معضل فروچاله‌ها برای بخش کشاورزی

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایرنا، فرسایش فرآیند نابودی تدریجی یک ماده ‌است که فرسودگی و از بین رفتگی مداوم خاک سطح زمین (انتقال یا حرکت آن از نقطه‌ای به نقطه دیگر) توسط آب یا باد را در پی دارد؛ در این فرایند ذرات خاک از بستر خود جدا شده و به کمک یک عامل انتقال دهنده به مکانی دیگر منتقل می شوند.

فرسایش خاک یک پروسه منفی طبیعی و غیرطبیعی است که در مناطق خشک و نیمه خشک و مناطق سیلاب زده رخ می‌دهد و منجر به از دست رفتن حاصلخیزی خاک می شود به طوری که نه تنها دیگر گیاهی نمی روید بلکه با پدیده بیابانی شده و صحرا مواجه می شویم که به طور عمده چنین حوادثی در کشورهای آسیای میانه رخ می دهد.

در این پیوند «هوشنگ جزئی» مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل ها عملیات آبخیزداری اظهار داشت: براساس یافته های ایستگاه های رسوب سنجی، سالانه 16.7 تن در هکتار، فرسایش خاک در ایران داریم که نسبت به آمار جهانی سه برابر بیشتر است.

وی افزود: البته میزان فرسایش خاک در برخی حوزه ها همچون کارون، کرخه و سفید رود متفاوت از سایر مناطق دیگر کشور است.

وی استفاده نادرست از عرصه های منابع طبیعی، کشاورزی ناصحیح، بهره برداری نادرست از معادن، جاده سازی ها و سدسازی های اشتباه را از عوامل مهم در فرسایش خاک دانست و گفت: فشار بیش از حد وجود دام در مراتع باعث می شود پوشش گیاهی از وضعیت مطلوب خود در حفظ خاک، خارج شود.

به گفته جزئی، کشاورزی ناصحیح در دیمزارها و اراضی شیب دار با نحوه شخم زنی و آنچه در ایران مورد استفاده قرار می گیرد و حرکت های توده ای و زمین لغزش در اثر جابجایی نادرست خاک معادن، جاده سازی ها و رعایت نکردن اصولی ابنیه ها و ساخت و سازهای عمرانی موجب تشدید فرسایش خاک شده است.

** معضل رسوب خاک در سدها

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل ها عملیات آبخیزداری درباره سدسازی های اشتباه و اثر آن بر فرسایش خاک گفت: در سالهای اخیر برای سدسازی در کشور هزینه های زیادی صرف شد به طوری که هزینه ساخت یک سد با کل اعتبارات سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور ظرف دو سال برابری می کند.

جزئی با اشاره به آمار وزارت نیرو اظهار داشت: سالانه علاوه بر تبخیر آب، حدود 200 میلیون مترمکعب از مخازن سدها با رسوب پر می شود در حالی که ساخت سد برای ذخیره سازی آب است.

این مسئول در وزارت جهادکشاورزی اضافه کرد: البته بیشتر کشورهای جهان با این مشکلات روبروهستند اما اهمیت موضوع برای ایران که با مشکل کمبود آب و فرسایش بالای خاک مواجه است، بیشتر احساس می شود زیرا به همراه آب و خاک بخش قابل توجهی سرمایه های کشور نیز از دست می رود.

وی درباره تاثیر فرسایش خاک در اکوسیستم مراتع و جنگل ها گفت: حفظ خاک در بحث اکوسیستم تثبیت پوشش گیاهی و حفظ آب از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا وقتی خاک از دست می رود، جایی برای نگهداری آب نیز وجود ندارد و بنابراین کوچکترین بارندگی به سرعت تبدیل به سیل می شود که خسارت های جبران ناپذیری را به همراه دارد.

** معضل فروچاله ها برای بخش کشاورزی

جزئی وجود فروچاله ها در کشور را یکی دیگر از معضلات فرسایش خاک برشمرد و افزود: با بوجود آمدن فروچاله ها، کشاورزی و حیات به خطر می افتد، زیرا با وجود افزایش بارندگی ها، دیگر امکان احیای اراضی وجود نخواهد داشت.

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل ها، عملیات آبخیزداری را تنها راهکار کنترل فرسایش خاک دانست و افزود: منابع مالی که طی سالهای گذشته به آبخیزداری اختصاص یافته، متناسب با نیاز کشور برای کنترل فرسایش سیل و رسوبات نیست.

این مسئول در سازمان جنگل ها تصریح کرد: اگر آبخیزداری جدی گرفته نشود، هر مدلی را برای حفظ آب اجرا کنیم با چالش مدیریتی مواجه می شویم.

**تخصیص بودجه آبخیزداری از صندوق توسعه ملی

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل ها عملیات آبخیزداری گفت: به دلیل اهمیت موضوع آبخیزداری در کشور امسال مبلغ 700 میلیارد تومان از محل صندوق توسعه ملی برای توسعه این طرح پیش بینی شده است که حدود 270 تا 280 میلیارد تومان از این منابع با توزیع استانی برای جلوگیری از فرسایش و رسوب خاک و جاری شدن سیل در کشور هزینه خواهد شد.

جزئی با انتقاد از نبود نظام برنامه ریزی در کشور اظهار داشت: اکنون با مشکل بی توجهی به موضوع آبخیزداری در کشور روبرو هستیم زیرا باید منابع بیشتری را برای موضوع کنترل فرسایش رسوب و مدیریت آب هزینه کنیم.

وی بر این باور است که در صورت تصویب لایحه جامع خاک در مجلس شورای اسلامی، حساسیت مسئولان و مردم نسبت به حفاظت خاک و ایجاد قوانین و مقررات و جرایم لازم جلب می شود.

این مسئول در سازمان جنگل ها با تاکید بر اینکه «اگر بخواهیم آب داشته باشیم، باید بتوانیم خاک را به عنوان بستر نگهداری آب حفظ کنیم»، گفت: پایین بودن بارندگی به میزان یک سوم متوسط جهانی بارش ها، تبخیر سه برابری منابع آب نسبت به میانگین جهانی و تغییر کاربری ها سه معضلی است که آب و خاک را در ایران تهدید می کند.

این مقام مسئول افزود: وقتی خاک را از دست می دهیم، دیگر مخازن زیر زمینی از آب پر نمی شود و آب به سرعت از دسترس خارج می شود، بنابراین حساسیت در حفظ خاک کمتر از آب نیست.

جزئی با تاکید بر اینکه اجرای عملیات آبخیزداری در کشور نیازمند اعتبارات مناسب است، ادامه داد: امروزه برای حفاظت از خاک، مطالعات و برنامه های اجرایی به اندازه کافی موجود است که باید با تامین اعتبارات لازم بحث مدیریت جامع حوزه آبخیزداری را به طور جدی تر دنبال کرد.

وی افزود: برای نمونه در اجرای عملیات آبخیزداری هنوز به پیمانکاران بابت فعالیت های انجام شده در سال 94 در برخی از استان ها بدهکاریم که سبب می شود آنها از ورود به این پروژه ها پرهیز کنند.