گلایه سفارت روسیه از بازرگانان ایرانی
قدمت مبادلات تجاری ایران و روسیه به درازای تاریخ است. قرن‌ها ایران و روسیه به دلیل هم‌جواری با یکدیگر مبادلات داشتند اما این مبادلات تحت تأثیر مسائل سیاسی بعضا کم و زیاد شده است.
به گزارش اقتصادآنلاین، علی رمضانیان در شرق نوشت: در دهه‌های اخیر به دلیل نزدیکی سیاسی ایران و روسیه، تعامل اقتصادی به‌شدت افزایش یافته است ولی بازرگانان ایرانی در برخی مواقع رضایتی از این تعاملات ندارند. آنها بر این عقیده هستند باید تعاملات اقتصادی به دور از مسائل سیاسی رقم بخورد چراکه روسیه یکی از دوستان استراتژیک ایران بوده و باید دور از حواشی و مسائل سیاسی فعالیت‌های اقتصادی صورت گیرد از طرف دیگر، از آنجایی که روسیه تحریم‌ها و محدودیت‌های ساخته آمریکا را غیرقانونی می‌داند بنابراین باید دور از هیجانات سیاسی این مبادلات تداوم یابد.برای بررسی این مسائل و بیان نگرانی‌های طرف ایرانی و همچنین دریافت اظهارنظر طرف روس، گفت‌وگویی با رستم ژیگانشین، رئیس نمایندگی بازرگانی فدراسیون روسیه در جمهوری اسلامی ایرانی (رایزن اقتصادی سفارت روسیه در ایران)، انجام شده است. وی معتقد است روسیه به دلیل قوانین سازمان ملل به هیچ وجه تحریم‌های آمریکا را نمی‌پذیرد و بر این اساس در چهارماهه نخست سال 2019 تعاملات بین ایران و روسیه نزدیک به هشت درصد افزایش یافته است. او همچنین معتقد است بازرگانان ایرانی در برخی مواقع همکاری لازم را نداشته و حتی به مکاتبات طرف روسی پاسخ نمی‌دهند.
بازرگانان ایرانی معتقدند نوع همکاری روسیه با ایران همواره سویه سیاسی داشته است و هرگز پیوند تجاری روسیه با ایران، خارج از چارچوب سیاست نبوده و به همین دلیل، ریسک سیاسی بر نحوه تعامل بازرگانان ایرانی تأثیر گذاشته است.
من قبول دارم که روابط سیاسی روسیه و ایران بسیار گسترده است، اما از طرف دیگر، همکاری‌های تجاری اقتصادی بین دو کشور از پتانسیل قابل ملاحظه‌ای برای رشد در بسیاری عرصه‌ها برخوردار است. در حال حاضر پروژه‌های انرژی، صنایع، حمل‌ونقل، زیربنایی و کشاورزی به‌عنوان اولویت همکاری‌های سرمایه‌گذاری، اقتصادی و صنعتی بین روسیه و ایران تعیین شده است. روسیه و ایران به دشواری‌ها و موانع موجود توجه بسیار زیادی داشته و در جهت ایجاد چارچوب و زیربنای قانونی حقوقی که لازمه توسعه بیشتر همکاری‌های تجاری و اقتصادی است، تلاش جدی می‌کنند. از این‌رو، برگزاری پانزدهمین اجلاس کمیسیون دائمی مشترک همکاری‌های تجاری و اقتصادی روسیه و ایران در ماه ژوئن سال جاری، از نظر تعداد شرکت‌کنندگان در مقایسه با اجلاس سال‌های قبل بی‌سابقه بود. در اجلاس اخیر حدود 250 نماینده از کشور روسیه و همچنین بیش از 400 نماینده از طرف سازمان‌های دولتی و محافل تجاری کشور ایران شرکت داشتند. در چارچوب برگزاری اجلاس کمیسیون هم‌زمان جلسات 9 کارگروه نیز تشکیل شد که ریاست پنج کارگروه از آن بر عهده معاونان و وزیران بود.
