روایتی از تجربه کودک در شهر
حوالی ظهر زنگ مدرسه رازی در ولیعصر تهران به صدا درمی‌آید. خروج از ساختمان آجری گسترده و گذر از محوطه مدرسه که هنوز آسمان، سقف بزرگ‌ترین بخش آن است، آغاز مسیری است که کودک تجربه می‌کند.
به گزارش اقتصادآنلاین، سعیده تفرشی در شرق نوشت: در ادامه همراهی دانش‌آموزان برای حرکتی پیاده در گذرهای بلافصل پس از مدرسه و تجربه حضور در فضای خیابان در ترکیب با درخت‌های چنار بلند، ساختمان‌های کم‌تراکم که سایه موزون آنها، سایه درخت‌های چنار را مخدوش نمی‌کند، سیمای یکپارچه در بافت پیوسته پیرامونی و مسیر‌های حضور‌پذیر شهری، میدان و عرصه‌های حیات شهری، پاتوق‌های خرد مشترک، تعاملات و نهادهای اجتماعی و پس از آن امکان زندگی در واحد همسایگی با محوریت حضور فرد پیاده، کودک، خانواده و کیفیت بصری یکپارچه در سیمای شهر، هویت‌بخش، خاطره‌ساز، رشددهنده و تعلق‌پذیر خواهد بود.
این روایت تجربه معمول یک کودک در مسیر از مدرسه تا خانه در دهه 30 خورشیدی در تهران را بیان می‌کند. روایتی که شهر را بدون اغماض، موجودیت زنده‌ای تصور می‌کند که به‌واسطه حضور، تجربه و تکمیل می‌شود. این موجودیت در مقیاس خانه، مدرسه، بافت، محله و شهر ایفای نقش می‌کند و بخش جدایی‌ناپذیری از تجربه زیسته هر فرد و به‌‌ویژه کودک را می‌سازد.
اما سیمای شهر امروز چگونه است؟ کودکان امروز عموما در مسیر مدرسه تا خانه چگونه تجربه‌ای دارند؟ شهر امروز چگونه تجربه‌ای را عرضه می‌کند؟ شهر امروز چگونه درک می‌شود؟ عرصه‌های حضور در شهر امروز چگونه است؟ پیوند میان کودکان و شهر امروز چرا اهمیت دارد؟ چگونه ایفای نقش می‌کند و چگونه تأثیرگذار خواهد بود؟
کودکان تهران در تجربه زیست خود در شهر از کمبود‌های اساسی رنج می‌برند. کمبودهایی که به‌مرور زمان در رشد نامطلوب دوطرفه «شهر» و «کودک» نقش انکارناپذیری خواهد داشت. نتیجه اینکه احتمال می‌رود مقام عرصه شهری به فضای گذر تنزل یابد و کودک، شهروندی بی‌تفاوت نسبت به سیمای شهر شود. شهروندی که عمق معنای «شهروندی» را درک نکرده است، نسبت به فضای زیستن خود از مقیاس خانه تا شهر ذهنیت صحیحی ندارد و در هر آنچه از فضای شهری و معماری آن حاصل شده خود را مفعول می‌پندارد.
موجودیت زنده شهر ارزشمندتر از آن است که چنین پیامدی قابل اغماض باشد، از‌این‌روی با درنظرگرفتن نقش کودکان به‌عنوان شهروندان آتی و اهمیت نهادینه‌سازی ارزش‌ها در کودکان، «گروه آرکی کید» با برگزاری کارگاه‌هایی برای کودکان در تلاش برای ایجاد پیوند میان کودکان و فضای زیستن آنهاست.
