تعریف منابع جدید تأمین مالی برای بخش کشاورزی/ تشکیل واحد" مدیریت سرمایه‌گذاری" برای رفع موانع

اقتصادآنلاین- سپیده قاسمی؛ با توجه به حیطه عملکرد شرکت سرمایه‌گذاری کشاورزی ایران ، توقعات از آن بالا بود اما، این شرکت سال‌هاست وارد رکود شده و خروجی متناسب با وظایف و انتظاراتی که از آن می‌رفت ندارد. موضوعی که سعید خزائیان، مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری کشاورزی ایران، در گفت و گو با اقتصاد آنلاین دلایل آن را مربوط به تغییرات داخلی و خارجی کشور می‌داند و مژده از تغییر رویکرد این شرکت و دمیدن جان تازه به آن می‌دهد.

اقتصاد آنلاین: در حال حاضر شرکت سرمایه‌گذاری کشاورزی ایران چند سهامدار و حقیقی و حقوقی دارد و در چه زمینه‌های فعالیت دارد؟

خزائیان: این شرکت دو هزار و 570 هزار سهامدار حقوقی دارد که عمده سهامداران آن ؛ بانک کشاورزی، 145 اتحادیه سراسری و ملی و 1500 شرکت تعاونی روستایی است. سهامداران حقیقی نیز تمام مدیران، کارکنان و کشاورزان پیشرو عرصه کشاورزی را در بر می‌گیرد. درصد سهام‌ها نیز 23 درصد در اختیار حقوقی‌ها و 76 درصد در اختیار حقیقی‌ها است. این شرکت هم اکنون فعالیت‌های محدودی در سرمایه گذاری و مشارکت در سرمایه گذاری بخش کشاورزی و صنایع مرتبط دارد که به زودی وسعت پیدا خواهد کرد.

اقتصاد آنلاین: آنچه در اساسنامه شرکت سرمایه‌گذاری کشاورزی ایران آمده و حمایت‌های که در بدو تاسیس داشت انتظار می‌رفت که نقش بیشتری در بخش کشاورزی داشته باشد در حالی اکنون کمتر نامی از این شرکت شنیده می‌شود، دلایل این رکود چیست؟

خزائیان: شرکت سرمایه‌گذاری کشاورزی ایران با نظر مدیران، کارشناسان و خبرگان کشاورزی آن زمان ایجاد شد ، کارشناسانی که هر یک از دید خوبی در بخش اقتصاد کشاورزی برخوردار بودند و وظایف گسترده و متناسبی برای شرکت سرمایه‌گذاری کشاورزی ایران در نظر گرفتند به نحوی که این شرکت از لحاظ گستردگی وظایف بی نظر است و تا کنون هیچ شرکتی با این سطح به ثبت نرسیده است. اما، با ادغام دو وزارتخانه جهاد سازندگی و کشاورزی و در پی آن تغییراتی که در سطح مدیریت و سمت سوی آن‌ها اتفاق افتاد شرکت نتوانست آن طور که باید به ایفای نقش خود در بخش اقتصاد کشاورزی بپردازد.

اقتصاد آنلاین: شما شرایط خارجی ایران را نیز در رکود شرکت سرمایه‌گذاری کشاورزی ایران دخیل می‌دانید در حالی که این شرایط برای سایر شرکت‌ها و سازمان‌های فعال در این حوزه اتفاق افتاده است اما، آن‌ها همچنان فعال هستند؟

خزائیان: شرکت سرمایه‌گذاری کشاورزی ایران در حوزه‌های فعال بود که ارتباط مستقیمی با تامین کنندگان خارجی داشت به طور مثال شرکت‌های اقماری مانند تراکتورسازی جیرفت نیاز به واردات تجهیزاتی داشت که جایگزینی برای آن در کشور نبود و به همین دلیل این شرکت تقریبا تعطیل شد.

