معمای سفر خارجی ایرانیان

این رفتار در سفرهای نوروزی کاملا مشهودتر است. کافیست چند روزی کشور تعطیل شود. آن موقع است که بلیت گرفتن به یکی از بزرگ‌ترین مشکلات کشور تبدیل شده و جاده‌ها با ترافیک‌های سنگین روبه‌رو می‌شوند.

آمارهای موجود در حالی خبر از کاهش مسافرت‌های نوروزی خارجی ایرانیان می‌دهد که همین آماراز میزان سفرهای داخلی بیشتر است. آمارهای کم و بیش قابل استناد نشان می‌دهد تعداد مسافران نوروزی ایرانی به کشورهای دیگر به چند ده هزار نفر می‌رسد که تنها ترکیه طبق اعلام خبرگزاری آناتولی به میزان بیش از ٨ هزار نفر از ایرانیان در نوروز ٩٧ بوده است این آمار در شریطی است که فعالان تورهای خارجی نوروز ٩٧ را یکی از کم رونق‌ترین نوروزهای گذشته می‌خوانند و دلیل آن را به افزایش هزینه‌های سفر و نوسانات نرخ ارز مرتبط می‌دانند. البته این روال مسبوق به سابقه است و طبق گفته مسوولان بخش گردشگری ایران طی ١٠ الی ١٥ سال گذشته میزان مسافران خارجی ایران روند رو به رشدی را در پیش داشته است و هر سال بر میزان متقاضیان سفرهای خارجی افزوده شده است. روالی که تنها به مدد نوسانات نرخ ارز در برخی سال‌ها کمی روال کاهشی یافته و سپس مجددا به شرایط قبل بازگشته است. نیم نگاهی به آمارهای موجود از سفرهای نوروزی نیز نشان می‌دهد در حالی که برخی آژانس‌های مسافری اعلام کرده‌اند که بسیاری از تورهای‌شان به دلیل نوسانات قیمت ارز در روزهای پایانی اسفند ماه با ریزش مسافر و کنسلی مواجه شده است اما طبق گفته مدیرعامل شرکت فرودگاه امام خمینی (ره) تعدادپروازهای خروجی این فرودگاه از ١٦٠ پرواز در روز در ایام نوروز به ٢٥٠ پرواز در روز رسیده است که بخش قابل توجهی از آنها به فرودگاه‌های کشورهای همسایه از جمله ترکیه، ارمنستان، گرجستان، امارات و... بوده است. طبق گزارش اعلام شده از طرف رضا جعفرزاده؛ مدیر روابط عمومی سازمان هواپیمایی کشوری، با شروع سفرهای نوروزی (٢٤ اسفند تا ١٢ فروردین ماه) حدود ٢٢ هزار و ٣٠ پرواز داخلی و بین‌المللی انجام شده است. این آمار یعنی حدود ٢ میلیون و ٧٨١ هزار و ٢٨٨ نفر، برای تعطیلات نوروز ٩٧، بلیت هواپیما خریده‌اند؛ آماری که در مقایسه با سال‌های گذشته نشان می‌دهد که شاید سفرهای نوروزی به میزان پیش‌بینی شده قبلی رشد نیافت اما هزینه‌های سفر افزایش قابل توجهی یافته است.

شرایطی که این سوال را در ذهن متبادر می‌کند که چرا ایرانیان سفر به کشورهای همسایه را به سفرهای داخلی ارجح می‌دانند و در انتخاب سفر، نخستین گزینه شان سفر به شهرهای مختلف کشورهای همسایه است؟ موضوعی که برخی کارشناسان آن را جذابیت‌های سفر به این کشورها و نوع برخورد با گردشگران می‌دانند.

قادری از کارشناسان سازمان صنایع دستی و میراث فرهنگی در عین حال که حق انتخاب نوع سفر را برای گردشگران محترم می‌شمارد، معتقد است که:

«١٥-١٠ سال است که افزایش سفرهای خارجی و تمایل به سفرهای خارجی به یکی از مشکلات موجود بر سر راه جذب گردشگر داخلی دولت مبدل شده است و هر ساله برای جذاب‌تر کردن گردشگری داخلی تلاش‌هایی انجام شده است اما هنوز هم ارایه خدمات به عنوان یکی از اصلی‌ترین دلیل انتخاب مقصد‌های خارجی از سوی گردشگران ایرانی شناخته می‌شود.» او با تاکید بر اینکه در بررسی‌هایی که از سوی یکی از مراکز پژوهشی روی دلایل افزایش سفرهای خارجی ایرانیان در سال‌های گذشته نیز انجام شد، اصلی‌ترین دلیل افزایش تمایل به سفرهای خارجی میزان ارائه خدمات و برآورده شدن نیازها و خواست‌ها در هتل‌های کشورهای دیگر عنوان کرده است. قادری با مقایسه هزینه‌های سفرهای داخلی و خارجی ادامه می‌دهد: «با وجود اینکه سفرهای خارجی به خاطر نوسانات قیمت ارز، نرخ ثابتی ندارد و شناور هستند اما به دلیل انتخاب دریافت خدمات بهتر از سوی گردشگران و توریسم در مقابل پرداخت هزینه، شاهد افزایش سفرهای خارجی هستیم. طبق آماری که سازمان میراث از تعداد گردشگران ایرانی در کشورهای دیگر ارایه کرده است نشان می‌دهد که تنها در سال ٩٤، بیش از ٦ میلیون و ٦٤٤ هزار نفر از ایرانی‌ها به خارج از کشور سفر کرده‌اند. این آمار در شرایطی است که در سال ٩٣ این میزان به ٧ میلیون و ٤٤٠ هزار نفر و در سال ٩٢ به ٦ میلیون و ٩٦٠ هزار نفر افزون گشته است.» او می‌افزاید: «اگرچه در سال ٩٤ به نسبت سال‌های قبل شاهد روال کاهشی به دلیل همان نوسانات قیمت ارز بوده‌ایم اما همین روال در سال‌های ٩٥ و ٩٦ موجب ثبت ٩ میلیون سفر خارجی در سال ٩٥ و تقریبا همین میزان در سال ٩٦ شده است.»این کارشناس توریسم اگر چه موضوعات اقتصادی را در کاهش روال گردشگران خروجی ایرانی موثر می‌داند اما تاکید می‌کند: «روال ثبت شده از مسافران ایرانی که به کشورهای دیگر سفر می‌کنند نشان از ثبت تقاضای همیشگی برای سفر‌های خارجی در شرایطی دارد که در کشور با وجود مزیت‌های گردشگردی، موفق عمل نکرده‌ایم و شاهد خروج مبالغ زیادی ارز برای سفرهای خارجی هستیم.»یکی دیگر از موضوعاتی که قادری، کارشناس اقتصاد گردشگری به عنوان دلیل حضور سفرهای خارجی عنوان می‌کند، انگیزه خرید و تجارت در کنار تفریح می‌داند و می‌گوید: «این تفکر که با هر توان مادی با سفر به کشورهای دیگر می‌توان کالای با کیفیت بهتر از داخل را تهیه کرد به یکی دیگر از جذابیت‌های سفرهای خارجی برای ایرانیان تبدیل شده است و در این میان نمی‌توان تفاوتی بین میزان درآمد، محل سکونت، نوع زندگی و... هر فرد ایرانی با دیگری برای سفرهای خارجی قائل شد چرا که نوع تفکر میان همه یکسان است.»

خروج بیش از ٢,٧ میلیاردلار ارز برای سفر خارجی

این گزارش آمارهای نوروز ٩٧ از کاهش مقطعی سفرهای خارجی خبر می‌دهد اما ثبت آمار ٩ میلیون سفر ایرانی به کشورهای دیگر مخصوصا کشورهای ترکیه، آذربایجان، ارمنستان و گرجستان حکایت از کسب درآمدی خاص برای این کشورها فقط از ورود گردشگران ایرانی دارد به گونه‌ای که در گزارشی که روزنامه‌های ترک‌زبان از کسب درآمد دولت ترکیه از مسافران ایرانی منتشر کرده است نشان می‌دهد که این کشور در سال ٢٠١٧ تنها از ورود ایرانیان درآمدی معادل ٢,٤٥ میلیارد دلار داشته است. بدین‌ترتیب ترکیه اصلی‌ترین مقصد گردشگری خارجی ایرانیان در سال گذشته میلادی بوده است. همین گزارش پیش بینی کرده که روند افزایش سفرهای گردشگری ایرانیان به ترکیه در سال ٢٠١٨ میلادی نیز ادامه یابد و به ویژه شهرهای ترکیه در ماه مارس، یعنی ایام تعطیلات نوروز شاهد حضور پر تعداد گردشگران ایرانی باشد. بر اساس آمارهای وزارت گردشگری ترکیه، تعداد کل گردشگران ورودی به این کشور در سال ٢٠١٧ میلادی با ٢٧.٨ درصد رشد به ٣٢.٤ میلیون نفر رسیده است. ایرانی‌ها در مجموع ٧.٧ درصد از کل مسافران ورودی به ترکیه را به خود اختصاص داده‌اند و بعد از روس‌ها (١٤.٦ درصد) و آلمانی‌ها (١١.١ درصد) در رتبه سوم جای گرفته‌اند.

ثبت آمار ٩ میلیون سفر ایرانی به کشورهای دیگر مخصوصا کشورهای ترکیه، آذربایجان، ارمنستان و گرجستان حکایت از کسب درآمدی خاص برای این کشورها فقط از ورود گردشگران ایرانی دارد به گونه‌ای که در گزارشی که روزنامه‌های ترک‌زبان از کسب درآمد دولت ترکیه از مسافران ایرانی منتشر کرده است، نشان می‌دهد که این کشور در سال ٢٠١٧ تنها از ورود ایرانیان درآمدی معادل ٢,٤٥ میلیارد دلار داشته است.