آتش بی‌تدبیری در میقان
آتش‌سوزی، دوباره تالاب میقان را به‌صدر اخبار محیط‌زیست ایران بازگرداند. بامداد روز جمعه آتش بر جان میقان افتاد و به‌دلیل وزش باد، خشک بودن و تراکم نیزار به‌سرعت پیش رفت و 50 هزار هکتار از تالاب را سوزاند. 50 هزار هکتاری که زیستگاه حدود 20 هزار درنای خاکستری مهاجر است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون، آتش‌سوزی تنها یک روی سکه حال ناخوش تالاب دوهزار ساله میقان اراک است، در این سال‌ها اقدامات غیرکارشناسی و ضدمحیط‌زیستی مسئولان و کارخانه برداشت کننده سولفات سدیم، آسیب‌های بسیاری را به میقان وارد کرده‌است. برداشت بی‌رویه سولفات سدیم تا احداث جاده از داخل تالاب و قطع ارتباط اکولوژیکی قسمت شمال با جنوب آن و ده‌ها اقدام دیگر، تنها بخش کوچکی از معضلات میقان است.
آتش به‌جان میقان افتاد
سیاوش آقاخانی، فعال محیط‌زیست اراک با اشاره به اینکه شایبه‌هایی مبنی بر عمدی بودن آتش‌سوزی درمیان است می‌گوید:«50هزار هکتار که می‌توان گفت تاحدودی کل مساحت میقان بوده، در آتش سوخته است.
بسیاری از نیزارهایی که محل اسکان و حضور پرنده‌ها بوده‌اند نیز از بین رفته است. اگر حضور و پیگیری مردم نبود، شاید ابعاد این آتش‌سوزی بسیار گسترده‌تر می‌شد. شنیده‌ها حاکی از آن است که این آتش‌سوزی عمدی بوده است».
کارخانه بهره‌بردار سولفات سدیم، مقر آتش‌سوزی نیست
شایبه‌هایی درخصوص احتمال تاثیر کارخانه برداشت سولفات سدیم میقان در این آتش‌سوزی شنیده می‌شود. آقاخانی با تاکید بر اینکه این کارخانه هیچ نقش یا تاثیری در آتش گرفتن میقان نداشته، بیان می‌کند:« این مساله ارتباطی با کارخانه نداشته و آن‌ها نیز در مهار آتش با در اختیار گذاشتن ماشین‌آلات، بسیار کمک کرده‌اند».
آشیانه پرندگان نابود شد
آقاخانی درباره خسارت‌های وارده به میقان در اثر آتش‌سوزی می‌گوید:« باوجود اینکه مسئولان درخصوص نیزار بودن مناطق آتش گرفته و خسارت‌های کم سخن می‌گویند اما خسارت بسیاری برجای مانده است.
نیزار، مامن پرندگان در تالاب‌های کویری است؛ به همین دلیل به پرندگان آسیب وارد شده و نکته قابل توجه دیگراینکه مامن آن‌ها نیز از بین رفته است».
آتش بی‌مسئولیتی در میقان
آتش‌سوزی، برداشت غیراصولی سولفات سدیم، احداث جاده در قلب تالاب‌و تمامی این اقدامات، درحالی رخ داده است که اراک به‌دلیل استقرار صنایع آلاینده، یکی از آلوده‌ترین کلانشهرهای کشور محسوب می‌شود. به‌گفته کارشناسان، سرنوشت ارومیه در میقان درحال تکرار است و خشک شدن این تالاب، خطر وقوع توفان‌های شیمیایی را در بردارد که زندگی 650 هزار نفر از شهروندان اراکی را تهدید می‌کند. سوختن 50هزار هکتار از میقان، مشکلات تالاب را تشدید خواهد کرد.
فاضلاب‌های تصفیه نشده در میقان
میقان به بلندترین تالاب کویری دنیا و به نگین سبز استان مرکزی معروف است. 20 هزار درنای خاکستری در تالاب میقان که یکی از کانون‌های زمستان‌گذر است، اقامت دارند.
آقاخانی با اشاره به اینکه تالاب میقان به‌دلیل ورود فاضلاب شهر اراک در تمامی طول سال آب دارد،تصریح می‌کند:« این فاضلاب درحد استاندارد اولیه تصفیه می‌شود و یک‌سری فاضلاب صنعتی تصفیه نشده نیز وارد تالاب می‌شود. تالاب میقان، یکی از غنی‌ترین معادن سولفات سدیم در کشور است که با بهره‌برداری ناپایدار، حیات آن تهدید می‌شود».
جاده‌ای در قلب میقان
آقاخانی با اشاره به احداث جاده در قلب این تالاب می‌گوید:« جاده، تالاب را به دو قسمت تبدیل کرده و ارتباط اکولوژیک تالاب را از بین برده‌اند، میقان راه دریاچه ارومیه را می‌رود. یکی دیگر از مشکلات میقان، حفاری و گودبرداری غیراصولی و حفر چاله‌های عمیق در تالاب است. این کار باعث می‌شود آب تنها در آن چاله‌های عمیق جمع شده و مابقی تالاب خشک شود.