اقتصاد آنلاین: چرا معتقد هستید شرکت سرمایه‌گذاری کشاورزی ایران می‌تواند با تغییر رویکرد برای بخش کشاورزی مفید واقع شود و شرایط این بخش را بهبود بخشد؟

خزائیان: طی سه دهه گذشته سهم بخش کشاورزی ایران از ارزش افزوده کل به طور متوسط حدود 13 درصد و سهم آن از تشکیل سرمایه ناخالص کل بطور متوسط حدود 4 درصد بوده است. علیرغم افزایش سهم و اهمیت بخش کشاورزی در اقتصاد کشور در دوره یاد شده به دو برابر، نسبت سرمایه ناخالص به ارزش افزوده در این بخش به نصف کاهش یافته است. از نظر ما با وجود تمام محدودیت‌های آب و خاک کشور بخش کشاورزی آن قدر توانمند است که با سرمایه گذاری مناسب حرف اول را در منطقه و در دنیا بزند. وضعیت فعلی بخش کشاورزی کشور با تولید بیش از 100 میلیون تن محصول نشان می‌دهد این بخش پتانسل خوبی برای رشد اقتصاد کشور دارد. با توجه به توان بالای بخش کشاورزی در تولید، لازم است به آن سمت و سوی مناسبی داده شود تا سهم خود را از تولید ناخالص ملی و ارزش افزوده کل کشور بالا ببرد و برای رشد اقتصاد کشور مفید واقع شود. به عنوان اصلی ترین اسباب بعد از برنامه ریزی، تامین مالی با ایجاد سرمایه کافی برای تحقق این ایده‌ها بسیار اهمیت دارد، در اینجا است که شرکت سرمایه‌گذاری کشاورزی ایران می‌تواند به خوبی نقش خود را ایفا کند.

اقتصاد آنلاین: تغییر رویکرد قدیمی شرکت و حرکت به سمت نهاد مالی کشاورزی چه نتایجی را در بر خواهد داشت؟

خزائیان: شرکت سرمایه‌گذاری کشاورزی ایران قصد دارد تا با تغییر رویکرد قدیمی شرکت و حرکت به سمت نهاد مالی کشاورزی، به کارآفرینی در سطح کشور، رونق کسب و کار شرکت و در نتیجه سودآوری سهام سهامداران کمک کند.

اقتصاد آنلاین: چرا بهره‌گیری از بازارهای مالی و پولی از اهمیت بالای برای شرکت برخوردار است؟

خزائیان: در اقتصاد ایران بنگاه‌ها عموماً در تأمین سرمایه خود به بانک‌ها متکی هستند اما، در حال حاضر در کنار بانک‌ها، لازم است روش‌های نوینی برای تأمین مالی پروژه‌ها بکار گرفته شود تا به عنوان یک راهکار در راستای حل مشکل تأمین سرمایه ایفای نقش کند. بازارهای مالی و پولی می‌توانند منابع اعتباری لازم برای فعالیت‌های مختلف اقتصادی این شرکت را تأمین کنند.

اقتصاد آنلاین: هم اکنون چه درصدی از منابع تأمین مالی کشاورزی از بانک‌ها و صندوق‌ها است؟ این منابع چه معایبی دارند؟

خزائیان: طبق آخرین آمار، حدود 76 درصد تأمین مالی کشاورزی از منابع رسمی شامل؛ بانک کشاورزی، تعاونی‌های روستایی و بانک‌های روستایی است و 24 درصد دیگر از طریق منابع غیررسمی شامل؛ صندوق‌های قرض‌الحسنه، کاسبان محل و ... تأمین می‌شود‌. این شیوه تأمین مالی که عمدتاً با کمک‌های مالی و یارانه‌های دولتی همراه است، کارایی بسیار ضعیفی دارد و باید گفت نه تنها برای بانک‌ها بلکه برای کشاورزان نیز توجیه اقتصادی لازم را ندارد. اما، اصلی ترین مشکل این شیوه را می‌توان عدم کنترل و نظارت بر وام‌ها و یارانه‌های اعطایی دانست که باعث شده است این حمایت‌های مالی در رشد تکنولوژی و افزایش دانش کشاورزی تأثیری نداشته باشد.

