پشت نقاب همکاری در چابهار
چندی پیش با حادثه تروریستی‌ای که در چابهار رخ داد، شایعه شد که این منطقه که برای سرمایه‌گذاری هم توانست از آمریکا معافیت بگیرد، محلی برای رقابت بین دو رقیب منطقه‌ای شده است؛ چین و آمریکا.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، هندوستان به نیابت از آمریکا، توسعه افغانستان را در دست گرفته و برای بهبود وضعیت منطقه‌ای این کشور هم، بهترین گزینه یعنی «چابهار» را انتخاب کرده است. در مقابل، چین، رقیب اقتصادی آمریکا در جهان نیز با سرمایه‌گذاری در بندر گوادر پاکستان، سعی دارد جای پای خود را در این منطقه سفت کند. چابهار و گوادر، دو بندر استراتژیک منطقه‌ای هستند که رقابت این دو طیف را به دنبال خود آورده‌‌اند. به عقیده کارشناسان این دور از ذهن نیست که حالا رقبای منطقه‌ای برای ناامن جلوه‌دادن چابهار وارد عمل شوند و این هوشمندی مسئولان در داخل است که با تأمین امنیت در چابهار، این توطئه‌ها را خنثی کنند؛ اما فارغ از این مسئله مهم، برخی پیشنهادهای منطقه‌ای نیز که در نقاب پیشنهاد همکاری گنجانده شده، ناشی از همین رقابت منطقه‌ای و تخریب وجهه چابهار است و مستلزم هوشیاری مسئولان ایرانی برای به‌دام‌‌نیفتادن در آن است. چندی است که پاکستان پیشنهاد داده که خط آهن بین گوادر و چابهار ساخته شود؛ اقدامی که در ظاهر امری نیکو است؛ اما در باطن، موقعیت استراتژیک چابهار را به خطر می‌اندازد. امیراحمدیان، کارشناس منطقه‌ای، می‌گوید ایران می‌تواند با حسن نیت، پاکستان را به سرمایه‌گذاری در راه‌آهن میرجاوه و راه‌اندازی راه‌آهن اکو سوق دهد و در‌عین‌حال موقعیت استراتژیک چابهار را کماکان حفظ کند. پیش‌تر، عباس آخوندی، وزیر پیشین راه‌وشهرسازی، خبر داده بود اتصال بندر چابهار با بندر گوادر پاکستان در دستور کار است و ایران به دنبال انحصار نیست و به‌همین‌دلیل همه کشورها می‌توانند از موقعیت استراتژیک چابهار بهره‌مند شوند. امری که می‌تواند نگرانی‌هایی را هم در پی داشته باشد.
فرستاده‌های هند و افغانستان در ایران
هم‌زمان با نگارش این گزارش، خبر می‌رسد که کمیته پیگیری معاهده سه‌جانبه ایران، هند و افغانستان امروز در تهران پس از بازدید میدانی از بندر چابهار تشکیل خواهد شد. محمدعلی اصل سعیدی‌پور، مدیرکل توافق‌نامه‌ها و توسعه بازار سازمان بنادر و دریانوردی با بیان این موضوع و با رد ارتباط سفر این دوره مقامات هندی به ایران در راستای اجرائی‌کردن قرارداد توسعه بندر چابهار از سوی این کشور می‌گوید: این سفر معطوف به اجرائی‌کردن مفاد معاهده سه‌جانبه است. در این معاهده مقرر شده بود که کمیته‌ای در سطح معاونان وزیر تشکیل شود. ایران در راستای اجرائی‌کردن آن، شرح وظایفی را برای یک کمیته پیگیری، طراحی کرد و تکلیف شد که اولین جلسه این کمیته از سوی ایران در چابهار انجام گیرد.
سعیدی‌پور در ادامه با اشاره به جلسه پیش‌رو و نگاه‌های مثبت از سوی طرفین درباره انجام حتمی آن می‌افزاید: پس از بررسی بندر چابهار از سوی سه طرف، جلسه‌ای تشکیل خواهد شد که در آن، نگارش جزئیات دستورالعمل اجرائی را در دستور کار قرار خواهیم داد.
تلاش برای ایجاد ناامنی در چابهار
بهرام امیراحمدیان، کارشناس مسائل منطقه‌ای در پاسخ به این پرسش که آیا ناامنی در منطقه برای ایجاد ناامنی سرمایه‌گذاری است، می‌گوید: ممکن است برخی عوامل برای گسترش نفوذ بندر گوادر، سعی کنند در چابهار ایجاد ناامنی ایجاد کنند. ما باید درباره این مسئله هوشیار باشیم و با تقویت نیروهای نظامی در منطقه و مرزبانی، جلوی وقوع این وقایع را بگیریم و امنیت سرمایه‌گذاری در چابهار را تأمین کنیم؛ اما اینکه این حادثه تروریستی با آمریکا مرتبط است، بسیار دور از ذهن است؛ زیرا اگر آمریکا قصد داشت چابهار را نیز مشمول تحریم‌ها کند، دلیلی نداشت که آن را از تحریم‌ها معاف کند؟ بنابراین این تحلیل نیز رد می‌شود. امیراحمدیان با اشاره به ضرورت همکاری استراتژیک بین آمریکا، هندوستان و افغانستان ادامه می‌دهد: هندوستان به نیابت از آمریکا، برای آنکه بتوانند از نظر لجستیکی، تأمین کالاهای مورد نیاز خود را از نظر برنامه‌های توسعه‌ای و اقتصادی و غیرنظامی، داشته باشند، باید راهی به افغانستان داشته باشند. چابهار نقطه مطلوبی برای رسیدن به این خواسته است، اما یکی از دغدغه‌های اصلی، نبود پس‌کرانه در چابهار است. نمی‌توان از سرمایه‌گذاری که در چابهار صورت می‌گیرد، انتظار یک بازگشت سرمایه سریع داشت و از نظر دیگر، هر اقدامی در چابهار، اقدامی توسعه‌ای است تا اینکه اقتصادی باشد.
