ماجرای یارانه ۱۰۰۰ دلاری چیست؟
تا حالا فکر کرده‌اید اگر سالانه ۱۱ میلیون تومان یارانه می‌گرفتید چه اتفاقی می‌افتاد؟
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فرادید، شاید برایتان جالب باشد بدانید الان که ما اینجا نشسته‌ایم در یکی از کشور‌های غربی یارانه ۱۰۰۰ دلاری توزیع می‌شود! بله ایالت آلاسکای آمریکا که در خود غرب هم غربی به حساب می‌آید سالانه به هر یک از شهروندانش ۱۰۰۰ دلار یارانه می‌دهد.
آلاسکا اقتصاد نفتی دارد و می‌توان گفت این نفت رسما سر سفره آلاسکایی‌ها آورده شده. مطمئنا این سیاست هم موافقان و مخالفان زیادی دارد، بیایید ببینیم ماجرا چیست؟
صندوق رفاه اجتماعی که از پول نفت تغذیه می‌کند
اقتصاد آلاسکا با منابع طبیعی گره خورده؛ از تجارت پوست حیوانات بگیرید تا ماهیگیری و استخراج طلا و نفت. اما وابستگی به نفت آلاسکا را در مقابل نوسانات قیمت‌های جهانی آسیب پذیر کرده است. از اینرو آلاسکا شدیدا نیازمند ثباتِ درآمدی است.
وقتی میدان نفتی خلیج "پرودهو" کشف شده بود، دولت آلاسکا مقداری از درآمد‌های آن را برای تشکیل یک صندوق پس انداز عمومی کنار گذاشت و از سال ۱۹۸۲ تا کنون شهروندان آلاسکایی از "سهام صندوق پرداخت آلاسکا (پی اف دی) " دریافتی سالانه دارند.
ارزش سهام‌های اعطایی بین ۳۳۱ دلار تا ۲۰۷۲ دلار است که میانیگن آن می‌شود: ۱۰۰۰ دلار برای هر شهروند آلاسکایی.
اما این صندوق چه تاثیراتی داشته است؟ ایا "پی اف دی" اقتصاد آلاسیکایی‌ها را تغییر داده است؟ اگر جواب مثبت است چگونه چنین اتفاقی افتاده؟
وقتی ستاره بخت بر شانه آلاسکایی‌ها می‌نشیند
آمریکا، آلاسکا را در سال ۱۸۶۷ به قیمت ۷.۲ میلیون دلار خرید.آلاسکا تا سال ۱۸۹۶ مرکز تجرات پوست بود؛ تا اینکه در رودخانه "کلوندایک"، طلا کشف شد.
در اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی اقتصاد کوچک آلاسکا بر محور ماهیگیری، نفت و مخارج نظامی می‌چرخید. بودجه سالانه آلاسکا هم حدود ۱۰۰ میلیون دلار بود.
اما در سال ۱۹۶۸ یک تغییر مهم اتفاق افتاد. در این سال یک میدان نفتی بزرگ با ظرفیت حدود ۱۳ میلیارد بشکه نفتِ قابل استخراج در زمین‌های شمالی خلیج "پرودهو" کشف شد. این میدان نفتی در ساحل شمالی آلاسکا و در فاصله ۱۰۰۰ کیلومتری بزرگترین شهر آلاسکا به نام "انکوریج" قرار دارد.
عظمت ثروت حاصله از این میدان خیلی سریع بر همه آشکار شد؛ به طوری که فقط در سال ۱۹۶۹ اجاره زمین‌های اطراف میدان به شرکت‌های نفتی برای دولت آلاسکا ۹۰۰ میلیون درآمد داشت.
وقتی نفت اقتصاد را دگرگون می‌کند
مشخص بود که کشف میدان نفتی خلیج پرودهو و ساخت خط لوله انتقال نفت آلاسکا اقتصاد این ایالت را متحول خواهد کرد. اما وقتی دولت آلاسکا ۹۹ میلیون دلار خرج زیرساخت‌ها و خدمات مرتبط با میدان نفتی کرد، شهروندان انتظار داشتند هرچه سریعتر سهمشان را بگیرند.
"جی هاموند"، فرماندار منتخب ایالت در سال ۱۹۷۴، خوب می‌دانست که پول نفت زود می‌اید و زود می‌رود! بنابر این در دولتش "صندوق مستمری آلاسکا" را تاسیس کرد تا منابع مالی میدان نفتی برای نسل‌های آینده ذخیره شود.
دولتمردان موافقت کردند یک چهارم درآمد نفتی دولت در صندوق ذخیره عمومی پس انداز شود. این صندوق در حال حاضر بیش از ۶۵ میلیارد دلار ارزش دارد.
