کوچکترین دخالت او در همان استودیوی فیلم جیبلی ساخته شد. بعد از دو سال تأخیر، میازاکی این‌بار با دنیای اسرارآمیز آریتی در سال ۲۰۱۰ به سینما بازگشت (که در این فیلم نویسندگی و تهیه‌کنندگی را بر عهده داشت). این فیلم در آمریکا بسیار فروش کرد و جزو چهار انیمه برتر آمریکا قرار گرفت.
٦ انیمه ژاپنی که باید دید
انیمه‌های ژاپنی البته بسیارند و در ژانرهای مختلف و گوناگون ساخته شده‌اند. ژاپنی‌ها طی سال‌های اخیر، انیمه‌های زیادی در ژانر علمی تخیلی و فضایی ساخته‌اند، اما در این میان سعی کرده‌ایم انیمه‌هایی را که از لحاظ هنری آثاری ماندگار به شما می‌روند، معرفی کنیم.
پونیو
انیمیشن «پونیو» که در ژاپن با نام «پونیو روی صخره کنار دریا» (Ponyo on the Cliff by the Sea ) شناخته می‌شد، انیمیشنی است که توسط استودیو جیبلی (Ghibli) در سال ۲۰۰۸ ساخته شد. این فیلم دهمین کار بزرگ انیمه‌ساز مشهور ژاپنی، هایاکو میازاکی و هشتمین همکاری او با استودیو جیبلی بود. در نسخه انگلیسی این انیمیشن، لیام نیسن در نقش پدر پونیو، یک جادوگر دریایی، صداپیشگی می‌کند که با قدرت جادویی خود به پونیو قالبی پری‌وار داده و شرایطی را برای او فراهم می‌کند که با دوست پنج‌ساله خود به گردش برود. معمولا انیمه‌های مهم ژاپنی توسط کمپانی دیزنی دوبله می‌شود که دوستان میازاکی در این استودیو نقش مهمی در این امر دارند.
قلعه‌ای در آسمان
نخستین فیلمی که با مشارکت میازاکی و همکارانش به تهیه‌کنندگی کمپانی جیبلی ساخته شد، انیمیشن «لاپوتا: قلعه‌ای در آسمان» (Laputa: Castle in the Sky) بود که کارگردانی آن را نیز میازاکی بر عهده داشت. داستان این انیمیشن تا حدود زیادی شبیه داستان «سفرهای گالیور» است که نام لاپوتا را از یکی از شخصیت‌های این داستان گرفته بود. اما به دلیل این‌که این واژه در زبان اسپانیایی معنای منفی داشت، عنوان آن در بازارهای آمریکا و اروپا به «قلعه‌ای در آسمان» تغییر پیدا کرد. این انیمیشن داستان دو بچه به نام‌های شاهزاده شیتا و پازو را روایت می‌کند که به دلیل علاقه شدیدشان به فضانوردی و پرواز سعی می‌کنند خود را به یک شهر معلق در آسمان برسانند.
قلعه متحرک هاول
در سال ۲۰۰۴، استودیو جیبلی توانست حقوق استفاده از رمان «قلعه متحرک هاول ( Howl’s Moving Castle )» نوشته دیان وین جونز را به دست آورد، اما کسی برای کارگردانی انیمیشنی بر اساس آن داوطلب نشد. به همین دلیل میازاکی از بازنشستگی خارج شد و کارگردانی آن را بر عهده گرفت. این انیمیشن داستان دختری جوان را روایت می‌کند که ناگهان در نتیجه جادویی به زنی ۹۰ ساله تبدیل می‌شود. بعد از این‌که میازاکی کارگردانی این انیمیشن را برعهده گرفت، تغییرات زیادی را در سیر داستان اعمال کرد، اما اقتباس او حتی از داستان اصلی نیز جذاب‌تر و دیدنی‌تر از کار درآمد.
پورکو سورو
این انیمه تولید شده توسط میازاکی از کامیک ژاپنی اقتباس شده و شاهکار او محسوب می‌شود. این فیلم داستان یک پرنسس است که برای رویارویی با دشمنانی که به خانه او حمله کرده‌اند، سفری را آغاز کرده و در راه با مسافران دیگر رودررو می‌شود. این اثر حقیقتا شگفت‌انگیز و شیوه روایت آن تاثیرگذار است. با این حال داستان و شخصیت‌پردازی آن منسوخ بوده و پویانمایی آن هم چندان باکیفیت نیست، مخصوصا در مقایسه با آثار بعدی استودیوی جیبلی. (جالب است بدانید که ناوسیکا تولید کمپانی جیبلی نیست، زیرا میازاکی در آن زمان هنوز با این کمپانی همکاری نداشت.) اما این انیمه یک اثر خلاقانه و تخیلی است که به خوبی تولید شده و نتیجه، شاهکاری واقعی است.
بیباپ گاوچران
این انیمیشن که تا حدودی براساس انیمیشن تلویزیونی «بیباپ گاوچران: کوبیدن بر در بهشت» (Cowboy Bebop: Knocking on Heaven’s Door ) ساخته شده، در سال ۱۹۹۸ ساخته شد و نمی‌توان آن را دنباله‌ای بر آن دانست. درواقع این انیمیشن به دلیل تقاضای بالای تماشاگران در سال ۲۰۰۱ ساخته شده است و بسیاری از عوامل سازنده سریال در ساخت نسخه سینمایی آن حضور داشتند؛ از جمله هاجیمه یاتاته در نقش کارگردان و بازیگرانی انگلیسی‌زبان و ژاپنی برای صداپیشگی فیلم. این فیلم داستان گروهی از شکارچیان جایزه‌بگیر فضایی را روایت می‌کند که سوار یک کشتی فضایی به نام بیباپ هستند. این فیلم را معمولا به دلیل آهنگ جاز خاصی که دارد، می‌شناسند.
شهر اشباح
بی‌شک شاهکار هایاکو میازاکی باید در صدر فهرست ما قرار بگیرد. یک درام زیبا و تاثیرگذار که در ظاهر داستان پریان و در باطن یک داستان حقیقی است که مرزهای این ژانر را کنار می‌زند. این انیمه داستان نوجوانی ۱۰ ساله است که پس از تبدیل شدن والدینش به خوک باید به دنیای ارواح رفته و آنها را به دنیای انسان‌ها بازگرداند. میازاکی توانسته در دل این داستان زیبا لایه‌های مختلفی را قرار دهد که تنها با چندین بار تماشا به آنها پی می‌برید. این انیمه با استقبال جهانی منتقدان مواجه شد و امروزه یکی از بهترین انیمه‌های تولید شده در صنعت سینمای این قرن محسوب می‌شود.