پانزدهمین جلسه کمیسیون دائمی مشترک همکاری‌های تجاری و اقتصادی برای اولین بار زیر نظر وزارت نیروی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد. طرف ایرانی به‌نوبه خود در سازماندهی برنامه‌های اجلاس جدیت نشان داد و مشهود بود که برای برگزاری موفق اجلاس امکانات و منابع زیادی بسیج شده بود. جناب آقای نوواک، وزیر انرژی فدراسیون روسیه و نیز ریاست بخش کمیسیون روسیه علاوه بر شرکت در جلسه عمومی کمیسیون، دیدارها و ملاقات‌های کاری جداگانه‌ای هم با جناب آقای بیژن نامدارزنگنه، وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران و رئیس بخش ایرانی کمیسیون جناب آقای رضا اردکانیان، وزیر نیروی جمهوری اسلامی ایران، داشتند. درکل طرفین در جریان مذاکرات، توسعه روابط تجاری اقتصادی بین روسیه و ایران را مثبت ارزیابی کرده و تمایل دوجانبه خود به تقویت و تعمیق روابط فی‌مابین را تأیید و همچنین بر نقش مهم کمیسیون در دستیابی به این اهداف تأکید کردند. در جریان پانزدهمین اجلاس کمیسیون دائمی مشترک همکاری‌های تجاری و اقتصادی روسیه و ایران، بیش از 10 سند (از جمله پروتکل نهایی پانزدهمین اجلاس کمیسیون و همچنین پروتکل‌های جلسات کارگروه‌ها دربرگیرنده عرصه‌های اساسی تعاملات دوجانبه) به امضا رسید. همچنین یک‌سری تفاهم‌نامه مشترک تخصصی از طریق وزارتخانه‌های مربوطه و قراردادهایی بین شرکت‌ها و سازمان‌های روسی و ایرانی منعقد شد.
یکی از مشکلات تاجران ایرانی برای مبادلات با روسیه مسئله حمل‌ونقل است. سیستم حمل‌ونقل روسیه به دلیل تحریم‌ها در سطح بزرگ با ایران همکاری نداشته و تنها در سطح یک یا دو کانتینر همکاری می‌کنند و به عنوان مثال کشتی‌های بزرگ با ایران همکاری ندارند.
لجستیک و تدارکات توسعه عبارت است از جزء لازم کار برای دادوستد و تجارت با ثبات دوجانبه. روسیه و ایران توجه جدی به این موضوع دارند؛ از جمله اینکه، از تاریخ 16 تا 18 ژوئن 2019 کارگروه همکاری در زمینه حمل‌ونقل در سطح معاونان وزرا تشکیل شد. طرفین در جریان فعالیت این کارگروه درباره مسائل مختلف همکاری‌های دوجانبه در زمینه حمل‌ونقل دریایی، راه‌آهن و هوایی و همچنین تعامل در پروژه کریدور شمال- جنوب تبادل نظر کردند. از تاریخ 25 تا 26 فوریه سال جاری در تهران جلسه کمیسیون مرکب همکاری‌های جاده‌ای بین‌المللی تشکیل شد که در آن طرفین با خرسندی بر رشد چشمگیر جابه‌جایی‌های بار در شبکه‌های مواصلاتی روسیه و ایران در سال‌های 2017 و 2018 میلادی تأکید کردند.
من از سؤال شما این‌طور متوجه می‌شوم که منظور کانتینرهای یخچال‌دار دریایی است. اگر منظور بنادر جنوبی ایران است، ما اصولا هیچ محدودیت و هیچ مشکلی برای همکاری با بنادر روسیه نمی‌بینیم. مثلا بندر رجایی از هرگونه زیرساخت لازم برای همکاری با بنادر روسیه در حوزه دریای سیاه و دریای بالتیک بهره‌مند است. درمورد بنادر روسیه و ایران در حوزه دریای خزر هم نیاز به گفتن نیست. درحالحاضر بنادر و اکثر کشتی‌های دریای خزر فاقد زیرساخت لازم برای حفظ دما در کانتینرهای یخچال‌دار هستند. بدین ترتیب، شرکت‌های روسی و ایرانی در حمل محمولات سردخانه‌ای، اولویت را به کامیون‌های یخچال‌دار می‌دهند.
