محیط زیست قربانی تحریم مازوت

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، عیسی کلانتری گفته بود ما اجازه نمی‌دهیم که این نفت کوره در نیروگاه‌ها به‌عنوان سوخت مصرف شود، چرا‌که تولید آن آلودگی‌های زیست‌محیطی را به همراه خواهد داشت. حرفی که البته چندان مورد تأید مسئولان در صنعت نفت نیست. علیرضا صادق‌آبادی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش چندی‌پیش در پاسخ به سؤالی مبنی بر آنکه آیا صادرات نفت کوره کشور کاهش یافته و به مرحله بحرانی رسیده است یا خیر، گفت: «نفت کوره در ایران هنوز تبدیل به بحران نشده و بابت تصفیه در اختیار پالایشگاه‌ها قرار می‌گیرد و امور بین‌الملل به نیابت از پالایشگاه‌ها این نفت کوره را می‌فروشد». او در ادامه گفت: «فعلا نفت کوره چه در پالایشگاه و چه در بخش بین‌الملل به‌منظور فروش در نظر گرفته می‌شود و پالایش و پخش هم بر آن نظارت دارند و هنوز به گلوگاهی بحرانی بدل نشده است».

مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش البته این پرسش را در نشستی خبری پاسخ داد و از توضیحات بیشتر درباره استفاده این نفت کوره در نیروگاه‌ها امتناع کرد. با این حال با درنظرگرفتن آمارهایی که از تولید و صادرات نفت کوره در کشور وجود دارد، این ظن تقویت می‌شود که نفت کوره تولیدی که چیزی بین 400 تا 450 هزار بشکه در روز است، تنها بین 150 تا 200 هزار بشکه صادر می‌شود و باقی در نیروگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این همان بخشی است که کلانتری نسبت به استفاده آن هشدار داده بود. هرچند استفاده از نفت کوره در نیروگاه‌ها چندان غیراقتصادی نیست، اما میزان آلایندگی آن در حدی بالاست که توصیه اکید آن است که در نیروگاه‌ها از این سوخت استفاده نشود. اما اینکه با این مازاد نفت کوره که در کشور وجود دارد، اگر قرار است در نیروگاه‌ها استفاده نشود، چه باید کرد، مسئله‌ای است که هنوز پاسخ روشنی برای آن وجود ندارد. نمی‌توان نادیده گرفت که تا ژانویه 2020 قوانین جدید سازمان جهانی IMO (نهاد بین‌المللی کشتی‌رانی) اعمال می‌شود و طبق آن، حکم ممنوعیت استفاده از نفت کوره به‌ویژه نفت کوره با گوگرد بالا در کشتی‌ها در آب‌های بین‌المللی اجرائی می‌شود.

پیش‌تر مدیرکل خاورمیانه مؤسسه مشاوران بازار نفت و گاز  FGE هشدار داده بود که نفت کوره تولیدی در ایران با گوگرد بالاست و در دو، سه سال اخیر، مازاد عجیب‌وغریبی به‌واسطه جایگزینی نفت طبیعی در نیروگاه‌ها به جای نفت کوره‌ (مازوت) پیدا کرده است. به گفته او، ایران شاید امسال ٣٠٠، ٤٠٠ هزار بشکه در روز مازاد نفت کوره خود را صادر می‌کند که کیفیت آن بسیار پایین است و از اول ژانویه ٢٠٢٠ هیچ کشتی‌ای در هیچ آبی اجازه ندارد این سوخت را بسوزاند.

‌ نیمی از نفت کوره صادراتی اکنون در داخل استفاده می‌شود

چیزی تا این زمان باقی نمانده و خبرها از کاهش صادرات نفت کوره ایران نشان دارد. ایمان ناصری این‌بار هم  می‌گوید:‌ در حال حاضر، بیش از نصف مازوت صادراتی قبل از شروع دور جدید تحریم‌ها در داخل استفاده می‌شود و به سمت نیروگاه‌های برق روانه شده است. مقداری از آن، فصلی است اما امسال به نظر می‌رسد این روند بیشتر شده و احتمالا همین‌گونه باقی خواهد ماند.

علت این ماندگاری استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها چه می‌تواند باشد؟ پاسخ این پرسش را او این‌گونه بیان می‌کند: «معمولا در فصل بهار، استفاده از مازوت دوباره کاهش می‌یابد و به گاز سوئیچ می‌کند، اما در نیروگاه‌ها امسال به نظر می‌رسد چنین نشود، هم به دلیل مشکلات صادرات نفت کوره و هم به دلیل آنکه باید در تولید گاز مقداری مراعات کنند تا مازاد میعانات گازی رخ ندهد، زیرا آن هم صادراتش دچار مشکل شده است. بنابراین فکر می‌کنم صحبت آقای صادق‌آبادی کمی محافظه‌کارانه است. در هر حال، پالایشگرها کماکان نفت کوره تولید می‌کنند، اما فروش آن داخلی و برای بخش نیروگاهی است.

