طلاق اقتصادی از ترامپ به خاطر برجام
«نه» به دلار، « نه» به تحریم امریکا. اروپایی‌ها بازی متقابل اقتصادی با ایالات متحده در پرونده توافق هسته‌ای با ایران را آغاز کرده‌اند.
اتحادیه اروپا شامل سه کشور حاضر در ماراتن هسته‌ای با ایران یک سال و یک ماه به دولت دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده فرصت دادند تا خود را با دستاورد دیپلماتیک باراک اوباما، رییس‌جمهور پیشین در حوزه منع اشاعه یعنی برجام تطبیق دهد. مقاومت و مخالفت سکاندار کاخ سفید با توافق بین‌المللی برجام در نهایت راهی برای اروپایی‌ها نگذاشت جز اینکه تدابیری برای جدا کردن مسیر خود از امریکا در سال‌های باقی مانده از برجام بیابند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، نخستین و جدی‌ترین گلایه ایران در دو سال گذشته از اجرای برجام به خصوص یک سال اخیر عدم بهره‌برداری کامل اقتصادی ایران از توافق بوده است. این عدم بهره‌برداری هم در حوزه عدم بازگشت بانک‌ها و کمپانی‌های بزرگ اروپایی به ایران بود و هم به فضاسازی‌های منفی که دولت ترامپ در یک سال گذشته اعمال کرده و مانع از عادی شدن فضای سرمایه‌گذاری در ایران شده است. روند تهدید و تحریم ایران از سوی ایالات متحده ادامه دارد و البته ضرب‌الاجل ماه مه نیز اروپایی‌ها را نگران کرده است. سنگ اندازی‌های ترامپ در مسیر اجرای نه تنها با حسن نیت بلکه صحیح توافق هسته‌ای عملا انتظارها از اتحادیه اروپا از سوی ایران را افزایش داده است. اروپایی‌ها که در مراحل اولیه تولد برجام که نطفه آن در مذاکرات محرمانه میان ایران و امریکا در مسقط بسته شده بود، از گود بیرون مانده بودند درجریان مذاکرات هسته‌ای به خصوص ماه‌های آخر منتهی به جولای ٢٠١٥ نقش جدی‌تری را برعهده گرفتند و در یک سال اخیر نیز به محور اصلی اجرای برجام در طرف مقابل ایران بدل شدند. درحال حاضر اتحادیه اروپا به عنوان متحد فراآتلانتیکی ایالات متحده از سوی ایران و به عنوان شریک برجام از سوی ایالات متحده تحت فشار قرار دارد. تهران از بروکسل انتظار دارد که واشنگتن را برای عمل به تعهداتش در منگنه بیشتری قرار دهد و کاخ سفید نیز از شرکای خود در قاره سبز می‌خواهد که در مسائل غیربرجامی مانند فعالیت‌های منطقه‌ای ایران و آزمایش‌های موشکی این کشور با واشنگتن همصدا شوند. فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در یک سال گذشته تلاش برای ایجاد شکاف میان کنگره و کاخ سفید درباره برجام را به خوبی پیش برد و در آخرین مورد آن، کنگره توپی را که دونالد ترامپ به زمین آنها برای اصلاح یا خروج از برجام پاس داده بود به داخل زمین کاخ سفید بازگرداندند. همزمان موگرینی نیز می‌گوید که قانونگذاران و سناتورهای امریکایی به این نتیجه رسیده‌اند که ماندن در برجام به نفع واشنگتن است و البته قصد دارند با طرح‌های تحریمی دیگر علیه ایران به گونه‌ای که برجام را تحت‌الشعاع قرار ندهد، رضایت رییس‌جمهور خود را نیز جلب کنند. تروییکای اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) در یک هفته گذشته دو پاس گل همزمان به واشنگتن و تهران دادند. پس از سفر رکس تیلرسون، وزیر خارجه ایالات متحده به لندن و پاریس، کارگروه ویژه ایران میان سه کشور و ایالات متحده شکل گرفت. کارگروهی که مسوولیت آن به گفته رکس تیلرسون، کشف نقطه‌های دغدغه ترامپ از برجام و به ادعای امریکایی‌ها اصلاح آن است. تنها چند روز پس از شکل‌گیری چنین کارگروهی، فرانسه که در میان کشورهای اروپایی بلندترین صدای منتقد از فعالیت‌های منطقه‌ای و آزمایش‌های موشکی ایران را به خود اختصاص داده است، گام بلند اقتصادی به سمت ایران برداشت. به گزارش رویترز، مدیر اجرایی بانک دولتی «بی‌پی‌آی فرنس» اعلام کرده است که این بانک برای تسهیل مراوده تجاری با ایران در عین خودداری از نقض تحریم‌های امریکا، به مشتریان ایرانی کالاهای فرانسوی خطوط اعتباری