همواره طرف ایرانی خواهان کاهش تعرفه‌ها، تسهیل سرمایه‌گذاری، روان‌سازی فرایند ترخیص کالا و توسعه روابط پولی و بانکی و حمایت کشورهای عضو از یکدیگر در برقراری روابط تجاری بوده اما طرف روسی بیشتر به منافع تجار خود اندیشیده و بر همین اساس تراز تجاری روسیه با ایران همیشه مثبت بوده اما برای ایران با روسیه شرایط چندان مناسبی نداشته است. چرا روسیه به بازار ایران به عنوان بازاری جذاب نگاه می‌کند، اما بازار خود را به‌سختی در اختیار تاجران ایرانی قرار می‌دهد؟
من با شما موافق نیستم. روسیه همیشه آماده همکاری است، به‌ویژه در همان زمینه‌ها و کالاهایی که مورد نیاز است و در بازار کمبود دارد. ایران استثنا نیست. تعداد تاجران ایرانی فعال در روسیه هرساله افزایش پیدا می‌کند. البته سیاست حمایت از تولیدکنندگان داخلی، قانون هر کشور است؛ همان‌طور که در کشور شما این قانون وجود دارد.
چرا روسیه در موضوع استانداردسازی کالاهای ایرانی سختگیریهای زیادی دارد. در واقع در حوزه استانداردسازی محصولات بهداشتی و غذایی سختگیریهای زیادی برای کالاهای ایرانی وجود دارد و این مسئله عاملی برای ممانعت رشد تجارت ایرانیان با روسیه شده است.
به‌عقیده ما، سختگیریهای زیاد استانداردسازی بر کالاهای ایرانی وجود ندارد. ما همان مقررات استاندارد را که از طرف ایرانی می‌خواهیم، دقیقا از کشورهای دیگر هم می‌خواهیم و در این بین، استثنایی وجود ندارد.
ما با ایران در زمینه هماهنگ‌سازی استانداردها به‌‌طور تنگاتنگ همکاری می‌کنیم. به‌ویژه که آژانس فدرال تنظیمات فنی و مترولوژی (سازمان «روس استاندارد» روسیه) سال‌های متمادی است که با سازمان ملی استاندارد ایران در زمینه هماهنگی (هرمونیزه) استانداردهای دو کشور در عرصه‌های مختلف اقتصادی همکاری جدی دارد. سازمان «روس استاندارد» روسیه همین یک ماه پیش برنامه عملیات مشترک درخصوص اجرای تفاهم‌نامه همکاری در زمینه استاندارد و مترولوژی با مرکز استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران را امضا کرد.
در سال‌های 2015 تا 2017 میلادی در پرتو تلاش مؤثر آژانس فدرال نظارت بهداشت دام و گیاه روسیه و سازمان دامپزشکی ایران، پروتکل‌هایی امضا شد و مقررات و الزامات بهداشت دام و نمونه گواهینامه‌های بهداشتی در مورد لبنیات تولید ایران، گوشت مرغ، تخم‌مرغ، ماهی، فراورده‌های دریایی و خاویار مورد هماهنگی و توافق قرار گرفت. بدین ترتیب، ایران در سال‌های اخیر بدون هیچ‌گونه محدودیتی محصولات ذکرشده را به روسیه صادر می‌کند.
مواد غذایی و محصولات بهداشتی در حیطه صلاحیت سازمان غذا و داروی ایران است. این سازمان زیرمجموعه و تابع وزارت بهداشت ایران است و دارای اختیارات لازم در اعمال نظارت بر واردات مواد غذایی، نوشیدنی‌ها و مواد دارویی به ایران است. دولت روسیه بهمنظور انجام مذاکرات و سپس امضای پروتکل مبادله گوشت و لبنیات، بارها نامه رسمی خطاب به سازمان مزبور ارسال کرده است، اما تاکنون هیچ پاسخی از جانب طرف ایرانی دریافت نشده است.
