خرم: جنبۀ امنیتی برجام حساس است

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از خبرآنلاین،  اروپا برجام را دستاورد خود می داند و در یک سال گذشته تلاش کرد با سنگ اندازی‌های ترامپ مقابله کند. در سر رسید گذشته که ترامپ برجام را به کنگره ارجاع داد، اروپا تلاش کرد با تحرکاتی مانع از پایان برجام شود. نتیجه این شد که ترامپ در برجام ماند اما در عین حال شروطی را برای ماندن در توافق هسته ای تعیین کرد. مدتی است اما اروپا بر سر برخی شروط ترامپ برای ایران ساز همراهی با او را میزند و تمایل دارد بار دیگر ایران را پای میز مذاکره بکشاند. اینکه چرا اروپا رفتار متناقضی دارد و در برخی مسائل، مواضع ترامپ را تأئید می کند و تمایل به مذاکره مجدد دارد، پرسشی است که علی خرم، نمایندۀ پیشین ایران در مقر اروپایی سازمان ملل به آن پاسخ داده که در ادامه می خوانید:

در رابطه با تلاش اروپایی ها برای حفظ برجام به نظرتان چه تفاوتی بین این دوره و دوره گذشته که ترامپ آنرا به کنگره ارجاع داده بود وجود دارد؟

امریکا یک سال تلاش کرد که توافق هسته‌ای را از بین ببرد، در این مسیر راه‌های متعددی را هم طی کرد. تصور بر این است که همه مشاوران ترامپ و همه صاحبنظران نزدیک به او راهی را به او پیشنهاد کردند که این راه تا به اینجا آینده برجام را به این ترتیب که دیده ایم روشن ‌کرده است. آن راه این است که از نظر حقوق بین‌الملل، ترامپ و آمریکا دریافته اند که قادر نیستند توافق هسته‌ای را بشکنند، اما می‌توانند کاری کنند که ایران از منافع توافق هسته‌ای منتفع نشود و ضمنا آمریکا از موضع بالا و طلبکارانه به موضوع نگاه کند. این چیزی است که الان تا بحال اتفاق ‌افتاده است.

اروپایی ها هم این روند را دنبال می کنند؟

اروپایی‌ها از نظر حقوقی قادر نیستند و تمایل ندارند برجام صدمه ای ببیند و شکسته شود و برعکس ترامپ، مایل هم نیستند توافق هسته‌ای را از بین ببرند، از دید اروپا توافق هسته‌ای تضمین‌کننده امنیت بین‌الملل است، در حالی که از نگاه ترامپ بدترین توافق تاریخ است که هر موقع بتواند از شر آن راحت شود، خوشحال می‌شود، منتها از نظر حقوقی نمی‌تواند در این مورد کاری کند. ترامپ یا امریکا مرجع تعیین کننده پایبندی ایران به برجام نیستند؛ از این رو به شکل حقوقی نمی‌تواند اعلام کند که ایران پایبند آن نبوده است، چون مرجع آن آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.

تحت این شرایط، آمریکایی‌ها کار بزرگی که علیه ایران شکل داده اند این است که هیچ سرمایه‌گذار و هیچ بانکداری در اروپا یا در نقاط دیگر هنوز مطمئن نشده است که می‌تواند در ایران بیاید سرمایه‌گذاری کند یا نه؛ ضمن این‌که در ایران هم افرادی بوده اند که به اندازه کافی در زدن ریشه توافق هسته‌ای تلاش کرده‌اند، می‌خواهم بگویم که گناه کسانی در داخل ایران شاید حتی بیشتر از خارجی‌ها هم باشد؛ که از روز اول کمر بستند که با تبر گردن این توافق هسته‌ای را بزنند، غافل از این‌که با این تبر ریشه منافع و امنیت ملی ایران را زدند.

نظرتان این است که از طرف ایران هم سیاست دقیق و حساب شده ای برای حفظ برجام شکل نگرفت؟

بله اگر ما تلاش کرده بودیم و توافق هسته‌ای را مغتنم شمرده بودیم، الان طلبکار آمریکایی‌ها بودیم، ولی برخی عناصر به نوعی بیش از حد در جهت رد توافق هسته‌ای تلاش کردند و حتی سنگ لای چرخ آن گذاشتند، همچنان که برخی بازیگران بین المللی بارها به ما گفتند که وقتی خودتان ارزشی برای برجام و توافق هسته‌ای قائل نیستید و آنرا شکست خورده می دانید، انتظار نداشته باشید که خارجی‌ها ارزشی برای آن قائل باشند. لذا ما امروز زبانمان به خاطر همین عملکرد در داخل کوتاه است.