این مهم در وضعیت کنونی جامعه از چندین جهت ضروری می‌نماید. برخلاف کودکان پیش از دهه 70 که عموما در محله‌های با تراکم پایین و در خانه‌های واجد کیفیت مدرن اولیه رشد یافته‌اند، فضای همسایگی را درک کرده‌‌اند و سلسله‌مراتب فضایی از خصوصی‌ترین تا عمومی‌ترین را در تواتر باز و بسته و پوشیده زیسته‌اند. کودکان امروز در سلول‌های آپارتمانی، محله‌های با تراکم بالا، سیمای آشفته شهر و فراموشی محوریت حضور انسان و مقیاس انسانی رشد می‌یابند. این در حالی است که به نظر می‌رسد حضور در فضاهای باز شهری و عمومی به‌عنوان تکمیل‌کننده فرایند رشد کودک در شرایط کنونی بیش از گذشته اهمیت دارد.
هدف «گروه آرکی کید» ایجاد بستری برای افزایش حساسیت کودکان به فضای زیستن از مقیاس خانه تا شهر و ارتقای سنجه‌های زیبایی‌شناسی آنها به‌عنوان شهروندان آینده است، این امر از طریق برگزاری کارگاه‌ها، رویدادها، نشر، همکاری با مدارس و سایر فعالیت‌های فرهنگی مختص کودکان و نوجوانان صورت می‌گیرد.
گروه آرکی کید با همکاری «کانون معماران معاصر» به‌عنوان اولین مدرسه معماری کشور و «شهر کتاب الف» به‌عنوان یک مکان پذیرای رویدادهای فرهنگی مرتبط با کودکان، در محل شهر کتاب الف در اسفند 1396 اقدام به برگزاری یک رویداد فرهنگی با هدف مخاطب عام و با عنوان «تهران: پر و خالی» کرد.
این رویداد بیان می‌دارد که تهران را می‌توان شهری در نظر گرفت که از تراکم زیاد و ساختمان‌های نامتناسب برای مقیاس انسان پیاده، رنج می‌برد و این روند ناهنجار در آن به‌طور فزاینده‌ای رو به رشد است. روندی که عرصه عمومی شهر را نادیده می‌گیرد و کوچه‌های باریک، ساختمان‌های بلند؛ افق دید محدود و فقدان فضای حضور در شهر در مقام پیاده برای کودک و خانواده نتیجه آن خواهد بود. آینده تاریک این روند کودک را به سمتی می‌کشاند که درکی از فضای عمومی و حق حضور در شهر نخواهد داشت و قدرت شکستن سیمای انبوه شهر را در تخیل نیز از یاد می‌برد و مفعولانه سیمای آشفته شهر و متعلقات آن را می‌پذیرد یا بر آن دامن می‌زند.
تهران - پر و خالی، با انتخاب یکی از خیابان‌های انبوه شهر تهران و شکستن ساختار متعارف بناهای موجود در آن، پس از تشریح فضای عمومی در شهر برای کودکان، عرصه عمومی شهر را در میان ساختمان‌های چندین طبقه و از طریق ایجاد فضای تهی در توده ساختمان‌ها ایجاد کرد و در مقابل تصویر تهران در ازدحام انبوه ساختمان‌ها، تهرانی پر و خالی و فراهم‌کننده عرصه عمومی شهر برای کودکان و خانواده‌ها، تصویر کرد و از در کنار هم قراردادن ساختمان‌هایی که از ترکیب فضای باز و تهی تشکیل شده بودند، خیابانی سرزنده و تسهیل‌کننده حضور فرد پیاده، فضایی برای گذران وقت کودک و خانواده را متصور شد.
این فرایند پس از تعریف فضای عمومی و تشریح اهمیت آن برای کودکان و در قالب کار گروهی و به‌وسیله مدل‌هایی در مقیاس کودکان انجام شد و در کنار ماکت مسیر خیابان جای گرفت، تصویر خیالی جدید از خیابانی که در آن فضای حضور پیاده، عرصه عمومی شهر، افق دید در شهر، حضور آسمان، حجم سایه کمتر و فضای قابل زیست و دوست‌دار کودک را ارائه می‌کند و در مقابل تصویر تهران در ازدحام و توده، با ارائه تهرانی به‌صورت پر و خالی، امید به شهری حضورپذیرتر و تعلق‌پذیرتر برای کودک را متصور می‌شود.