‌ صادرات 150 هزار بشکه نفت کوره

اعداد و ارقام صادرات نفت کوره از نظر او با تغییرات قابل توجهی روبه‌رو بوده است‌: براساس مصرف ماهانه، صادرات نفت کوره متفاوت است، اما به‌طور میانگین صادرات نفت کوره روزانه 350 هزار بشکه در روز یا چیزی بین 300 تا 400 هزار بشکه در روز بوده است، اما اکنون چیزی بین صد تا 150 هزار بشکه صادرات را بر مبنای کشتی‌هایی که توسط سرویس‌های ردیاب کشتی مشاهده می‌شوند، می‌توان رصد کرد. آن بخشی که احیانا ممکن است فروخته و صادر شود و توسط سرویس‌های ردیاب کشتی دیده نشود، می‌تواند بر این 150 هزا بشکه صادراتی که تخمین زده شده، افزوده شود، اما احتمال اینکه حدود 200 هزار بشکه یا بیشتر بتواند به این طریق ارسال شود، بسیار کم است، زیرا مقاصد وارداتی این نفت‌‌کوره‌ها هم رصد می‌شود و مشخصات نفت کوره ایرانی خاص است و می‌توان آن را از نظر هویت بار شناسایی کرد. بنابراین تصور نمی‌کنم صادرات نفت کوره بتواند به بیش از 200 هزار بشکه در روز با درنظرگرفتن تمامی ملاحظات برسد.

‌ حذف نفت کوره ایران از بانکرینگ تا یک سال دیگر

ناصری می‌افزاید: از ژانویه سال 2020 که قوانین جدید IMO عملیاتی می‌شود، کار فروش و صادرات نفت کوره ایران سخت‌تر می‌شود و همین مسئله، زمینه را برای تغییر کاربری از صادرات به مصرف داخلی بیشتر می‌کند زیرا دیگر بازار نفت کوره صادراتی ایران را برای بانکرینگ نخواهد خواست. به گفته او، در هر دو صورت، ایران با داشتن حجم بالای نفت کوره با گوگرد بالا دچار مشکل صادرات خواهد بود. از این کارشناس درباره شیوه‌های کنترل این وضعیت می‌پرسم. او پاسخ می‌دهد: «راهکار درست اما زمان‌بر و نیازمند سرمایه‌گذاری، ارتقای پالایشگاه‌هاست، اما تنها راه دررو در کوتاه‌مدت (با هزینه نسبتا بالای زیست‌محیطی) مصرف در بخش نیروگاه‌های برقی‌ است.

‌ باران اسیدی و آلودگی هوا در انتظار نفت کوره بالا

شیوه‌های آلودگی این ماده را نیز از او می‌پرسم و او پاسخ می‌دهد: نمی‌توان دقیق آن را مطرح کرد، اما آلودگی هوا به‌طور کلی و باران‌های اسیدی (به‌دلیل گوگرد بالای داخل مازوت) به‌طور جانبی و مشخص‌تر از آسیب‌های زیست‌محیطی مصرف مازوت با گوگرد بالاست.

‌ افزایش استفاده از نفت کوره در نیروگاه‌های برق

محمدعلی وحدتی، رئیس هیئت‌مدیره سندیکای تولیدکنندگان برق نیز در این رابطه می‌گوید: در زمستان که محدودیت استفاده از گاز طبیعی وجود دارد، طبیعی است که استفاده از گازوئیل و نفت کوره در نیروگاه‌ها افزایش پیدا می‌کند. همه نیروگاه‌ها هم گاز مصرف می‌کنند و هم سوخت دوم دارند. نیروگاه‌های بخاری، سوخت دومشان، نفت کوره است و نیروگاه‌های سیکل طبیعی از گازوئیل استفاده می‌کنند. هروقت که محدودیتی از نظر تأمین گاز وجود داشته باشد، نیروگاه‌ها از سوخت دوم استفاده می‌کنند.

به گفته او، نیروگاه‌ها ذخایر مناسبی از سوخت دوم دارند. با نظر شرکت ملی گاز محدودیت‌هایی برای نیروگاه‌ها اعلام می‌شود و نیروگاه‌ها با درنظرگرفتن محدودیت‌ها، استفاده از سوخت دوم را در دستور کار قرار می‌دهند. نیروگاه‌های بخش خصوصی چون پول سوخت را نمی‌دهند و این پول از سوی وزارت نیرو پرداخت می‌شود، چندان فرقی نمی‌کند. ترجیح آنها استفاده از گاز طبیعی است، زیرا نیروگاه‌ تا زمانی ‌که از گاز استفاده می‌کند، از نظر سلامت به نفع آن است. نیروگاه‌ها مجاز نیستند که در طولانی‌مدت روی سوخت مایع باشند، اما نیروگاه‌هایی که از مازوت استفاده می‌کنند، می‌توانند طولانی‌مدت هم از آن استفاده کنند، اما در کل، ترجیح مالکان نیروگاه این نیست که از سوخت مایع استفاده کنند و ترجیح می‌دهند که از گاز طبیعی استفاده کنند.