در جنوب‌شرقی‌ترین بندر ایران چه می‌گذرد؟
شایعاتی که حول محور چابهار مطرح می‌شود، کم نیست و ذهن را به سمت امتیازگیری از تحریم از سوی هند می‌برد؛ موضوعی که البته تا این اندازه غلظت‌دادن به آن، چندان معقول به نظر نمی‌رسد.
به گزارش اقتصادآنلاین، شرق نوشت: آنچه در پس این شایعات، دور از چشم مانده، طولانی‌شدن روند طرح توسعه چابهار است که تقریبا موضوعی است که پاسخ مشخصی از سوی مسئولان به آن داده نمی‌شود، حتی در کلام برخی مسئولان نیز عقب‌نشینی نسبت به طرح توسعه این بندر استراتژیک پس از حواشی طرح موضوع واگذاری این بندر در برخی رسانه‌ها، مشهود است و صرفا همکاری در زمینه حمل‌ونقل بار و اپراتوری در یکی از فازهای این بندر مطرح می‌شود. اگر بخواهیم کمی دقیق‌تر به موضوع نگاه کنیم، از 12 آذرماه سال 96 که رئیس‌جمهور با حضور در چابهار طرح توسعه چابهار را افتتاح کرد، تقریبا هر دو ماه یک بار موضوع بهره‌برداری بندر شهید بهشتی مطرح و حتی اپراتور ایرانی (IPGL) هم برای آن انتخاب می‌شود، اما حدودا شش ماه از سال 97 هم گذشته، هنوز خبری از بهره‌برداری جدی چابهار شنیده نمی‌شود.
در زمانی که اخبار از رسانه‌های داخلی و خارجی درباره چابهار به‌کرات شنیده می‌شود، سخنی روشن از سوی مسئولان، انتظار بزرگی نیست. این چند روز اظهارنظرهای مختلف و اغلب ناکامل درباره چابهار، این نگرانی را ایجاد کرده که شاید چیزی بیشتر در میان است که سخنی از آن نمی‌شود. در شرایطی‌که فقط 85 میلیون دلار سرمایه‌گذاری در یک ترمینال بندر شهید بهشتی از سوی هندیها صورت گرفته، این همه به درازاکشیدن این موضوع از سوی دو طرف، کمی نامعقول به نظر می‌رسد. آلیس جی ولز، معاون وزارت خارجه آمریکا در امور آسیای جنوبی و مرکزی، در حاشیه کنفرانسی با خبرنگاران اظهار کرد هند به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری و خریداران نفت ایران که در پروژه توسعه و مدیریت بندر چابهار با این کشور همکاری‌های گسترده‌ای داشته و قرار است فاز جدیدی از آن نیز از ماه دیگر تحویل آنها داده شود، باید به این نکته توجه داشته باشد که قرار نیست از تحریم‌های اقتصادی بابت همکاری و تجارت با این کشور معاف شود. این خبر را که ایسنا منتشر کرده، می‌توان در کنار مذاکرات جدی هندوستان با آمریکا برای مستثنا‌شدن چابهار قرار داد؛ تلاشی که هنوز نتیجه مشخصی برای آن دیده نشده، اما برخی کارشناسان معتقدند که همین مسئله سبب شده تا فضا برای امتیازگیری هند از ایران فراهم شود؛ امتیازی که شاید در کوتاه‌مدت مطرح باشد، اما معطوف به فروش نفت خواهد بود و ایجاد بستری هماهنگ برای گذر از تحریم. از سویی به گزارش روزنامه تایمز هند، هم‌زمان با معافیتی که هندیها از آمریکا برای تداوم واردات نفت از ایران دریافت کرده‌اند، وزیر راهوشهرسازی از واگذاری توسعه بندر چابهار به دهلی‌نو تا یک ماه آینده خبر داد. این بدان معناست که جمهوری اسلامی ایران برای جذاب‌سازی تداوم همکاری‌های اقتصادی به‌ویژه در حوزه نفت، امتیاز مهمی به هند واگذار کرده که سال‌هاست مورد تعقیب دهلی‌نو قرار دارد. توضیحی که عباس آخوندی، وزیر راهوشهرسازی، در این زمینه داشته، معطوف به اعمال تحریم‌ها و محدودیت احتمالی بنادر شهید رجایی و امام‌خمینی است. او گفته ما آماده‌ایم تا بهره‌برداری بندر چابهار را در قالب یک موافقت‌نامه موقت که قبلا با یک بندر هندی برای مدت یک سال و نیم داشته‌ایم، به شرکت هندی واگذار کنیم. اما اینکه چه مدت‌زمانی برای دستیابی به توسعه این بندر مدنظر مسئولان است، مشخص نیست و هیچ پیش‌بینی‌ای نیز در این‌باره مطرح نمی‌شود. معاون سیاسی وزیر خارجه ایران همین چند روز پیش در سفری که به افغانستان داشت، در این زمینه گفته بود: درباره چابهار، بحث ویژه‌ای داشتیم از این جهت که این بندر، هم‌اکنون در ایران به یک بندر مهم تبدیل شده و با تسهیلاتی که بعد از توافق‌نامه برجام فراهم شد، این بندر توسعه خوبی پیدا کرد و در شش ماه گذشته به نحو مناسبی فعال بوده و مقادیر معتنابهی کالا را از مبدأ هندوستان به مقصد افغانستان تخلیه و بارگیری کرده است. عباس عراقچی تأکید کرد: هندیها روی بندر چابهار به‌دلیل اپراتوری حساب ویژه باز کردند و علاوه‌بر کمک، می‌خواهند در توسعه آن مشارکت جدی داشته باشند و سرمایه‌گذاری کنند. طرح همکاری سه‌جانبه بین هند، ایران و افغانستان در همین رابطه تعریف شد و افغانستان نیز از این طرح (اپراتوری هندیها در فاز اول بندر شهید بهشتی چابهار) استقبال کرد، زیرا یکی از کوتاه‌ترین راه‌ها با هزینه کم و امنیت خوب برای دسترسی این کشور به آب‌های آزاد است.