«می‌خواستم احساسی از مالکیت در مردم آلاسکا به وجود بیاورم تا آن‌ها به حمایت از توسعه منابع سالم ترغیب شوند و در مقابل نسخه‌های ناسالم (توسعه) مقاومت کنند» این بخشی از یادداشت هاموند در مقاله «راه حل حکمرانان: چطور (تجربه) سهام نفتی آلاسکا می‌تواند در عراق و سایر کشور‌های نفتی به کار گرفته شود» بود.
پی اف دی شروع به کار می‌کند
شش سال بعد این ماجرا، "سهام صندوق مستمری" تاسیس شد تا سود صندوق مستمری را بین شهروندان آلاسکایی که دست کم یک سال ساکن این ایالت بوده اند توزیع کند.
مدافعان این طرح اعتقاد دارند توزیع درآمد به صورت عمومی به مردم انگیزه می‌دهد تا از این صندوق در مقابل هجوم شرکت‌های سودجو محافظت کنند. همچنین این حرکت باعث می‌شود همه شهروندان به طور یکسان از میدان نفتی سود ببرند و برای آلاسکایی‌های کم درآمد یک حداقل دریافتی تضمین شده مهیا باشد.
به گفته گرو، یکی از دلایل تاسیس این صندوق این بود که «نسبت به گزینه‌های دیگر برای سرمایه گذاری همان مقدار پول، رونق اقتصادی بیشتری ایجاد می‌کرد».
هاموند همچنین اعتقاد دارد باید سهم مردم از ثروت منابع طبیعی را در اختیار خودشان قرار بدهیم تا آنطوری که به نظر خودشان (نه دولت) بیشترین سود را برایشان دارد خرج کنند. «این بهترین راه برای مدیریت ثروت نفتی آلاسکا برای ساکنین آن است».
اولین اثرات ملموس پی اف دی
در سال ۱۹۸۲ هر شهروند واجد شرایط آلاسکایی یک چک هزار دلاری دریافت کرد. چکی که الان ۲۶۷۰ دلار می‌ارزد.
از آن سال میزان سود سهام، هر ساله بر اساس فرمولی که میانگین درآمد مشمول مالیات صندوق مستمری را در طول پنج سال گذشته محاسبه می‌کند، به دست می‌آید.
در سال ۱۹۸۴ موسسه مطالعات اجتماعی و اقتصادی (آی اس ای آر) تاثیرات اولیه پی اف دی را بررسی کرد. بر این اساس ۶۰ درصد مردم آلاسکا در مورد این طرح نظر مثبتی داشتند، ۱۰ درصد منفی و ۲۹ درصد هم نظر قطعی ندادند.
نتایج تحقیق همچنین نشان داد، شهروندان ۴۵ درصد سود سهام را خرج نیاز‌های ضروری مثل تغذیه، گرمایش، پوشاک و اجاره خانه کرده‌اند. مردم همچنین ۲۰ درصدِ پول را پس انداز، ۲۰ درصد را صرف مالیات دولتی، ۵ درصد برای پرداخت بدهی‌ها و ۱۰ درصد را خرج اوقات فراغت کرده اند (مثلا هزینه خرید بلیط هواپیما و...).
همچنین این گزارش نشان می‌دهد «بعد از تحول اقتصادی آلاسکا در ۱۹۸۰ پی اف دی به یکی از مهم‌ترین منابع رشد درآمد شخصی خالص شهروندان تبدیل شده است»
پی اف دی؛ یک درآمد خالص و امن
بر اساس مطالعه "آی اس‌ای آر" که در سال ۲۰۱۶ انجام شد "پی اف دی" فقر را در آلاسکا کاهش داده است، به ویژه در میان آلاسکاییان بومی که نرخ فقر در آن‌ها نسبت به غیر بومی‌ها ۲.۵ برابر بیشتر است.
بنابر نتایج گزارش طرح پی اف دی هر ساله ۱۵ هزار تا ۲۵۰۰ هزار آلاسکایی را از گروه‌های زیر خط فقر خارج می‌کند.
"بکی پارکر"، مدیر اجرایی مرکز مراقبت از سالمندان انکوریج می‌گوید «سالمندان زیادی می‌شناسم که برای آینده خود به خوبی برنامه ریزی نکرده اند؛ یا اگر برای آینده برنامه دارند در حال حاضر بیمارند. من شاهد نیاز‌های مراقبتی زیادی در مورد افرادی هستم که در حال حاضر از صندوق پی اف دی دریافتی دارند.
به گفته او «این صندوق تغییر زیادی در زندگی بعضی از سالمندان می‌دهد؛ تغییر در غذا خوردن، خرید، پرداخت اجاره خانه و حتی گازوییل زدن به خودروهایشان »
پی اف دی چگونه بر اقتصاد آلاسکا تاثیر می‌گذارد؟
پی اف دی که در اوایل اکتبر واریز می‌شود در اقتصاد محلی، میزانی از گردش مالی ایجاد می‌کند که تا اواسط نوامبر ادامه دارد. مایک گوردون که صاحب یک مغازه در انکوریج است می‌گوید «این شش هفته که دست مردم برای خرج کردن باز می‌شود زمان خوبی برای کاسبی است»
با همه این‌ها، محاسبه تاثیر کلی پی اف دی بر اقتصاد آلاسکا دشوار است. در سال ۲۰۱۸ حدود ۹۰ درصد از ۷۴۰ هزار شهروند آلاسکایی مجموعا ۱ میلیارد دلار سود سهام دریافت کرده اند.
