جدال آب در قلب ایران
درست هم‌زمان با روزهایی که کنفرانسی برای تدوین دیپلماسی آبی ایران در آن سوی مرزها برگزار شد، کشاورزان ورزنهای در اعتراض به نبود تخصیص حقابه‌های قانونی خود تجمع کردند.
به گزارش اقتصادآنلاین لیلا مرگن در شرق نوشت: این اعتراضات نشان می‌دهد که در داخل کشور فضای مناسبی برای گفت‌وگو بر سر آب ایجاد نشده است و در تقسیم آب منابع داخلی، دیپلماسی مناسبی را در پیش نگرفته‌ایم. نبود گفت‌وگو بر سر آب و سیاست‌های احتمالا نادرست گذشته، ایران امروز را به جایی کشانده که کشاورزان خسته از ضعف‌های مدیریتی که در روزهای گذشته با اعتراضات آرام خود پاسخی از سوی مسئولان دریافت نکردند، روز جمعه در کنار خط لوله انتقال آب اصفهان به یزد تجمع کردند. این تجمع با حضور مأموران نیروی انتظامی، (تا لحظه تنظیم این گزارش)، بدون آسیب به تأسیسات و افراد پایان یافت اما تجمعاتی از این دست، نشان‌دهنده گسترش‌یافتن جدال آب در مرزهای داخلی ایران است.
کشاورزان ورزنه و شرق اصفهان از روز جمعه ٢٧ بهمن ماه در اعتراض به عدم تخصیص حقابه قانونی خود با گذاشتن تراکتورهایشان در ابتدای ورودی شهر اعتراضات مسالمت‌آمیز صنفی خود را آغاز کردند. این کشاورزان که با عدم پاسخگویی مسئولان مواجه شدند، چند روز پیش تراکتورهای خود را رها کرده و داخل شهر ورزنه با شعار «مرگ بر کشاورز»، «درود بر ستمگر» سعی کردند صدای خود را به گوش مسئولان برسانند و پس از پایان راهپیمایی، مجددا به محل اصلی تجمع خود در ورودی شهر برگشتند. اما روز جمعه آنها تجمع خود را به کنار خط انتقال آب اصفهان به یزد منتقل کردند. این تجمع با مداخله نیروی انتظامی به پایان رسید. در جریان درگیری کشاورزان شرق اصفهان، در سال ٩١، این خط لوله تخریب شد و آبرسانی به شهر یزد با اختلال مواجه شده بود. در آن سال اعتراضات کشاورزان به آشوب تبدیل شد. سابقه درگیری در حوضه زاینده‌رود فقط به شکسته‌شدن لوله انتقال آب اصفهان به یزد خلاصه نمی‌شود. درگیری کشاورزان بر سر پروژه انتقال آب بن-بروجن که آب را از یک بخش از استان چهارمحال‌وبختیاری به سمت دیگری از این استان برای تأمین نیازهای صنعت فولاد منتقل می‌کرد نیز در تیرماه سال ٩٥، منجر به کشته‌شدن یک نفر شد.
حال بار دیگر کشاورزان اصفهانی که دل‌خوش به مصوبات ٩ماده‌ای شورای‌عالی آب و امیدوار بودند با تشکیل کمیته مدیریت به‌هم‌پیوسته حوضه آبریز زاینده‌رود، بخشی از مشکلاتشان حل شود، کارد به استخوانشان رسیده و به اعتراضات مدنی مسالمت‌آمیز روی آورده‌اند. محمد صادقی دبیر خانه کشاورز استان اصفهان درباره دلیل این اعتراضات بیان می‌کند: ١٤ سال است که آب اصفهان شرایط خوبی ندارد. بخشی از آب اصفهان به استان‌های هم‌جوار منتقل شده و بخش دیگری هم در داخل استان جابه‌جا شده است در حالی که این انتقال‌ها مشروط به اجرای طرح تونل کوهرنگ سه بود. ما مخالف نیستیم آب به بقیه نقاط برود اما موقعی این انتقال باید انجام شود که تعهدات اولیه دولت هم اجرائی شده باشد. او اضافه می‌کند: حدود ١٠ سال است که حقابه کشاورزان در حال کاهش است. سطح زیر کشت ما کم شده است. هر سال مقداری از حقابه ما را کم کرده‌اند. سال گذشته حدودا ٤٠ درصد حقابه را به کشاورزان تخصیص دادند. امسال اصلا یک درصد هم آب ندادند. فقط وعده داده شده که اگر بارندگی باشد، سال آینده آب به کشاورزان می‌دهیم. در صورت تخصیص آب در سال آینده، برداشت محصول و کسب درآمد به سال ٩٨ موکول می‌شود. باید برای دولتمردان و نمایندگان اصفهان همچنین ضعف مدیریتی که ما را به این روز انداخته است، تأسف خورد. به گفته دبیر خانه کشاورز اصفهان عمده کشت در شرق این استان، مربوط به غلات است.
