ملاحظات اخلاقی در نانوفناوری پزشکی

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایسنا، محققین ایرانی در مطالعه‌ای، به شناخت مهم‌ترین مسائل اخلاقی در تحقیقات مربوط به حوزه نانوفناوری پزشکی پرداخته‌اند.

نانوفناوری پزشکی بنا بر تعریف نهادهایی مثل بنیاد علم اروپا، به‌عنوان علم و فناوری تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماری و آسیب جراحتی، رهایی از درد و بهبود سلامت انسان با استفاده از ابزار و دانش مولکولی شناخته می‌شود. ولی پیشرفت علم در بسیاری از حوزه‌ها، مسائل اخلاقی، اجتماعی و حقوقی خاص خود را دارد که توجه به آن‌ها حائز اهمیت است. این امر در رابطه با نانوفناوری پزشکی نیز صادق است، چراکه عدم توجه به این مسائل در آینده، آن‌ها را به بحران بدل خواهد ساخت. در نتیجه محققین اعتقاد دارند بیش از آن‌که پیشرفت این دانش در جهت بهبود سلامت جسمانی بشر باشد، سلامت اخلاقی و اجتماعی جامعه را تهدید خواهد نمود.

با توجه به تنوع کارکردهای نانوفناوری پزشکی در بخش‌های مختلف، تنظیم قوانین حقوقی برای هر بخش، پروسه‌ای زمان‌بر است. ازاین‌ رو شناسایی جنبه‌های اخلاقی آن و قراردادن اخلاق در خط مقدم پژوهش‌های زیست‌پزشکی که سه محور پیشگیری، تشخیص و درمان را شامل می‌گردد، نه‌تنها خلأ قوانین صریح حقوقی مرتبط با این فناوری را پر می‌نماید، بلکه نقشی فعال در پیشگیری از بروز خطرات ایفا خواهد نمود.

ازاین‌رو، پژوهشگرانی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، باهدف شناخت مهم‌ترین مسائل اخلاقی در تحقیقات حوزه نانوفناوری پزشکی مطالعه‌ای مروری را انجام داده‌اند.

در این مطالعه مروری، مقالات مرتبط با موضوع موردنظر، از طریق جستجوی اینترنتی واژگان کلیدی فناوری نانو، مانند نانوفناوری پزشکی، اخلاق زیستی، اخلاق نانو، ریسک و ایمنی در پایگاه‌های اطلاعاتی به‌صورت هدفمند موردبررسی قرار گرفتند و سپس محتوای آن‌ها مطالعه و تحلیل شد.

بر اساس نتایج به‌دست‌آمده این مطالعه، مهم‌ترین مسئله در کاربرد نانوفناوری پزشکی این است که نمی‌توان اطلاعات دقیقی از تأثیرات آن در درازمدت به بیمار ارائه داد. بنابراین باید در ارائه اطلاعات، به فرضی‌بودن و پیش بینی ناپذیر بودن آثار استفاده از این فناوری تأکید نمود تا با آگاهی دقیق بیمار این کار انجام شود.

دکتر سعید بیرودیان، متخصص اخلاق پزشکی از مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و همکارشان در این تحقیق می‌گویند: «با توجه به سودآوری این حوزه فناوری، سرمایه‌گذاران فراوانی در آن سرمایه‌گذاری می‌نمایند. اما مسئله اخلاقی در این میان، آن است که احتمال می‌رود این روند سرمایه‌گذاری تنها در کشورهای توسعه‌یافته صورت پذیرد و لذا صرفاً شامل حال شهروندان جهان اول گردد و کشورهای درحال‌توسعه از مزایای این نوع خدمات بی‌بهره بمانند».

بیرودیان و همکار محققش اعتقاد دارند: «حفظ حریم خصوصی ازجمله دیگر مواردی است که احتمال می‌رود با توجه به توانایی‌هایی که نانوفناوری پزشکی در اختیار بشر قرار می‌دهد، تهدید شود و امکان دسترسی به اطلاعات محرمانه بیماران بدون مطلع ساختن آن‌ها فراهم گردد».

آن‌ها می‌افزایند: «زیان‌بار نبودن، بر این اصل تأکید دارد که نتایج پژوهش منجر به ضرر نگردد و تهدید کننده نباشد. این موضوع تنها شامل حال انسان‌ها نمی‌شود، بلکه حفظ محیط‌زیست و سلامت سایر موجودات را نیز دربر می‌گیرد».

یافته‌های این مطالعه حکایت از آن دارند که با در نظرگرفتن آینده نویدبخش نانوفناوری پزشکی، مهم است که اصول اخلاقی در پژوهش‌های زیستی در هر سه مقطع پیشگیری، تشخیص و درمان به‌طورجدی اجرایی شود تا از افراد موضوع پژوهش که داوطلبانه در پیشرفت دانش مشارکت می‌کنند، به‌خوبی محافظت گردد.

قابل ذکر است اطلاعات و مسائل ذکرشده در این تحقیق که در مجله علمی پژوهشی «اخلاق زیستی» متعلق به مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی منتشر شده‌اند، می‌توانند زمینه‌ساز پژوهش‌های دیگر درزمینه اخلاق نانوفناوری پزشکی در عرصه پژوهش‌های زیست-پزشکی باشند.