"متیو برمن" استاد اقتصاد "آی اس‌ای آر" معتقد است میزان سرمایه‌ای که نصیب اقتصاد آلاسکا می‌شود از این مقدار کمتر است؛ چرا که ۵۰ درصد آن صرف مالیات‌های فدرال می‌شود. همچنین برخی از شهروندان سود سهام را برای پس انداز می‌کنند یا برای پرداخت بدهی استفاده می‌کنند (که کمکی به کل اقتصاد آلاسکا نمی‌کند).
یک راه برای محاسبه تاثیر پی اف دی بر اقتصاد خانوار، مقایسه میزان سود سهام با حقوق سالانه شهروندان است.
"مارکوس هارتلی" اقتصاددان موسسه "اقتصاد شمال" می‌گوید: «برای یک خانواده چهار نفره که سالانه کمتر از ۳۰ هزار دلار درآمد دارد، دریافت ۶ هزار دلار سالانه از پی اف دی معادل ۲۰ تا ۲۵ درصد کل درآمد خانوار است که رقم قابل توجهی است.»
مخالفان چه می‌گویند؟
یکی از ایراداتی که منتقدان به پی اف دی می‌گیرند این است که باعث می‌شود سرمایه آلاسکا به خارج از ایالت سرازیر شود.
هارتلی می‌گوید: «اگر همان پولی که به عنوان سهام به همه می‌دهیم در قالب حقوق و مزایا به یک فردِ مثلا کارمند دولت بدهیم در کل تاثیر مثبت تری بر اقتصاد آلاسکا می‌گذارد» چنین حرکتی برای کسانی شغل درست می‌کند که حقوقشان را داخل آلاسکا خرج می‌کنند.
عده‌ای دیگر معتقدند، چون شهروندان از پی اف دی حمایت می‌کنند سیاستمداران می‌ترسند در صورت تغییر سیستم، آرای عمومی را از دست بدهند.
"چارلز ولفورث" نویسنده و مورخ آلاسکایی می‌گوید: «دولتی که مالیات بر درآمد نداشته باشد، برای نهاد‌هایی که پویایی اجتماعی و اقتصادی به وجود می‌آوردند (از همه مهمتر آموزش و پرورش) خرج نمی‌کند.
به گفته او سود سهام از نظر سیاسی تحمیل مالیات‌های گسترده را غیر ممکن کرده است. این نوع رشد اقتصادی در آلاسکا درآمد نفتیِ را بین بخش‌های کوچکتر تقسیم کرده؛ که این بخش‌ها مالیات نمی‌دهند و در نتیجه این مساله موجب کاهش سرانه اختصاص یافته به دانش آموزان شده است»
ضمنا ولفورث اعتقاد دارد سودِ سهامِ بیشتر‌وبیشتر مردم آلاسکا را فریب می‌دهد.
سرنوشت پی اف دی چه خواهد شد؟
مردم آلاسکا حالا به دریافتی سالانه خود وابسته شده اند. اما در سال ۲۰۱۶ که کاهش قیمت جهانی نفت موجب کسری بودجه چند میلیارد دلاری برای آلاسکا شد، بیل واکر فرماندار آلاسکا سود پرداختی را به حدود نصف کاهش داد.
در آن سال اقدام واکر موافقان و مخالفانی داشت، اما در انتخابات سال ۲۰۱۸ هر دو کاندیدای اصلی فرمانداری قول دادند از پی اف دی حمایت کنند.
"مایک دانلوید"، برنده انتخابات تضمین کرد دیگر سود صندوق قطع نخواهد شد و مبالغی هم که از سال ۲۰۱۶ باقی مانده توزیع می‌کند. او برای جبران هزینه‌ها، کصرفه‌جویی دولت و توسعه نفتی آلاسکا را پیشنهاد کرده است.
قیمت پایین نفت قبلا موجب سه سال رکود اقتصادی در آلاسکا شده است. حالا قیمت نفت رو به افزایش است، اما تولید آلاسکا نسبت به دوران اوج خود در سال ۱۹۸۸ کاهش قابل توجهی داشته است. (هرچند گزارش‌های جدید نشان می‌دهد میزان زیادی نفت و گاز قابل استخراج در یکی از حوزه‌های آبگیر شمالی وجود دارد)
بحث‌ها در مورد پی اف دی و اینکه این صندوق چگونه می‌تواند به بهترین نحو در خدمت منافع آلاسکا قرار گیرد همچنان ادامه دارد.
