یارگیری اردوغان برابر ترامپ
این روزها یک چیز ورد زبان مردم ترکیه است: بحران ارز. پس از ثبات نسبی وضعیت ارز در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه، روز گذشته بار دیگر ارزش لیر (پول ملی ترکیه) در برابر دلار کاهش یافت.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، هر حرف و عمل رجب‌طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، به‌جای بهبود شرایط اقتصادی این کشور به پیچیده‌ترشدن اوضاع دامن می‌زند. روز گذشته رئیس‌جمهور ترکیه در اقدامی متقابل در برابر واشنگتن، تعرفه واردات برخی کالاها از آمریکا را افزایش داد. در پی این تحولات لیر ترکیه که روز سه‌شنبه توانسته بود وضعیت خود را در برابر دلار کمی بهبود ببخشد، دوباره سیر نزولی خود را ادامه داد.
گرچه تحلیلگران می‌گویند بغرنج‌بودن وضعیت اقتصادی این روزهای ترکیه عمدتا دلایلی داخلی دارد، اما تنش میان واشنگتن و آنکارا هم به این وضعیت دامن زده است؛ تنشی که در پی ماجرای بازداشت کشیشی آمریکایی و وخیم‌شدن وضعیت جسمانی او افزایش یافت. آمریکا بارها خواستار آزادی این کشیش شده است، اما روز گذشته دادگاه ترکیه با درخواست استیناف اندرو برانسون، کشیش آمریکایی محبوس در این کشور، مخالفت کرد. وکیل اندرو برانسون اعلام کرد یک دادگاه ترکیه با درخواست استیناف موکلش برای لغو حبس خانگی و ممنوع‌السفری او مخالفت کرده است. بااین‌حال یک دادگاه دیگر هنوز حکم خود را صادر نکرده است.
اندرو برانسون با اتهاماتی از جمله ارتباط با گروه‌های تروریستی روبه‌رو است و در شهر ازمیر در حبس خانگی قرار دارد. پرونده برانسون در هفته‌های اخیر باعث بروز بحران دیپلماتیک در روابط ترکیه و ایالات متحده آمریکا شده که سقوط بی‌سابقه ارزش لیر برابر دلار آمریکا را در پی داشته است. از ابتدای سال 2018 لیر ترکیه حدود 40 درصد ارزش خود را از دست داده است و در ماه آگوست که تنش میان آنکارا و واشنگتن بالا گرفت، ارزش لیر 28 درصد سقوط کرد. مقام‌های کاخ سفید هشدار داده بودند که اگر با آزادی برانسون مخالفت شود، آمریکا تحریم‌های بیشتری را علیه ترکیه اعمال خواهد کرد. به گفته این مقام آمریکایی «رئیس‌جمهوری آمریکا متعهد به بازگرداندن برانسون به کشور است و درصورتی‌که در روزهای پیش‌رو اقدامات مثبتی انجام نشود، تنبیهات بیشتری علیه ترکیه اعمال خواهد شد».
جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید نیز به سرار کیلیچ، سفیر ترکیه در واشنگتن، هشدار داد تازمانی‌که ترکیه اندرو برانسون را آزاد نکند، دولت آمریکا در هیچ زمینه‌ای با آنکارا مذاکره نخواهد کرد. اندرو برانسون در پی کودتای نافرجام جولای ۲۰۱۶ و به اتهام‌هایی که «جاسوسی و ارتباط با گروه‌های تروریستی» عنوان شده بازداشت شده است و در حبس خانگی به سر می‌برد. واشنگتن به‌تازگی وزرای کشور و دادگستری ترکیه را به‌دلیل نقش‌داشتن در بازداشت برانسون، تحریم کرده و تعرفه وارداتی را برای فولاد و آلومینیوم از این کشور دو برابر کرده است. همچنین گفته می‌شود دولت آمریکا موضوع جریمه‌کردن هالک‌بانک ترکیه را به‌دلیل دورزدن تحریم‌های ایران در حال بررسی دارد. در طرف مقابل نیز رجب‌طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، اعلام کرد واردات محصولات الکترونیکی آمریکایی از جمله آیفون را ممنوع خواهد کرد و روز گذشته نیز اعلام شد که بر واردات تعدادی از کالاهای آمریکایی تعرفه‌های سنگین اعمال خواهد شد.
براساس دستور رئیس‌جمهوری ترکیه، تعرفه تنباکوی وارداتی ۶۰درصد، خودرو تا 120درصد، محصولات آرایشی تا 60درصد، الکل تا ۱۴۰درصد و میوه تا ۲۰ درصد افزایش می‌یابد. درهمین‌حال و در شرایطی که اردوغان کشورش را در «وضعیت جنگ اقتصادی با آمریکا» دانسته است، مقام‌های امنیتی و اطلاعاتی ترکیه براساس دستور اردوغان به وزارت کشور، موظف شده‌اند «افرادی را که در فضای مجازی برای کاهش ارزش لیر ترکیه و وخامت اوضاع اقتصادی اقدام به شایعه‌سازی می‌کنند، تحت پیگرد قانونی قرار داده و تحویل مراجع قضائی دهند». از سوی دیگر نیز هواداران اردوغان در پاسخ به خواسته رئیس‌جمهور ترکیه مبنی بر استفاده‌نکردن از محصولات الکترونیکی آمریکایی، گوشی‌های آیفون خود را در برابر دوربین رسانه‌های دولتی شکستند و دلار آتش زدند.