چرا برای تاجران ایرانی ویزای مولتی صادر نمی‌شود و تاجران در تردد بین دو کشور محدودیت‌های جدی دارند؟
کنسولگری‌های روسیه در ایران براساس دعوت‌نامه رسمی صادره از طرف وزارت کشور روسیه، اقدام به صدور ویزای یک‌ساله و سه ساله چندبار تردد می‌کنند. علاوه بر آن، پروتکل ایجاد تغییرات در تفاهم‌نامه تسهیل سفرهای برخی از اتباع روسیه و اتباع ایران (از 23 نوامبر 2015) در ماه می سال جاری ازسوی وزیران امور خارجه دو کشور به امضا رسید. موضوع این پروتکل تسهیل مراحل اخذ ویزای تجاری برای تاجران ایرانی است.
چرا مبادلات روسیه و ایران این‌قدر پایین است و در محدوده یک میلیارد و 740 میلیون دلار در نوسان است. مگر ایران و روسیه دوست استراتژیک نیستند چرا اراده‌ای برای افزایش این مبادلات وجود ندارد؟
این آمار مربوط به سال 2018 است و باوجود فشار تحریم‌ها از طرف آمریکا، حجم دادوستد بین دو کشور در سال 2018 میلادی دو درصد افزایش یافته است. در فاصله زمانی از ماه ژانویه تا آوریل 2019 میلادی حجم مبادلات تجاری 7.4 درصد در مقایسه با دوره مشابه سال 2018 رشد داشته است. ما به توسعه و گسترش همکاری‌های تجاری- اقتصادی در عرصه های مختلف اقتصاد ادامه می‌دهیم و پروژه‌هایی از قبیل احداث فاز دوم و سوم نیروگاه بوشهر، احداث نیروگاه سیریک، برقی‌سازی خط آهن گرمسار- اینچه‌برون را در دست اقدام داریم. دو پروژه اخیر با تأمین مالی دولت روسیه بالغ بر 2.2 میلیارد یورو انجام می‌گیرد. ما در تلاش برای جست‌وجوی شریکان بالقوه، بستن قراردادها و ارائه مشاوره به صادرکنندگان غلات، بذر روغن و روغن‌های گیاهی در روسیه هستیم. لازم است تأکید شود که صادرات این محصولات به ایران رشد قابل توجهی داشته است. نمایندگی بازرگانی روسیه در ایران با مرکز صادرات روسیه تعامل دارد و بهمنظور مطالعه یک‌سری پروژه‌ها به برقراری همکاری اقدام کرده است.
چندی است که موضوع حذف دلار از مبادلات و جایگزینی روبل و ریال در روابط تجاری ایران و روسیه مطرح است اما این مسئله رشد چندانی نداشته و در سطح حداقلی است. علت رشد‌نیافتن این مبادلات چیست؟ همچنین خواسته فعالان تجاری ایرانی در شرایط فعلی این بود که مشکلات بانکی رفع شود و مبادلات فقط از طریق صرافی‌های سنتی صورت نگیرد. چرا این خواسته‌ها محقق نشده است؟
همان‌طور که می‌دانید، روسیه تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه ایران از جمله در عرصه بانکی و مالی را نمی‌پذیرد. بانک مرکزی روسیه هیچ محدودیتی در توسعه روابط مالی و بانکی متقابل ندارد. فعال‌سازی روابط بانکی موضوع مهمی است که مستلزم مطالعه مشترک و حل‌و‌فصل سریع است. این موضوع در چارچوب جلسه نوبتی کارگروه همکاری‌های مالی و بانکی بررسی خواهد شد. فعلا پیش‌بینی شده است که کارگروه مزبور با مشارکت نمایندگان بانک‌های مرکزی دو کشور تا آخر تابستان سال جاری تشکیل شود.
