با صنعت خودروسازی چه کنیم؟

دیوید ریکاردو اقتصاددان انگلیسی در بیان مفهوم مزیت نسبی می گوید: «نفع هر کشوری در این است که به تخصصی شدن در تولید و ارائه کالاها و خدماتی بپردازد که در آن بهترین است و با مبادله مازاد آن با کشورهای دیگر، نیاز خود به کالاها و خدمات دیگر را تامین کند. (که آنها نیز در تولید و ارائه آن کالاها بهترین اند)» وی معتقد است: «مللی که سعی می کنند خودکفا باشند در واقع به نوعی فقر را در میان مردم خود گسترش می دهند، چرا که با تولید کالاهایی که در تولید آنها بهترین نیستند، آن کالا را با قیمتی بالاتر از قیمتی که کشورهای دیگر می توانستند ارائه دهند به مردم خود می فروشند.» برخی با اشاره به اصل مزیت نسبی معتقدند از آنجا که ایران در طول 50 سال ایجاد صنعت خودرو در کشور نتوانسته در این صنعت پیشرفت قابل ملاحظه ای کند بهتر است صنعت خودرو را به خط تولید و مونتاژ چند شرکت بزرگ خودروسازی دنیا اختصاص دهد. آنها معتقدند ایران در عوض می تواند با سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی به سلطان پتیروشیمی جهان تبدیل شود. تک محصولی بودن اشتباه است مهدی تقوی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی گفت: «تاسیس کارخانه ایران خودرو (ایران ناسیونال) در ایران کار بسیار خوبی بود. اگر قرار باشد چند شرکت خودروسازی به ایران آمده و خط تولید راه بیاندازند حق امتیاز خود را به ایران می فروشند و این به نفع ایران نیست.» وی ادامه داد: «اگر صنعت خودروسازی کره جنوبی نسبت به ایران رشد بیشتری داشته به این دلیل است که نژاد زرد نسبت به ما سختکوش تر است و همچنین آمریکا سرمایه گذاری زیادی در این کشور کرده است. البته باید اذعان کرد ایرانی ها بسیار باهوش هستند و اگر درست تربیت شوند و امکانات مناسبی در اختیار داشته باشند بهتر از نژاد زرد عمل خواهند کرد.» تقوی در پاسخ به این سوال که آیا بهتر نیست ایران عمده سرمایه گذاری خود را در صنعت پتروشیمی انجام دهد؟، گفت: «اگر اکنون اقتصاد کشور دچار مشکل است به این دلیل است که اقتصاد ما به خارج وابسته بود. یعنی نفت صادر می کردیم و سپس کالا وارد می کردیم.» وی ادامه داد: «من به اصل مزیت نسبی اعتقاد دارم و در عین حال طرفدار پراکندگی تولید هستم؛ چراکه در اقتصاد توسعه، تک محصولی بودن اشتباه است.» وی افزود: «اگر بخواهیم صنعت خودروسازی را تعطیل کنیم و مثلا به مونتاژ خودروهای خارجی اقدام کنیم بیشتر ارزش افزوده این کار به جیب کشور خارجی می رود؛ در حالی که ما خود با کلی کارگر بیکار روبرو هستیم.» این استاد دانشگاه اظهار کرد: «برای ارتقای صنعت خودرو می توان با کاهش تعرفه گمرک، واردات خودروهای خارجی به کشور را تسهیل کرد تا خودورسازان در یک محیط رقابتی مجبور به ارتقای محصولات خود شوند. منتهی در شرایط کنونی به دلیل وجود تحریم ما با کمبود ارز روبرو هستیم. لذا واردات دارو و کالاهای اساسی باید در اولویت قرار بگیرد.» تقوی تاکید کرد: «در رابطه با صنعت خودرو سال ها زحمت کشیده شده و سرمایه گذاری های زیادی انجام شده و به نظر من پیشرفت های خوبی هم صورت گرفته و صحیح نیست اکنون کنار گذاشته شود.» سرمایه گذاری در خودرو و پتروشیمی به صورتی ناقص صورت گرفته است اما سید عماد حسینی نماینده پیشین مجلس در گفتگو با فرارو گفت: «اگر ما در ابتدای راه بودیم و قصد داشتیم مسیر آینده را انتخاب کنیم اصل مزیت نسبی باید مورد توجه قرار می گرفت. اما ایران در صنعت خودرو سابقه بیش از 50 سال دارد.» وی ادامه داد: «با این حال اگرچه برخی کشورها همچون چین، کره و مالزی در صنعت خودرو همزمان یا بعد از ما تولید خودرو را آغاز کردند، اما در بحث کیفیت با توجه به مشکلاتی که پیش آمد (از جمله جنگ تحمیلی) نتوانستیم با آنها رقابت کنیم و به لحاظ کیفی عقب تر از آنها هستیم.» وی خاطرنشان کرد: «سرمایه گذاری در صنعت خودرو و نیز صنعت پتروشیمی به گونه ای ناقص صورت گرفته و اصل مزیت نسبی رعایت نشده است.» این نماینده پیشین مجلس تصریح کرد: «اساسا ما در صنعت به صورت اصولی و برنامه ای وارد عمل نشدیم؛ هرچند آینده پژوهی و برنامه ریزی داشتیم، اما مطابق با برنامه پیش نرفتیم.» وی افزود: «لذا به نظر من در شرایط کنونی مقرون به صرفه نیست که اصل مزیت نسبی را رعایت کرد. اما می توان پیشنهاد کرد اگر قرار است صنعت خودرو با همین کیفیت ادامه پیدا کند (که هیچ سودی برای کشور ندارد)، حداقل می توان با واردات خودرو و از محل صرفه جویی سوخت خودروهای وارداتی به جبران سرمایه گذاری در صنعت خودرو اقدام کرد.» حسینی تاکید کرد: «ولی چون هزینه های زیادی صنعت خودرو صورت گرفته نباید از آن صرف نظر کرد.» سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس هشتم گفت: «صنعت پتروشیمی نیاز به سرمایه گذاری جدی دارد. ما اکنون در خطوط شرق، غرب و مرکز نتوانستیم سرمایه گذاری های لازم را انجام دهیم و کارخانجات پتروشیمی این مسیرها را راه اندازی کنیم.» وی ادامه داد: «اگر قرار است در صنعت پتروشیمی به رشد قابل توجه ای برسیم و به سلطان پتروشیمی تبدیل شویم به سرمایه گذاری بالای 50 میلیارد دلاری در شرایط فعلی و تنها برای راه اندازی پروژه های نیمه تمام نیاز داریم.» حسینی با بیان اینکه مشاهدات حاکی از آن است که متاسفانه این رویکرد اکنون دنبال نمی شود گفت: «به نظر من این پتانسیل وجود دارد که ایران تبدیل به سلطان پتروشیمی جهان شود؛ چون ایران دارای بزرگترین مخزن گازی جهان است.» وی افزود: «اصلی ترین خوراک پتروشیمی ها گاز است و طبق گزارش شرکت بی پی انگلیس، ایران دارای اولین دارنده مخزن گاز جهان است.» حسینی تصریح کرد: «لذا اگر بتوانیم این ظرفیت بالقوه را بالفعل کنیم و خوراک مجتمع های پتروشیمی ها را از مخازن خارج کنیم و مجتمع های پتروشیمی را راه اندازی نماییم قطعا تبدیل به سلطان پتروشیمی جهان خواهیم شد. البته این مهم نیازمند برنامه و راهکار است و با حرف نمی توان به جایی رسید.»