برگ آخر گزارش آمانو
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیروز دوشنبه با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد یوکیا آمانو، دبیرکل این نهاد درگذشته است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، در این بیانیه، دبیرخانه آژانس با ابراز تأسف خبر درگذشت آمانو را اعلام می‌کند و می‌نویسد که مایل است آخرین تأملات آمانو را که قصد داشته در نامه استعفا بگنجاند، منتشر کند: «در دهه گذشته، به لطف حمایت کشورهای عضو و تعهد کارکنان، آژانس نتایج ملموسی به دست آورد، در جهت رسیدن به هدف «اتم برای صلح و توسعه». به دستاوردهایمان بسیار افتخار می‌کنم و قدردان کشورهای عضو و کارکنان آژانس هستم». در این اطلاعیه همچنین ذکر شده است که پرچم آژانس در ساختمان اصلی به حالت نیمه‌افراشته درمی‌آید.
دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چندی‌پیش در حالی که دوره سوم حضورش در این سمت تا سال ۲۰۲۱ ادامه داشت، استعفای خود را به دلیل بیماری اعلام کرد و گفته بود تا مارس ۲۰۲۰ ( بهار سال آینده) از این جایگاه کنار می‌رود. از رافائل گروسی، نماینده آرژانتین در آژانس و همین‌طور کرنل فیروتا، رئیس دفتر رومانیایی آمانو به عنوان گزینه‌های احتمالی نشستن بر کرسی آمانو نام برده می‌شود.
از سفارت ژاپن تا دبیرکلی دیده‌بان هسته‌ای
آمانوی ژاپنی که از سال ۱۹۷۲ در وزارت خارجه ژاپن مشغول به کار بود، سابقه سفارت این کشور در لائوس، آمریکا و بلژیک را داشت. وی از سال ۲۰۰۲ به عنوان مدیر کل کنترل تسلیحات و روابط علمی و از سال ۲۰۰۴ به عنوان مدیر کل خلع سلاح، منع گسترش تسلیحات و دپارتمان علوم فعالیت خود را ادامه داد. در سال ۲۰۰۵، او به عنوان نماینده ژاپن در آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای مشغول شد. از اواسط ۲۰۰۵ او رئیس شورای حکام آژانس شد و زمانی که آژانس با دبیرکلی محمد البرادعی مصری جایزه صلح نوبل را دریافت کرد، به عنوان نماینده این نهاد برای دریافت جایزه حاضر شد.
آمانو در سپتامبر ۲۰۰۸ توسط ژاپن نامزد دبیرکلی آژانس شد و اواسط ۲۰۰۹ توسط شورای حکام به این سمت انتخاب شد تا اواخر همان سال به طور رسمی، جانشین محمد البرادعی شود.
آمانو و پرونده هسته‌ای ایران
دبیرکل فقید آژانس در سال ۲۰۰۹ زمانی بر کرسی خود تکیه زد که ایران در فضای داخلی با تلاطم انتخابات پرحاشیه ۸۸ سروکار داشت و در صحنه خارجی، با پیچیده‌ترشدن ماجرای پرونده هسته‌ای و انتقال پرونده از شورای حکام به شورای امنیت سازمان ملل، تحریم‌های بین‌المللی را تحمل می‌کرد. علاوه بر ادعاهای مقامات اروپایی و آمریکایی علیه برنامه هسته‌ای ایران با گزارش‌های آژانس از برنامه هسته‌ای ایران، البرادعی نتوانست روند پرونده را به نفع ایران پیش ببرد. مسئله «مطالعات ادعایی» در دوران البرادعی از ایراداتی بود که به برنامه ایران وارد می‌شد و در یک مورد همچنان حل‌نشده باقی ماند و به آمانو رسید اما بعد از ورود آمانو و در اولین گزارش این نهاد در دوران او، این یک مورد به ۱۲ مورد تحت عنوان «پی‌ام‌دی» یا «ابعاد نظامی احتمالی» افزایش یافت. افزایش پیچیدگی‌های پرونده در آغاز دوران آمانو باعث شد او نیز برای اثبات خود، رویکردی قاطع نسبت به این پرونده نشان دهد.
روند پرونده که در دوران البرادعی به نظر رو به بهبودی می‌رسید، در آغاز دوران آمانو به دست‌انداز افتاد. به‌نتیجه‌نرسیدن تلاش‌های ایران در اقناع آژانس در آن دوره باعث برهم‌خوردن رابطه بین ایران و آژانس شد و بعد از کناررفتن علی لاریجانی از جایگاه دبیر شورای امنیت ملی ایران به عنوان متولی گفت‌وگوها، سعید جلیلی در حالی جانشین او شد که اعتقاد چندانی به ادامه همکاری به روال قبل با آژانس نداشت.
این تحولات باعث شد گفت‌وگوها بین جلیلی و کاترین اشتون، نماینده ارشد روابط خارجی و سیاست‌های امنیتی اتحادیه اروپا، کج‌دارومریز و بدون پیشرفت ادامه پیدا کند و در این مدت، آژانس به مدیریت آمانو، همچنان علیه ایران گزارش می‌داد.
آمانو و برجام
ورق این روند، با ورود محمدجواد ظریف به پرونده مذاکره هسته‌ای در سمت وزیر خارجه، در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی برگشت. گفت‌وگوهایی که در نهایت به برجام منجر شدند، در ماه‌های آخر با ورود علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و ارنست مونیز، وزیر انرژی وقت ایالات متحده آمریکا، وارد مرحله فنی شد و در این مرحله، سفرها و دیدارهای آمانو با طرف‌های مذاکره نشان داد روند مذاکرات در آستانه رسیدن به نتیجه است. روند آن مذاکرات به آنجا رسید که مسائل فنی هسته‌ای در قالبی جدا بررسی و مسائل سیاسی در قالبی جدا دنبال شود، آنچه در تفاهم لوزان به آن دست یافتند. در پایان این روند، آذر ۹۴ و یک ماه قبل از اجرائی‌شدن برجام، آژانس در گزارشی اعلام می‌کند مسائل «پی‌ام‌دی» حل شده است. بعد از این روند، آژانس همچنان به عنوان نهادی که مسئولیت بررسی و تأیید ادامه پایبندی ایران به برجام را بر عهده گرفته است، در گزارش‌های پیاپی، این موضوع را تأیید می‌کند. در نهایت و در ماه‌های پایانی حیات آمانو، یک سال بعد از خروج آمریکا از برجام، ایران تصمیم خود را برای کاهش تعهدات به این توافق اعلام و اجرائی می‌کند. گزارش‌های آژانس در این بازه زمانی، هم‌زمان با تأیید کاهش تعهدات ایران به برجام حاکی از این است که این کاهش تعهدات کنترل‌شده و در محدوده اعلام رسمی ایران اتفاق افتاده است.آمانو در آخرین سال دبیرکلی که آخرین سال حیات وی نیز شد، از سوی آمریکا و در جهت همراه‌شدن آژانس با راهبردهای ایالات متحده، تحت فشار سیاسی قرار گرفت و حتی برای گفت‌وگو در این باره به واشنگتن فراخوانده شد اما او خواست آمریکا را نپذیرفت و از کشورهای عضو خواست نهاد تحت مدیریت او را درگیر بازی‌های سیاسی نکنند.اواخر خرداد، یوکیا آمانو در یک موضع‌گیری نسبتا بی‌سابقه، نسبت به افزایش تنش‌ها حول برنامه هسته‌ای ایران ابراز نگرانی کرده و خواسته بود تنش‌ها از طریق گفت‌وگو حل شود.