در روسیه مؤسسه مالی و اعتباری «میر بیزنس بانک» دایر و فعال است که با عنوان شخصیت حقوقی روسی با صد درصد سرمایه ایرانی به ثبت رسیده است. این مؤسسه محاسبات مالی را به غیر از دلار آمریکا و با انواع مختلف ارزی ازجمله روبل روسیه و ریال ایران نیز انجام می‌دهد. درحالحاضر بیش از 30 درصد محاسبات مالی مشترک بین دو کشور به پول ملی صورت می‌گیرد.
ایران تلاش زیادی کرده است تا به اتحادیه ارواسیا ورود کند اما ظاهرا مقاومت زیادی از سوی اعضای این اتحادیه برای عضویت ایران وجود دارد که تاکنون ایران نتوانسته عضو این اتحادیه شود.
اینجا یک اشتباه وجود دارد. اتفاقا برعکس همه اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا در انتظارند که کار مشترک با ایران در چارچوب یک موافقت‌نامه موقت منتهی به ایجاد منطقه آزاد تجاری آغاز شود. شورای اقتصادی اوراسیا در 27 می 2019 یادداشتی رسمی به وزارت‌خارجه ایران ارسال کرد مبنی‌بر اینکه مراحل و تشریفات داخلی لازم برای به‌موقع به‌اجرا‌گذاشتن موافقت‌نامه موقت ازسوی کشورهای عضو این شورا به اتمام رسیده است. کشورهای عضو شورای اقتصادی اوراسیا به‌هیچ‌‌وجه نمی‌توانند نسبت به این امر ممانعت کنند. روسیه هم مراحل و تشریفات داخلی در این زمینه را در دسامبر 2018 به اتمام رساند. درحالحاضر کشورهای عضو شورای اقتصادی اوراسیا منتظر اعلام اتمام تشریفات داخلی موافقت‌نامه موقت از سوی ایران هستند.
هیئت‌های تجاری ایرانی که به روسیه رفت‌وآمد می‌کنند در بحث بانکی و گمرکی مشکلات فراوانی دارند و درخواست آنها از روسیه این است که روابط اقتصادی دو کشور نیز مانند روابط سیاسی بهبود یابد. آنها حل مشکلات بانکی و گمرکی را اساسی‌ترین راه‌حل توسعه تجارت دو کشور می‌دانند. چه اقدامی در این راستا انجام شده است تا کارها تسهیل شود؟
درحالحاضر، سرویس فدرال گمرکی روسیه و گمرک ایران روی طرح «کریدور تسهیل‌شده گمرکی» (موسوم به کریدور سبز) مطالعه می‌کنند که امکان می‌دهد تشریفات گمرکی و نظارتی برای افراد منضبط و متعهد در عرصه تجارت خارجی دو کشور کاهش یابد. دو سند مشترک به‌عنوان زیربنای حقوقی حمل‌ونقل مورد هماهنگی قرار گرفت و پاراف شد؛ ازجمله پروتکل تبادل اطلاعات اولیه درمورد کالا و وسیله نقلیه مورد جابه‌جایی بین روسیه و ایران و همچنین پروتکل تبادل اطلاعات درمورد ارزش گمرکی کالاها. همچنین نسخه به‌روزشده و مهم موافقت‌نامه همکاری و معاضدت در امور گمرکی مورد توافق و هماهنگی و امضا قرار گرفت. درباره این مسائل در جریان پانزدهمین اجلاس کمیسیون دائمی مشترک همکاری‌های تجاری اقتصادی روسیه و ایران بحث و بررسی شد و در پروتکل 18 ژوئن 2019 منعکس شد.
برای تعامل بیشتر با ایران چه کارهایی را در دستور کار دارید؟
برای تعامل بیشتر با کشورهای حاشیه دریای خزر به‌ویژه ایران، سه هفته دیگر در ترکمنستان اولین همایش اقتصادی کشورهای حاشیه دریای خزر در سطح وزرای اقتصادی برگزار می‌شود که موضوع آن افزایش روابط تجاری بین این کشورهاست و ایران نیز در این همایش حضور دارد.