این کارشناس ادامه می‌دهد: ثبات در منطقه چابهار از طریق ایجاد زیرساخت‌ها، تأمین کالا، روابط خارجی، دسترسی به بازارهای بین‌المللی و... حاصل می‌شود. این امر سبب می‌شود در صورت ایجاد امنیت در غرب افغانستان که از ساخت راه‌آهن چابهار- زاهدان-مشهد-هرات ایجاد می‌شود، ما نیز از این امنیت، بهره‌مند شویم. بنابراین باید از این موافقت‌نامه استقبال کنیم و کاری کنیم نهادهایی که در این زمینه مشغول به کار هستند، دست به دست هم داده و صدای واحدی را از چابهار به گوش سرمایه‌گذاران برسانند.
سیطره منطقه آزاد بر چابهار، منطقی نیست
او با بیان اینکه ارگان‌های مختلف هر کدام به دنبال آن نباشند که حاکمیت خود را اعمال کنند، تصریح می‌کند: در این منطقه سازمان منطقه آزاد تجاری- صنعتی چابهار به دنبال آن است که مدیریت این بندر را هم برعهده بگیرد، درحالی‌که امور بندری وظایف حاکمیتی است که ارتباطات گسترده بین هند، افغانستان و ایران باید در چارچوب و اصولی باشد که بازرگانان ایرانی متضرر نشوند.
امیراحمدیان با بیان اینکه باید حاکمیت واحدی تشکیل شود که عملکرد کل مجموعه زیر نظر آن انجام بگیرد، توضیح می‌دهد: با فرض اینکه هندوستان و افغانستان فعالیت‌های تجاری خود را در منطقه چابهار راه‌اندازی کنند، اگر مدیریت واحدی در کار نباشد، نمی‌توان امید داشت که بازرگانان داخلی ضرر نکنند.
افغانستان یکی از بازارهای ایران است که بیش از 2.5 میلیارد دلار به آن صادرات داریم، درحالی‌که به روسیه 300 میلیون دلار کالا صادر می‌کنیم، یعنی هشت برابر بیشتر به افغانستان صادرات داریم، حال اگر بندر چابهار راه بیفتد و بازار منطقه‌ای شکل بگیرد و کالاهای هندی به‌راحتی در اختیار افغانستان قرار گیرد، چه بلایی بر سر بازرگانان ایرانی می‌آید؟
به گفته او، بندر چابهار در عین اینکه دارای مزایای فراوانی است، دارای چالش‌ها و معضلاتی است که باید نسبت به آن فکر شود.
او با بیان اینکه فرصت‌ها و تهدیدهای چابهار از طریق دریا ایجاد می‌شود و دست ما نیست، ادامه می‌دهد: افغانستان در شمال غربی خود دارای معادنی است که برآورد می‌شود ارزش آن معادل سه هزار میلیارد دلار است. این ظرفیت سبب می‌شود که مواد اولیه، کالاهای نیمه‌ساخته و... حاصل از این معادن که ارزان‌قیمت، اما سنگین و پرحجم هستند، حمل و نقل آن فقط با راه‌آهن می‌صرفد- از طریق راه جاده‌ا‌ی گران تمام خواهد شد.
مذاکرات سرمایه‌گذاری هند در راه‌آهن چابهار- زاهدان را جدی بگیریم
ایجاد این راه‌آهن بسیار نقش مهمی در روابط ایران به کشور همسایه خواهد داشت، اما راه‌آهن چابهار- زاهدان که بخشی از خط آهن چابهار- هرات است، پیشرفت داشته است؟ باید با هندوستان بر سر راه‌آهن چابهار- زاهدان جدی‌تر مذاکره کنیم تا سرمایه‌گذاری حتمی در این خط آهن داشته باشد.
این کارشناس منطقه‌ای در کنار این مسئله به دولتمردان هشدار می‌دهد: پاکستان بسیار علاقه‌مند است که بندر گوادر را با راه‌آهن به چابهار متصل کند. پذیرش این پیشنهاد به معنای ازبین‌بردن اهمیت چابهار است. باید به یاد داشته باشیم که چین با هندوستان از طریق پاکستان در حوزه اقیانوس هند و دریای عمان رقابت می‌کند. بنابراین باید به پاکستان بگوییم که اگر علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در ایران است، در راه‌آهن میرجاوه سرمایه‌گذاری کند و از طریق آن راه‌آهن اکو را راه‌اندازی کند.
ایجاد بانکرینگ در چابهار
امیراحمدیان با ارائه این پیشنهاد که می‌توانیم در چابهار، سیستم بانکرینگ تأسیس کنیم، توضیح می‌دهد: کشتی‌هایی که می‌خواهند از دهانه اقیانوس هند به دریای عمان وارد شوند، نیازمند سوخت‌رسانی هستند و اگر سیستم بانکرینگ را در بندر چابهار راه‌اندازی کنیم، می‌توانیم شکوفایی منطقه را ایجاد کنیم. از طرفی می‌توانیم با راه‌اندازی کشتی‌های باری و مسافری بین‌بندری، رونق را به منطقه بیاوریم.