اشاره به جنگنده‌های اف-35
سخنگوی اردوغان روز گذشته نسبت به کاهش تنش میان آنکارا و واشنگتن ابراز امیدواری کرد. ابراهیم کالین گفت: «مذاکره با آمریکا ادامه خواهد یافت، البته اگر موضع سازنده‌ای را در طرف مقابل شاهد باشیم. مشکلات با آمریکا که منجر به افت شدید ارزش واحد پول ترکیه شده، حل‌وفصل خواهد شد، اما ابتدا واشنگتن باید دست از اعمال فشار به ترکیه بر سر پرونده کشیش آمریکایی بردارد. قوه قضائیه ترکیه کاملا مستقل است و این کشیش نیز به همکاری با سازمان فتح‌الله گولن متهم شده است». کالین همچنین تأکید کرد «اگر آمریکا تصمیم بگیرد جنگنده‌های اف–35 را به آنکارا تحویل ندهد، ترکیه نیز از ابزار‌های خود استفاده خواهد کرد». او وعده داد واحد لیر که به‌تازگی رکورد جدیدی را در افت ارزش در برابر دلار ثبت کرده، به‌مرور ارزش خود را بازیابی خواهد کرد. با توجه به اینکه هنوز یکی از دادگاه‌های ترکیه رأی خود را درباره اندرو برانسون صادر نکرده، به نظر می‌رسد آنکارا در انتظار چراغ سبز واشنگتن درباره تحویل جنگنده‌های اف-35 باشد. کنگره آمریکا به‌تازگی و پس از آنکه ترکیه اعلام کرد قصد دارد سیستم دفاع موشکی مدرن اس-400 را از روسیه خریداری کند، قرارداد فروش جنگنده‌های
اف- 35 به ترکیه را معلق کرد. مقام‌های آمریکایی می‌گویند نگران هستند که سامانه موشکی اس-400، امنیت جنگنده‌های آمریکایی را به خطر بیندازد. نزدیکی ترکیه به روسیه دیگر عامل بروز تنش میان واشنگتن و آنکارا به شمار می‌آید و چرخش اردوغان به سوی پوتین، تردید‌هایی را درباره ادامه همکاری آمریکا و ترکیه در واشنگتن ایجاد کرده است. بعید به نظر می‌رسد ترامپ حاضر باشد برای آزادی کشیش آمریکایی، رودرروی کنگره قرار بگیرد و فروش این جنگنده‌ها را به ترکیه تسهیل کند.
تلاش‌های دیپلماتیک
با بالاگرفتن تنش میان ترکیه و ایالات متحده تلاش‌های دیپلماتیک برای کاهش این رویارویی و جلوگیری از تأثیر آن بر اقتصاد بین‌الملل از جمله بر اقتصاد اروپا آغاز شد. در همین راستا سخنگوی اردوغان اعلام کرد رئیس‌جمهور ترکیه مذاکراتی تلفنی با آنگلا مرکل، امانوئل مکرون، صدر اعظم آلمان و رئیس‌جمهور فرانسه خواهد داشت. سه‌شنبه نیز سرگی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، در سفر به آنکارا و در جریان کنفرانس مطبوعاتی مشترک با «مولود چاووش‌اوغلو»، همتای ترکیه‌ای خود، با اعلام حمایت از ترکیه، از سیاست دولت ترامپ برای استفاده از ابزارهایی مانند «دلار و تعرفه» برای اعمال فشار بر طرف مقابل و تحمیل خواسته‌های خود انتقاد کرد. همچنین روز گذشته امیر قطر در قالب سفری کاری عازم ترکیه شد تا حمایت خود را از ترکیه اعلام کند. در جریان تنش میان عربستان و متحدانش با قطر که به قطع روابط این کشورها با دوحه انجامید، ترکیه یکی از کشورهایی بود که به حمایت از قطر پرداخت. اکنون امیر قطر نیز قصد دارد برای حمایت از اردوغان سفری سمبلیک به ترکیه انجام دهد. تمیم‌بن‌حمد آل‌ثانی روز گذشته با هیئت همراه وارد ترکیه شد و براساس اعلام رسمی مقام‌های قطری در جریان این سفر، «امیر قطر با رجب‌طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، دیدار و درباره روابط دوجانبه، راه‌های تقویت آن در زمینه‌های مختلف و نیز شماری از پرونده‌های مهم و مشترک گفت‌وگو خواهد کرد». سخنگوی اردوغان هم این سفر را نشانه حمایت دوحه از آنکارا در جنگ اقتصادی با آمریکا قلمداد کرد. این در شرایطی است که در روزهای گذشته رسانه‌های ترکیه با اشاره به حمایت آنکارا از دوحه در جریان تنش قطر با عربستان، از سکوت قطر در قبال بحران اقتصادی روزهای اخیر ترکیه انتقاد کرده بودند.