گزارش اخیر آژانس دربارۀ پایبندی ایران به توافق هسته ای را چگونه ارزیابی می کنید؟

ایران به تعهداتش عمل کرده و مورد تقدیر و تحسین جامعه بین‌المللی و گروه 5+1 غیر از آمریکا قرار گرفته است. خود آن‌ها نیز نسبت به این که از توافق هسته‌ای حمایت کنند تعهد دارند، اما چون آمریکا و دونالد ترامپ به دنبال بهانه‌گیری است، اروپایی‌ها این را می‌فهمند و می‌دانند که دو راه بیشتر وجود ندارد. یا این‌که هیچ عکس‌العملی نشان ندهند و ترامپ بیاید و در یک جایی زیر تمام این توافق بزند و از آن بیرون بیاید و تحریم‌هایی را علیه ایران تصویب کند که این تحریم‌ها البته دوجانبه خواهد بود، نه چندجانبه و بعد اروپایی‌ها به تدریج آلوده این کار شوند.

یک راه دیگر این است که اروپایی ها بیایند کاری کنند که به ظاهر برای ترامپ نوعی کسب وجهه‌ باشد. مثلا در زمینه‌هایی نشان دهند که آمده‌اند و طبق آن چیزی که ترامپ می‌خواهد، با ایران وارد گفت‌وگو شدند؛ مثلا فرض کنید در جاهایی توافق هسته‌ای را سیاسی‌تر کرده‌اند، در جاهایی در مورد مسائل موشکی از ایران قول‌هایی گرفتند، و یا در زمینه نقش منطقه‌ای ایران به‌ویژه در سوریه، قول‌هایی از ایران گرفته‌اند و به نوعی مذاکره با ایران را به ترامپ بفروشند و ترامپ را راضی کنند که در داخل وجهه ای برای خود کسب کند و بگوید این دستاورد من است. ترامپ در حال حاضر نگران دستاوردی است که از یک سال قبل از انتخابش به مردم آمریکا قول داده است، ولی هیچ کاری در این مورد نتوانسته بکند. پس ترامپ در حال حاضر تشنه این است که یک دستاورد به مردم امریکا در این باره نشان دهد. اروپایی‌ها هم این را می‌فهمند، لذا طوری کجدار و مریز به ایران می‌خواهند بفهمانند که بگذارید ما چیزی حتی به شکل صوری هم که شده برای ترامپ ایجاد کنیم.

ایران تمایل دارد این فضا را ایجاد کند؟

ایران فکر میکند در یک قسمت‌هایی راه دررو ندارد، مانند مسائل موشکی، در حالی که آن هم تا حدی قابل مدیریت است، یعنی ایران در موضع موشکی سر جای خودش بایستد، اما در ظاهر نشان دهد که قصد دارد در این باره با اروپایی‌ها کار ‌کند دربارۀ آن دستاوردی که اروپایی‌ها می‌خواهند برای ترامپ درست کنند. در مورد توافق هسته ای ، ایران از این طرف احساس می کند که به تعهداتش عمل کرده است، اما از منافع توافق هسته‌ای به اندازه کافی منتفع نشده است. حوزه بانکی، اقتصادی، تجاری، صنعتی، در این حوزه‌ها است که ایران حق به جانب است و درست می‌گوید؛ منتقع نشده است، بخشی از آن هم به خاطر مسائل خودمان در داخل است، بخشی از آن هم به خاطر عملکرد آمریکا بوده است. واقعیت اینست که ما در مقطعی با مواضع مان به آمریکا کمک کردیم، اروپایی‌ها، بانک‌های اروپایی و سرمایه‌گذاران اروپایی را برای این‌که بیایند در ایران سرمایه‌گذاری کنند، ترساندیم.

در این شرایط چرا ایران تمایل بسیاری دارد برجام ادامه پیدا کند؟ سود و زیان آن با هم می خواند؟

این همه داستان نیست، قطعا منافع ایران از توافق هسته‌ای در بخش امنیت ملی خیلی بیشتر از این است. یعنی این‌که ایران درست است که از منافع اقتصادی و بانکی توافق هسته‌ای به اندازه کافی بهره‌مند نشده، اما در قسمت امنیتی، ایران خاطرش جمع است که در حال حاضر سه سال است که با خاطرجمع در منطقه حضور داشته و پیش می‌رود و تهدیدی آن را مورد حمله قرار نمی‌دهد. این بخشی است که در کنار منافع اقتصادی، ایران از آن بهره‌مند می‌شود، اما از منافع اقتصادی‌اش به همان دلایلی که گفتم، کامل بهره‌مند نشده است. پس اگر این بازی به هم بخورد، ایران هم در مورد تهدیدات امنیت ملی حتما متضرر خواهد شد. فقط این نیست که از منافع بانکی، اقتصادی، تجاری بهره‌مند نشود.