آیا مذاکره با غرب بر سر برنامه موشکی امکان پذیر است؟

دونالد ترامپ رییس جمهوری امریکا به صراحت بیان کرده است که مخالفت اش با برجام به طور عمده ریشه در برنامه موشکی ایران و سیاست های منطقه ای آن کشور دارد. هم چنین، قدرت های اروپایی که که درصدد حفظ برجام هستند نیز نگرانی های امریکا در مورد برنامه موشکی و سیاست های منطقه ای ایران را قابل درک دانسته اند و تلاش دارند تا به طور جداگانه ترامپ را متعهد به پایبندی به برجام سازند. 

در فاصله مذاکرات هسته ای در  سال های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ میلادی زمانی که احمدی نژاد رییس جمهوری ایران و سعید جلیلی رییس تیم مذاکره کننده هسته ای بود من به طور مداوم از منابع غربی می شنیدم که ایران پیشنهاد کرده بود تا در مورد مسائل منطقه ای نیز مذاکره شود. این در حالیست که گفته شده بود قدرت های غربی اصرار داشتند تا مذاکرات به مسئله هسته ای محدود شود. 

امروز قدرت های اروپایی و امریکا ظاهرا دیدگاه خود را تغییر داده اند و مایل به مذاکره با ایران در زمینه های فراتر از برنامه هسته ای آن کشور هستند. «ژان ایو لودریان» وزیر امور خارجه فرانسه اخیرا اظهار داشت که در جریان سفر ۵ مارس به تهران در مورد برنامه موشکی ایران بحث خواهد کرد. پیش از هرگونه بحث در مورد مذاکرات موشکی با ایران نخست ضروری است که مقام های اروپایی و امریکایی درباره واقعیت های مرتبط با برنامه موشکی ایران و مذاکرات امریکا با ایران فکر کنند. 

در ژانویه سال ۲۰۱۶ میلادی، برجام با توافق میان امریکا و پنج قدرت جهانی دیگر و ایران پس از تصویب قطعنامه شورای امنیت اجرایی شد. از آن زمان به این سو، آژانس بین المللی انرژی اتمی با انتشار نه گزارش تایید کرده است که ایران به طور کامل نسبت به مفاد برجام پایبندی داشته است. ترامپ رییس جمهوری امریکا در سوی دیگر از زمان به قدرت رسیدن دائما از تمایل خود برای لغو برجام بدون توجه به گزارش های آژانس و واقعیت های موجود سخن گفته است. با چنین اظهارات و رفتاری از سوی ترامپ قدرت های اروپایی چگونه می توانند از ایران انتظار داشته باشند که به امریکا برای مذاکرات بر سر سایر مسائل اعتماد کند؟

امریکا و دیگر قدرت های غربی طی دهه های تحریم تسلیحات متعارف علیه ایران در مقابل اسرائیل و عربستان سعودی دو کشور مخالف ایران را با صدها میلیارد دلار تسلیحات مورد حمایت قرار داده اند. در نتیجه عدم توازن تسلیحات متعارف منطقه با ناامنی مواجه شده است. در واقعیت امر بودجه دفاعی ایران بسیار کم تر از عربستان سعودی، اسرائیل و امارات است. این در حالیست که جمعیت آن کشورها کم تر از ایران است.

علاوه بر این مقام رهبری ایران به طور داوطلبانه برد موشک های بالستیک ایران را به دو هزار کیلومتر محدود کرده اند در حالی که موشک های عرضه شده به عربستان سعودی بردی چهار هزار کیلومتری دارند. 

«قطعا درست است که ایران موشک هایی داشته است که برد منطقه ای دارند با این حال، دیگر کشورها در منطقه نیز موشک های با این برد را دارند. عربستان سعودی نیز موشک های چینی دارد. اسرائیل نیز قابلیت هسته ای پیشرفته ای دارد». این ها اظهارات «کارل بیلت» وزیر امور خارجه سابق سوئد هستند. 