اقتصاد آنلاین: چه شیوه‌های را برای جایگزینی منابع تأمین مالی کشاورزی رسمی و غیر رسمی رایج در کشور ما ، مناسب می‌دانید؟

یکی از شیوه‌هایی که کشورهای توسعه‌یافته استفاده می‌کنند، انتشار اوراق بهادار است که می‌تواند منبع مکملی در کنار تأمین مالی بانکی باشد. اوراق بهادار کشاورزی و وجود عقود اسلامی مزارعه و مساقات در این زمینه، می‌تواند مشکل تأمین مالی بخش کشاورزی را حل کرده و نقدینگی لازم را در این زمینه ایجاد کند.

تأمین مالی جمعی نیز روشی دیگری است که در آن، جمعی از افراد علاقه‌مند به یک حوزه، به‌منظور تأمین وجوه مورد نیاز برای راه‌اندازی یک پروژه جدید، حمایت از کسب ‌و کارهای نوپا و حتی مشارکت در فعالیت‌های خیریه، اقدام به تجمیع منابع مالی خُرد می‌کنند. درواقع از آن می‌توان به‌عنوان روش نوینی در تجهیز منابع و تخصیص آن در تأمین مالی بخش خصوصی نام ‌برد که می‌تواند در بسیاری از موارد راهگشای بنگاه‌های تازه تأسیس و یا بنگاه‌هایی که به دنبال راه‌اندازی طرح‌های توسعه‌ای هستند، باشد. هرچند این روش تأمین سرمایه در کشور ما در آغاز راه قرار دارد و هنوز خلأهای قانونی در این رابطه بشدت احساس می‌شود اما، توسعه روزافزون این شیوه، باعث شده دانشگاه  MIT در گزارش سال ۲۰۱۲ خود، آن را به‌عنوان یکی از 10 فناوری برتر که می‌تواند دنیا را تحت تأثیر قرار دهد، قلمداد کند.

و روش آخر؛ توجه به تأمین مالی خارجی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای بخش کشاورزی است چراکه روش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی یکی از بهترین روش‌های تأمین مالی است. هر چند برخی کارشناسان معایب و اشکالاتی برای این روش متصور هستند اما، وجود آثار مثبت فراوان آن نظیر؛ دسترسی به بازارهای صادراتی جدید، ارتقای سطح رقابت‌پذیری، انتقال دانش فنی و مدیریتی به بنگاه میزبان و ایجاد امنیت اقتصادی این روش را تبدیل به یکی از بهترین روش‌های تامین مالی کرده است.

اقتصاد آنلاین: آیا استفاده از این روش‌ها به معنی حذف بانک‌ها از منابع تامین مالی بخش کشاورزی است؟

خزائیان: خیر بکارگیری این روش‌ها در کنار منابع بانکی است. در کل می‌توان تأمین مالی شرکت‌ها را در دو قالب تأمین مالی کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم نمود. تأمین مالی کوتاه‌مدت شامل؛ اعتبار تجاری، اعتبار بانکی، تأمین مالی از طریق اوراق تجاری، تأمین مالی حساب‌های دریافتنی، کاربرد وثیقه در تأمین مالی کوتاه‌مدت، تأمین مالی موجودی کالا و معامله پوششی برای کاهش ریسک استقراض است. تأمین مالی کوتاه‌مدت در دسترس‌ترین شکل تأمین مالی می‌باشد. تأمین مالی بلندمدت نیز شامل؛ بازارهای سرمایه، بانکداری سرمایه‌گذاری، بدهی بلندمدت و تأمین مالی اجاره بلندمدت، تأمین مالی سهام عادی و ممتاز، سیاست تقسیم سود و سود انباشته و همچنین اوراق قابل تبدیل، حق خریدها و مشتقات است.