آب برای همه مباح جز برای اصفهان
در حالی که مردم چهارمحال‌وبختیاری به عنوان ساکنان بالادست زاینده‌رود به اجرای تونل کوهرنگ سه معترض هستند، مردم خوزستان هم با انتقال آب سرشاخه‌های کارون به اصفهان مشکل دارند، در شهر اصفهان هم بارگذاری‌های جدید برای پروژه‌های آب‌بر ادامه دارد و این استان یک منطقه مهاجرپذیر است و با رشد جمعیت مواجه است، صادقی به عنوان نماینده کشاورزان، رسانه‌ها را مقصر مشکلات این قشر می‌داند زیرا معتقد است که رسانه‌ها واقعیت‌ها را فاش نکرده‌اند.
او می‌گوید: از استان ما آب خارج و به کرمان منتقل می‌شود اما مصرف این آب برای خود استان اصفهان جایز نیست. آب سمیرم و فریدونشهر که به حوضه کارون می‌رود، با تصمیم دولت به کرمان منتقل می‌شود. برای همین آب که در ١٥٠کیلومتری اصفهان موجود است، برنامه ریخته می‌شود که به کرمان برود اما خودمان تشنه آب هستیم.
دبیر خانه کشاورز اصفهان درباره پرداخت غرامت خشک‌سالی به کشاورزان عنوان می‌کند: مبالغ تخصیص‌یافته تحت عنوان بیمه خشک‌سالی خیلی کم است. صندوق‌های خیریه هم بیشتر از اینها به اعضای خود پول می‌دهند. مدیریت نادرست ما را به این روز انداخته است. کشاورز ما که خمس و زکات‌بده بود، امروز باید چشمش به دست دیگران باشد. این وضعیت تأسف‌بار است.
او تأکید می‌کند: ما در اصفهان کم‌بارشی داریم، ولی خشک‌سالی نداریم. خدا صددرصد نعمت‌های خود را روی ما قطع نکرده، اما از خرداد تاکنون قطره‌ای آب به زاینده‌رود وارد نشده است. ما نامه‌نگاری زیادی کردیم و چندین‌بار به مسئولان ابراز کردیم. مسئولان درک ندارند که اگر خودشان دو تا سه ماه حقوق نگیرند، جلوی خانواده چه می‌کنند. در این کشور، بالاترین بی‌توجهی را به قشر پاک این جامعه می‌کنیم، اما کسی صدایش درنمی‌آید. آبی را که قرار است به کشاورزان شرق اصفهان بدهند، محصولش در سال ٩٨ برداشت می‌شود. کشاورزان منطقه در این دو سال چه‌کار باید بکنند؟ صادقی درباره عملکرد کمیته مدیریت یکپارچه حوضه زاینده‌رود هم می‌گوید: حاصل کار این کمیته یک طرح ٩ ماده‌ای بود که دو تا سه سال پیش تصویب کردند. اگر این طرح اجرا شده بود، ما امروز این وضع را نداشتیم. قوانینی که به نفع مردم است با لاک‌پشت ابلاغ می‌شود، ولی قانون‌هایی که به نفع دولت است با سرعت فراصوت حرکت می‌کنند. این وضع کشور ماست. بی‌لیاقتی مدیران را به گردن خشک‌سالی و سایر کشورها می‌اندازیم، اما جسارت نداریم به‌خاطر اشتباهاتمان از مردم عذر بخواهیم.
