سر سرباز هخامنشی در راه تخت‌جمشید
حسن روحانی در بازگشت از مقر سازمان ملل متحد در نیویورک، سردیس سرباز هخامنشی را که به صورت غیرقانونی از ایران خارج شده بود، به ایران بازگرداند.
به گزارش اقتصادآنلاین، صدرا محقق در شرق نوشت: براساس اعلام محمدحسن طالبیان، معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی این نقش‌برجسته سردیس (سر سرباز هخامنشی) به‌زودی به تخت جمشید برگردانده می‌شود تا براساس عکس‌ها و اسناد و مدارک موجود در محل اصلی خود دوباره نصب شود.
کمتر از یک ماه پیش یک قاضی دادگاه عالی نیویورک دستور داد این نقش‌برجسته باستانی ایران که تکه‌ای از تخت‌جمشید بوده، به ایران بازگردانده شود. این نقش‌برجسته ۲۵۰۰ساله از سربازان هخامنشی که گفته می‌شود ۸۰ سال است از ایران دزدیده شده، در ماه اکتبر و در حالی که در یک نمایشگاه هنری در نیویورک به فروش گذاشته شده بود، از سوی دفتر دادستان منطقه منهتن نیویورک مصادره شد.حسن روحانی روز پنجشنبه در بدو ورود به تهران در جمع خبرنگاران درباره دستاوردهای سفر به نیویورک برای شرکت در هفتادوسومین مجمع عمومی سازمان ملل متحد گفت: «در این سفر رهاورد دیگری هم داشتیم.
یک اثر تاریخی مربوط به ۲۵۰۰ سال قبل که در آمریکا بود و از چند سال قبل کار بسیار قوی حقوقی انجام شده بود، توانستیم این اثر را بازپس بگیریم و آن را همراه خودمان به ایران بیاوریم، به عنوان اثر تاریخی که متعلق به ملت ایران است».علی‌اصغر مونسان، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، هم در این‌باره گفت: «نقش‌برجسته سردیس هخامنشی (سر سرباز هخامنشی) حدود 80 سال پیش به صورت غیرقانونی از ایران خارج شده بود که با رایزنی‌های بین‌المللی و نیز پیگیری‌های حقوقی چندی پیش موفق شدیم این نقش‌برجسته ارزشمند را از دادستانی نیویورک تحویل بگیریم».
او افزود: «این اثر 90 سال پیش در ایران کشف شد و چند سال بعد از ایران خارج شد و از کانادا و آمریکا سر درآورد که خوشبختانه بعد از پیگیری‌های حقوقی، در دولت تدبیر و امید موفق به بازگراندن این اثر ارزشمند تاریخی شدیم».دادستانی منطقه منهتن نیویورک پس از ثبت شکایت ایران، روند فروش این اثر باستانی را متوقف کرد و سرانجام دادگاه عالی نیویورک در همین شهر، با استناد به اصل ممنوعیت معامله اموال مسروقه به بازگرداندن سردیس سرباز هخامنشی به ایران حکم داد.در نهایت چندی پیش نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد در نیویورک اعلام کرد سردیس سرباز هخامنشی را تحویل گرفته است. غلامعلی خوشرو، نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد، گفت: «سردیس سرباز هخامنشی که به صورت غیرقانونی از ایران خارج شده بود، از دادستانی نیویورک تحویل گرفته شد و به‌زودی به ایران منتقل می‌شود».محمدحسن طالبیان، معاون سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، روز گذشته درباره این اثر تاریخی این‌طور توضیح داد: «این اثر را در همین هفته در یک برنامه خبری و در حضور رسانه‌ها رونمایی خواهیم کرد و پس از آن برای نصب در محل اصلی خود به تخت جمشید برگردانده و در ایوان جنوبی کاخ شورا که از آن به سرقت رفته بود نصب خواهد شد».
به گفته طالبیان این قطعه تاریخی مربوط به بالاتنه، سر سرباز هخامنشی و نیزه است که بر اساس عکس‌های موجود و باقی‌مانده از سال 1933 این اثر تا آن موقع در تخت‌جمشید بود ولی در عکس‌هایی که از سال 1936 از تخت‌جمشید گرفته شده، خبری از آن نیست و به همین دلیل می‌توان گفت که این نقش‌برجسته در فاصله این سال‌ها به سرقت رفته است.روحانی در سال اول آغاز به کار خود به عنوان رئیس‌جمهور و در اولین سفرش به نیویورک یک اثر تاریخی دیگر را هم به ایران برگرداند، آن اثر با عنوان شیردال – یک مجسمه فلزی از یک شیر بالدار- معروف شد که گفته می‌شد از قاچاقچیان ضبط شده است. با این حال کمی بعد کارشناسان اعلام کردند این اثر تقلبی بوده و ارزش چندانی ندارد.
طالبیان همچنین در پاسخ درباره این شیردال و سرنوشتش گفت: «شیردال هم‌اکنون در خزانه موزه ملی نگهداری می‌شود، این اثر البته قطعاتش به نظر اصل می‌آید ولی ترکیب آن به شکلی که الان وجود دارد و عکس‌هایش هم منتشر شد اصلی نبود».بازرسان پرونده قضائی که منجر به برگشت نقش‌برجسته هخامنشی به ایران شد، درباره آن اعلام کرده‌اند این نقش‌برجسته سنگی به ابعاد ۲۰ در ۲۰ سانتی‌متر ۱.۲ میلیون دلار ارزش دارد و در اختیار دو فرد ساکن لندن بوده است، در سال ۱۹۳۶ از تهران به سرقت رفته و دوباره در سال ۲۰۱۱ از موزه هنرهای زیبای مونترال که چند دهه پیش به آن اعطا شده بود، دزدیده شده است.