به این ترتیب این پرسش مطرح می شود که ایا امریکا و قدرت های اروپایی به این باور دارند که لزوم وجود توازن تسلیحاتی متعارف در منطقه وجود دارد؟ امریکا و قدرت های اصلی اروپایی و شرکای عرب شان در طول جنگ هشت ساله در دهه ۸۰ میلادی به صدام دیکتاتور عراق سلاح های شیمیایی فروختند صدام هم چنین از موشک های بالستیک خریداری شده از آنان در طول آن جنگ استفاده کرد. 

امروز کاخ سفید تحت ریاست ترامپ به طور آشکارا سیاست تغییر رژیم را از طریق اعمال تحریم ها، تلاش برای از بین بردن عمق استراتژیک منطقه ای ایران و حمایت از نارامی در داخل آن کشور تعقیب می کند. شاهزاده «محمد بن سلمان» پادشاه عربستان سعودی وعده داده است که جنگ را به داخل ایران بکشاند و مقام های سعودی طی سال ها از امریکا خواسته اند تا به ایران حمله نظامی کند. آیا رهبران امریکا مطابق با منشور سازمان ملل متحد آمادگی لازم را برای احترام به دولت قانونی ایران و پایان دادن به تهدیدات شان در مورد پیگیری سیاست تغییر رژیم دارند؟‌

اسرائیل تنها کشور دارای تسلیحات هسته ای در خاورمیانه است. ایران اما با تعهد به برجام یکی از امضاکنندگان اصلی پیمان منع گسترش تسلیحات هسته ای است و تعهد خود به اصل به صفر رساندن سلاح هسته ای را نشان داده است. اروپا و امریکا در معاهدات مختلف و قطعنامه های سازمان ملل در مورد منطقه عاری از تسلیحات هسته ای تاکید کرده اند. آیا قدرت های غربی آمادگی جدی برای برداشتن گام های جدی به منظور اجرای تعهدات شان در این حوزه دارند؟‌

این طبیعی است که ایران با شرایط پیرامون خود و تهدیدات جدی ای که با آن مواجه است و علیه آن کشور جریان دارد با دید سوء ظن و تردید نسبت به اهداف غربی ها بنگرد به خصوص در مورد مذاکره بر سر برنامه موشکی. مقام های ایرانی در دیدگاه شان برای استفاده از قابلیت موشکی برای بازدارندگی و حفظ تمامیت ارضی ایران و دفاع از بنیه دفاعی کشور متفق القول هستند.

در جلسات مختلف با مقام های ایرانی من همواره یک نظر را شنیدم: با به راه انداختن بازی تغییر رژیم علیه ایران در واشنگتن، ترامپ در کاخ سفید خواستار از بین بردن ظرفیت موشکی ایران و توانایی های دفاعی همزمان با تخریب برجام و اعمال تحریم های هسته ای دوباره علیه ایران است که همگی آنان زمینه را برای حمله ای نظامی علیه ایران فراهم می سازند. در ضمن، اروپایی ها نیز با بازی کردن نقش «پلیس خوب» و امریکا در نقش «پلیس بد» درصدد اعمال فشار بر ایران برای انجام مذاکره بر سر برنامه موشکی هستند.

 با توجه به واقعیت هایی که در مورد برنامه موشکی ایران وجود دارد اتحادیه اروپا و امریکا بایستی قبل از اصرار بر مذاکرات موشکی نگرانی های منطقی ایران را درک کرده و مورد توجه قرار دهند. همان طور که «امانوئل مکرون» رییس جمهوری فرانسه هشدار داده است اگر اروپا خواستار مخاصمه با محور تل آویو – ریاض و کاخ سفید نیست بایستی در مقابل گزینه های دیپلماتیک و واقع گرایانه را بر روی میز قرار داده و معضلات و دغدغه های امنیتی مشروع مدنظر ایران را مورد توجه قرار دهد.

در زبان فارسی یک ضرب المثل وحود دارد:«پیش از ارث و سهم خواهی ابتدا برادری خود را ثابت کنید». برجام اولین توافق نامه جامع منع تسلیحاتی است که تمام مسیرهای ممکن برای دستیابی به تسلیحات هسته ای را مسدود می کند. اروپا و امریکا فرصت استفاده از برجام برای دستیابی به هدف خاورمیانه عاری از تسلیحات هسته ای و کشتار جمعی را دارند اگر به مفاد آن پایبند باشند.