پیگیری مصوبات ٩ ماده‌ای در شورای‌عالی آب
مهم‌ترین خواسته کشاورزان این است که اگر کم‌بارشی رخ می‌دهد، همه فشار ناشی از آن را کشاورزان تحمل نکنند، زیرا نبود آب، امنیت این شغل را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در کمیته مدیریت یکپارچه حوضه آبریز زاینده‌رود هم قرار بود دستگاه‌های دولتی مختلف و ذی‌نفعان دور یک میز جمع شوند تا برای کاهش منابع آبی در حوضه آبریز زاینده‌رود تدبیری بیندیشند. حاصل این هم‌اندیشی‌ها نیز به شورای‌عالی آب ارائه شد. مهرزاد احسانی، مدیرکل دفتر مدیریت به‌هم‌پیوسته منابع آب حوضه آبریز فلات مرکزی درباره دلایل اجرائی‌نشدن مصوبات مورد اشاره کشاورزان توضیحاتی ارائه می‌کند که چندان شفاف نیست.
او می‌گوید: در مورد ٩ ماده، بارها بحث و گفت‌وگو شده است. گزارش‌ها مرتبا در ارتباط با مصوبات ٩ماده‌ای دهمین جلسه شورای‌عالی آب، در ارتباط با زاینده‌رود به مقامات مرتبط ارائه شده است. در بیست‌وچهارمین جلسه شورای‌عالی آب نیز به ارزیابی نتایج مصوبات ٩ ماده‌ای جلسه دهم پرداخته شد که ببینند نتیجه تصمیمات چه شده است. در آن جلسه درباره نارسایی‌ها توضیح داده شد.
احسانی در پاسخ به این پرسش که چرا این مصوبات اجرائی نشده و مشکل کار کجاست، توضیح قانع‌کننده‌ای ارائه نمی‌کند.
او درباره حقابه کشاورزان ورزنه عنوان می‌کند: وضعیت سد زاینده‌رود از نظر منابع آب در حدی است که در طول مدت ٥٠ سال، این وضعیت را تجربه نکرده است. به همین دلیل امکان تخصیص آب به کشاورزان ورزنه وجود ندارد.
مدیرکل دفتر مدیریت به‌هم‌پیوسته منابع آب حوضه آبریز فلات مرکزی ادامه می‌دهد: سال گذشته به اندازه‌ای که سد آب داشت توانستیم آن را بین کشاورزان توزیع کنیم. در فلات مرکزی در ١٠ سال گذشته دچار کم‌بارشی شده‌ایم و این شامل حال زاینده‌رود هم می‌شود. حوضه زاینده‌رود، حوضه‌ای است که مشکلات ویژه‌ای دارد. در سنوات گذشته بارگذاری زیادی بیش از حد تاب‌آوری این حوضه انجام شده است. در نتیجه کمبودها خود را بیشتر نشان می‌دهند. او اضافه می‌کند: کم‌کردن بارگذاری‌ها تقریبا عملی نیست، اما می‌توانیم بارگذاری‌ها را متوقف کنیم و با توجه به برنامه‌هایی که در دست اجرا داریم، زاینده‌رود را به صورت جاری ببینیم.
احسانی در واکنش به اظهارات نماینده کشاورزان درباره انتقال آب سمیرم به اصفهان برای تأمین نیازهای این استان تأکید می‌کند: پروژه‌های مختلفی در کشور در دست انجام هستند. آب سمیرم اگرچه در مرزهای سیاسی اصفهان است، اما حوضه آبریز دیگری است و به حوضه زاینده‌رود ارتباطی ندارد. این آب چه منتقل بشود و چه نشود، به حال زاینده‌رود فرقی نمی‌کند.
به گفته او، تا افق ١٤٢٠ میزان مصرف آب شرب حوضه زاینده‌رود به ٦٢٠ میلیون مترمکعب می‌رسد. تا آن افق بیش از شش میلیون نفر در این حوضه ساکن می‌شوند. یکی از مشکلات و پیچیدگی‌های این حوضه تأمین آب شرب شهرهایی مثل کاشان و بن-بروجن است.
مدیرکل دفتر مدیریت به‌هم‌پیوسته منابع آب حوضه آبریز فلات مرکزی می‌گوید: در این حوضه درحال‌حاضر مصرف آب ٤٠٠ میلیون مترمکعب در سال است و ذخیره سد زاینده‌رود ١٣٤ میلیون مترمکعب است که در طول سال آب شرب مورد نیاز مردم را تأمین می‌کند.