اقتصاد آنلاین: برای تغییر در شیوه تامین منابع مالی نیاز به همراهی کشاورزان است، چه برنامه‌های برای آموزش کشاورزان و ارتقاء دانش مالی و سرمایه گذاری آن‌ها دارید؟

خزائیان: در راستای تقویت و ارتقاء دانش مالی و سرمایه گذاری در بخش کشاورزی، می‌توان به تشویق و حمایت از ایجاد واحدهای بزرگ کشاورزی پرداخت، چراکه ایجاد واحدهای بزرگ کشاورزی امکان آموزش و ارتقاء دانش کشاورزان را کمک می‌کند و به تأمین مالی فعالیت‌های کشاورزی از طریق روش‌های نوینی که به آن‌ها اشاره شد، مهیا می‌سازد.

همچنین می‌توان با اجرای اصلاحات سیاستی و بخشی به منظور ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری سودآور و حذف کنترل‌های قیمتی محصولات کشاورزی و غذایی و همتراز کردن قیمت‌های نهاده-‌‌ستاده با قیمت‌های بین‌المللی به این امر کمک کرد.

اقتصاد آنلاین: یکی از وظایفی که برای این شرکت تعریف شده است حمایت از تولید با تامین نهاده است، در این زمینه چه اقداماتی را در برنامه دارید؟

خزائیان: در حال حاضر شرکت با چند کشور مذارکراتی برای واردات نهاده دامی انجام داده است و به نظر می‌رسد به زودی تحقق پیدا کند و نهاده‌های مهم دامی با قیمت بسیار مناسب به دست تولیدکنندگان برسد. همچنین تامین کودهای ماکرو سولفات آمونیوم و دی آمونیم فسفات به ترتیب به میزان 20 و 10 هزار تن با قیمت منصفانه در برنامه این شرکت است. البته باید توجه داشت این نهاده‌ها تنها در اختیار سهامداران شرکت سرمایه‌گذاری بخش کشاورزی ایران قرار می‌گیرد.

اقتصاد آنلاین: آیا شرکت تصمیم به افزایش تعداد سهامداران و بهره مندی تعداد بیشتری کشاورزان از شرایط جدید ندارد؟

خزائیان: درباره افزایش تعداد سهامدارن در مجمع تصمیم گرفته می‌شود . تصمیم برای ایجاد سهام جدید برای واگذاری یا تقسیم سهام موجود با اعضای جدید موضاعاتی است که پس از تشکیل مجمع می‌تواند به آن‌ها پاسخ داد.

اقتصاد آنلاین: و حرف آخر....

خرائیان: همانطور که گفته شد یکی از موانع اساسی سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی ایران، توسعه نیافتگی نهادها و بازارهای مالی کشاورزی و فقدان ابزارهای مالی مناسب جهت تأمین مالی این بخش است. فقدان بازار مالی کارآمد برای بخش کشاورزی و ناتوانی آن‌ها در تأمین منابع مورد نیاز سرمایه‌گذاری، روند توسعه این بخش را کند نموده است در همین راستا شرکت سرمایه‌گذاری کشاورزی ایران واحدی با عنوان" مدیریت سرمایه گذاری" با بکارگیری صاحب نظران، ایده پردازان و مشاورین خبره اقتصادی کشاورزی ایجاد کرده و جلساتی متعددی نیز با اتاق‌های تهران، البرز و اتاق‌های اروپایی ازجمله اتاق ایران و اسپانیا برگزار کرده است تا همسو با منافع ملی و و بکارگیری امکاناتی که دولت در اختیار ما قرار می‌دهد قدم‌های خوبی را در رفع موانع سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی برداریم و آینده خوبی را برای سهامدارن شرکت و بخش کشاورزی بسازیم.