یورو پایه می‌دهد. هدف از این کار این است که با بازآرایی ساختارهای مالی از روش‌هایی استفاده شود که چه از طریق ارزی و چه از طرق دیگر ارتباطی با ایالات متحده نداشته باشد، تا از این طریق از مداخله تحریم‌های امریکا با اثرات فرامرزی در معاملات با ایران، جلوگیری شود. به گزارش رویترز، مدیر اجرایی بی‌پی‌آی فرانس درباره این نوع جدید وام‌ها، گفت: «ما در سال ٢٠١٧ مقدمات زیادی را برای این کار فراهم کردیم و اکنون نیز بر روی شرایط ورودمان به ایران کار می‌کنیم.» براساس خبرهای منتشر شده، ابتکار فرانسوی‌ها به ایجاد یک کانال پولی کاملا مجزا از دلار منتهی خواهد شد. نکته حائز اهمیت دیگر در این طرح این است که حتی یک دلار در این طرح وجود ندارد و افرادی که با این طرح دست و پنجه نرم می‌کنند نیز روادید ایالات متحده را ندارند که در صورت بازگشت تحریم‌های ثانویه امریکا مورد پیگرد قرار بگیرند. به گفته مدیر اجرایی این بانک، این خط اعتباری به صورت بالقوه ارزشی بالغ بر ٥/١ میلیارد یورو خواهد داشت و پیش‌بینی می‌شود که خطوط اعتباری یوروپایه از ماه مه‌یا ژوئن (اردیبهشت- خرداد) به بعد در اختیار ایران قرار بگیرند. در حالی که شرکت‌های بزرگ فرانسوی مانند توتال با برجام و پس از برداشته شدن تحریم‌های هسته‌ای ایران به این کشور بازگشتند، این تنها پاریس نیست که با روی کار آمدن دونالد ترامپ در ایالات متحده از یک سال قبل تدبیر برای ایمن نگاه داشتن برجام را آغاز کرده است. خبرگزاری رویترز در گزارش خود به نقل از یک منبع فرانسوی ادعا کرده که ایتالیا، آلمان، اتریش و بلژیک هم در حال کار بر روی ساز و کارهایی هستند که تجارت آنها با ایران را از گزند تحریم‌های امریکا دور‌کند. در شرایطی که بر تعداد کشورهای اروپایی که چنین سازوکاری را تعریف می‌کنند افزوده شود می‌توان گفت که کشورهای متفاوت علاقه‌مند با افزایش تجارت با ایران به شکل هماهنگی درحال تلاش برای دور زدن تحریم‌های احتمالی امریکا هستند. البته ایتالیا در این زمینه پیشروتر از فرانسه بود که اوایل ژانویه بود که تهران و رم بر سر چارچوب توافقنامه اعتباری به توافق رسیدند که سرمایه‌گذاری تا سقف ٥ میلیارد یورو در ایران را پشتیبانی می‌کند. هرچند که مقام‌های نزدیک به دونالد ترامپ ادعا می‌کنند که وی تنها چندماه پس از حضور در کاخ سفید در گفت‌وگوهای جداگانه با آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان و امانوئل ماکرون، رییس‌جمهور فرانسه به آنها تاکید کرده که واشنگتن مانعی بر سر راه تجارت‌شان با ایران نیست و می‌توانند تا آنجا که می‌توانند از ایران کسب درآمد کنند اما بانک‌ها و کمپانی‌های فرانسوی، جرایم سنگینی را که در گذشته به دلیل رابطه اقتصادی با ایران متحمل شدند از یاد نبرده‌اند. به عنوان نمونه، در سال ٢٠١٤ بانک «بی‌ان‌پی پاریبا» ٩ میلیارد دلار جریمه شد.
به نظر می‌رسد که این تصمیم فرانسه می‌تواند دونالد ترامپ را که اروپا را به خروج از برجام در ماه مه سال جاری تهدید کرده، عصبانی کند. درحالی که رییس‌جمهور ایالات متحده تلاش می‌کند بهره‌مندی اقتصادی ایران از توافق هسته‌ای را به حداقل برساند تا به ظن خود تهران را وادار به بازمذاکره درباره برجام یا تغییر رویه در منطقه کند، اروپایی‌ها تعریف مکانیسم‌هایی برای تقویت توافق هسته‌ای و تشویق ایران به ماندن در آن جدا از تصمیم واشنگتن را آغاز کرده‌اند. درهمین راستا، فاکس نیوز که رسانه نزدیک به دونالد ترامپ است در گزارشی کوتاه از این اقدام پاریس نوشته که اروپایی‌ها می‌گویند ایران به تمام تعهدات خود در برجام پایبند بوده لذا باید از منافع اقتصادی این توافق نیز بهره‌مند شود. در شرایطی که کشورهای اروپایی یک به یک مسیر خود را در این توافق از امریکا جدا کنند و راهکارهایی برای دور زدن تحریم‌های ایران بیابند، این احتمال که ترامپ خودسرانه از این توافق خارج شود، افزایش پیدا خواهد کرد.