به درازاکشیدن طرح توسعه چابهار که بنا بود با همکاری هندیها آغاز شود، این گمان را ایجاد کرده که هند بنا ندارد آمریکا را برای دور زدن تحریم‌ها علیه ایران برنجاند و به همین سبب نیز اراده‌ای جدی برای پیگیری این موضوع از سوی آنها دیده نمی‌شود. علاوه بر اینکه مشکل ضمانت‌نامه‌های بانکی هم که در سایه تحریم‌ها پدید آمده، گره‌ای است که حل این موضوع را تا اطلاع ثانوی به حاشیه خواهد راند. از طرفی برخی از کارشناسان این تعلل هند را زرنگی این کشور نمی‌دانند، بلکه شباهت بوروکراسی در این کشور به ایران می‌دانند که همیشه کار دست پروژه‌های بزرگ و کوچک در کشور داده است.
مشکلی با هند نداریم
هادی حق‌شناس، معاون دریایی سازمان بنادر و دریانوردی، درباره نوع فعالیت هندوستان در چابهار می‌گوید: چابهار سال‌هاست که از سوی ایران در حال بهره‌برداری است و فقط یک ترمینال و بخشی از تخلیه و بارگیری به آن واگذار شده است، آن هم به سبب آنکه هندیها تجهیزات را به کشور آورده‌اند، وگرنه روال عادی بندر شهید بهشتی برای تخلیه و بارگیری در حال انجام است. او با بی‌چارچوب‌خواندن اظهارنظرها در زمینه تعلل هند در چابهار می‌گوید: درحال‌حاضر مشکلی در زمینه انتقال کالای هند به افغانستان از چابهار نداریم.
حق‌شناس با اشاره به اینکه مذاکرات در زمینه ادامه فعالیت‌های هند در ایران پس از چهارم نوامبر و آغاز دور جدید تحریم‌ها ادامه دارد، می‌افزاید: بااینحال درحال‌حاضر مشکلی در همکاری با هندوستان نداریم و هندیها تمایل دارند که این روند کماکان ادامه پیدا کند.
معاون دریایی سازمان بنادر و دریانوردی با فرض اینکه اگر هندیها نتوانند مجوز ادامه همکاری در چابهار را از آمریکا بگیرند نیز توضیح می‌دهد: در این شرایط هم ایران می‌تواند همچنان به بهره‌برداری از این بندر ادامه دهد، اما اکنون هند در یک ترمینال بندر شهید بهشتی، 85میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده و به همین سبب نیز تمایل دارد اپراتوری آن را در مدتی مشخص برعهده بگیرد.
البته در‌این‌میان حق‌شناس، بحث حضور هند در طرح توسعه چابهار را به کل رد کرده و می‌گوید: هند به‌جز تخلیه و بارگیری در یک ترمینال بندر شهید بهشتی که موضوع آن نیز صرفا تجهیزاتی است که این کشور آورده، فعلا حضور دیگری ندارد. این سخن او البته به‌نوعی در مقابل صحبت عباس آخوندی، وزیر راهوشهرسازی و عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه است که سخن از واگذاری طرح توسعه بندر چابهار به هندیها به مدت یک‌سال‌ونیم کرده بود. بااینحال، حق‌شناس سخن از آینده را هم به آینده موکول می‌کند. او همچنین از استمرار مذاکرات برای حل مانع ضمانت‌نامه‌های بانکی برای هند خبر داد.
هندیها ذاتا کند هستند
ایرج تاج‌الدین، مسئول پیشین دبیرخانه ستاد توسعه سواحل مکران، نیز کند‌بودن مسیر مذاکرات ایران و هند را در چابهار معطوف به روحیه هندیها می‌داند و می‌گوید: اگر در چابهار اتفاقی نمی‌افتد، نه اینکه هندیها علاقه‌مند نیستند، بلکه هندیها ذاتا کار بین‌المللی بلد نیستند و مانند ایران، در مذاکرات بین‌المللی کند عمل می‌کنند و بوروکراسی در این کشور از بوروکراسی در ایران به‌مراتب سخت‌تر است.
به گفته او، موضوع چابهار پیش از تحریم‌های آمریکا علیه ایران مطرح بود و تعلل هندیها نیز از همان زمان مطرح می‌شد و ارتباطی به تحریم‌ها ندارد، اما به‌هرحال طبیعی است که در شرایط تحریم، به‌دنبال امتیازگیری از ایران هم باشند.