دادستان منهتن در دادگاه با استناد به اینکه هیچ‌کس نمی‌تواند اثری مسروقه را به فروش برساند، حکم به استرداد آن داد.براساس گزارشی که نیویورک‌تایمز درباره این شیء تاریخی منتشر کرد «روپرت ویس» تاجر عتیقه در لندن به همراه شریکش «سم فاگ» (افرادی که این شیء تاریخی را در اختیار داشتند) اعلام کرده‌اند که این اثر تاریخی را به صورت قانونی و از شرکت بیمه موزه مونترال دریافت کرده‌اند، اما پس از بررسی‌های طولانی مشخص شد که این آثار مسروقه هستند و این دو فرد هم در نهایت با امضای برگه‌ای در دادگاه، با تحویل‌دادن این آثار موافقت کردند.
این قطعه از تخت‌جمشید پس از آن پیدا شد که دادستانی منهتن دستور تحقیق درباره اشیای باستانی مسروقه در سال‌های اخیر را صادر کرد. پیرو این دستور و تحقیقات کارشناسان اشیای عتیقه، تاریخچه خرید و فروش سفر ده‌ها مورد از اشیای باستانی در نیویورک به دست آمد. نقش‌برجسته سنگی هخامنشی یک سال پیش در یک نمایشگاه هنری اروپا در نیویورک ظاهر شده بود. تصویری که از این قطعه باستانی در دست است، مربوط به کاوش‌های گروه باستان‌شناسی دانشگاه شیکاگو در سال ۱۹۳۶ میلادی در تخت‌جمشید است و این نشان می‌دهد که اثر مذکور بعد از این تاریخ از ایران خارج شده است. این در حالی است که دولت ایران خروج بدون مجوز اشیای باستانی از این کشور را از سال ۱۹۳۰ میلادی (۱۳۰۹) ممنوع کرده است.
حمید بعیدی‌نژاد، سفیر ایران در لندن هم در صفحه اینستاگرام خود درباره این نقش‌برجسته هخامنشی این‌طور نوشت: «بخشی از بنای عظیم پرسپولیس بوده است که در ۲۵۰۰ سال پیش ساخته شده است. اکتشاف اولیه پرسپولیس در زمان پهلوی اول به مؤسسه مطالعات شرقی دانشگاه شیکاگو سپرده شده بود و در عکس‌هایی که این دانشگاه در نیمه سال‌های ۱۹۳۰ میلادی از پرسپولیس و اشیای اکتشافی گرفته شده است، عکس‌هایی نیز از این مجسمه در کنار بنای راه‌پله‌ای در تخت‌جمشید که این بخش از مجسمه از آن جدا شده بود نیز گرفته بوده‌اند. اما پس‌ازآن این مجسمه شاید به خاطر کوچکی آن که حدود هشت اینچ ثبت شده است (حدود ۲۵ سانتی‌متر) به یکباره مفقود شده است. این مجسمه ۱۵ سال بعد از مفقودشدن، اولین‌بار در دستان یک مجموعه‌دار اشیای عتیقه اهل نیویورک به نام پل مالون سر برمی‌آورد و او آن را تنها به قیمت هزار دلار به یک مجموعه‌دار کانادایی به نام مورگان می‌فروشد. در سال ۱۹۵۱ میلادی وارث قانونی این ثروتمند کانادایی، تصمیم می‌گیرد که این شئ باستانی را به موزه مونترال در کانادا اهدا کند. تا حدود شش‌دهه این شئ در موزه مونترال در معرض دید بازدیدکنندگان قرار داشته است تا اینکه در سال ۲۰۱۱ یعنی هفت سال پیش این مجسمه به سرقت می‌رود. شرکت بیمه‌کننده موزه مونترال (آکسا) در قبال این سرقت، مبلغ ۹۱۰ هزار دلار به موزه مونترال خسارت می‌دهد. اما سه سال بعد، در سال ۲۰۱۴ مقامات کانادایی این مجسمه را در شهر ادمونتون شناسایی و توقیف می‌کنند و آن را به شرکت بیمه آکسا تحویل می‌دهند.
اما در این میان، موزه مونترال ترجیح می‌دهد که از پس‌دادن پول بیمه و پس‌گرفتن مجسمه صرف‌نظر کند. به این ترتیب شرکت بیمه به‌دنبال مشتری جدید، این مجسمه را به شرکت مجموعه‌دار اشیای هنری به نام «ویس و فاگ» در لندن می‌فروشد. این شرکت در دو سال گذشته این شئ عتیقه را در چند نمایشگاه فروش اشیای هنری در لندن، ماستریخت و بار آخر در نیویورک با پیشنهاد دو میلیون و ۲۰۰ هزار دلار به عرضه می‌گذارد که در این بار آخر توسط پلیس نیویورک ضبط و توقیف شد. با توقیف این مجسمه، پرونده وارد یک مرحله فشرده حقوقی می‌شود که سازمان میراث فرهنگی ایران هم وارد فرایند می‌شود.