نکته قابل توجه اینجاست که اگر تالاب میقان خشک شود، اتفاقی که در ارومیه افتاد و سونامی نمک به‌راه افتاد، رخ می‌دهد اما با این تفاوت که در میقان سولفات سدیم وجود دارد و مانند نمک بی‌خطر نیست؛ چراکه در ریه انسان سولفات سدیم به اسید سولفوریک تبدیل می‌شود.
کم‌آبی در میقان
آقاخانی درباره حقابه تالاب میقان می‌گوید:«تخصیص حقابه براساس مطالعات دقیق صورت نگرفته است. در خوشبینانه‌ترین حالت اگر 100 درصد فاضلاب اراک وارد تالاب شود، دوباره به‌دلیل وجود گودال‌های عمیق قسمتی از تالاب خشک می‌ماند. این درحالی‌است که در سال‌های اخیر، حقابه تالاب را به‌شدت کم کرده و به کشاورزی و صنعت اختصاص داده‌اند. از سوی دیگر با احداث سدها و بندهای خاکی نیز حقابه تالاب کم شده و شنیده‌ها حاکی از آن است که می‌خواهند بخشی از فاضلاب وارد شده به تالاب را به کشاورزی و صنعت اختصاص دهند».
مصوبه‌های نجات‌بخش میقان
آقاخانی یادآور می‌شود:« پس از جنجال‌های رسانه و اعتراض فعالان محیط زیست کشور نسبت به معضلات میقان، کارگروه ویژه‌ای برای حل مشکلات تالاب تشکیل شد.در جلسات این کارگروه، وضعیت شرکت املاح معدنی به‌عنوان بهره‌بردار اصلی میقان باتوجه به اثرات نامناسبی که بهره‌برداری آن روی تالاب گذاشته بود، بررسی شد.
به‌دلیل شیوه اشتباه و غیراصولی برداشت و ایجاد جاده و چاله در تالاب، بهره‌برداری شرکت املاح مدنی تا پایان سال 95 ممنوع شده و مصوب شد در آن بازه زمانی، شرکت مشکلات به‌وجود آورده برای تالاب را برطرف کند.
نخستین مشکل میقان، جاده‌ای است که شرکت در وسط تالاب احداث کرده است. قرار شده بود قسمت‌هایی از جاده تخریب و دهانه‌های پلی نصب شود که امکان انتقال آب به دو طرف تالاب وجود داشته باشد. درحال حاضر بخشی از این اصلاحات انجام گرفته اما قسمت‌های بسیاری از مسیر باقی مانده که تاکنون اصلاح نشده و همچنان به تالاب آسیب وارد می‌کند.
مساله دیگر برداشت بی‌رویه سولفات سدیم بود. شرکت املاح مدنی در برخی زمان‌ها اقدام به برداشت بی‌رویه از تالاب می‌کرد؛ خوشبختانه بعد از پیگیری روزنامه و فعالان محیط‌زیستی قرار شد نظارت جدی توسط سازمان صنعت و معدن و محیط زیست بر میزان برداشت شرکت انجام شود. اما کارشناسان و فعالان محیط زیست کشور با بهره‌برداری با روش‌های سنتی مخالف هستند؛ چراکه بهره‌برداری به شیوه فعلی، خسارت‌های جبران ناپذیری را به میقان وارد کرده است».
کارخانه املاح معدنی باید جبران خسارت کند
آقاخانی بیان می‌کند:« کارخانه املاح معدنی در چند سال گذشته، تخریب‌های بسیاری را در میقان به‌وجود آورده است. برای جبران این تخریب‌ها، اعتبار بالایی نیاز است. به‌همین دلیل مسئولان باید تدبیری بیندیشند مبنی بر اینکه کارخانه، مسئولیت جبران خسارت‌هایی را که به تالاب وارد کرده، برعهده بگیرد. شرکت در گذشته، چاله‌هایی در میقان حفر کرده و درحال حاضر آب در آن بخش‌ها جمع می‌شود که موجب خشکی تالاب شده، شرکت املاح معدنی باید با هزینه خود آن چاله‌ها را به حالت اولیه بازگرداند».
همه معضلات میقان
پس از اقدامات غیراصولی و مخرب کارخانه بهره‌بردار سولفات سدیم، احداث سد در بالادست حوضه آبریز و کاهش آب ورودی به تالاب، ورود پساب تصفیه‌خانه فاضلاب شهر اراک، فاضلاب شهرک صنعتی ایبک آباد و پساب‌های کشاورزی، تغییر کاربری اراضی و چرای بیش از حد دام در منطقه، شکار غیر مجاز پرندگان و زنده‌گیری آن‌ها توسط کوخه نشینان، استقرار پروژه‌های فرودگاه اراک‌و تصفیه‌خانه فاضلاب، از دیگر مشکلات تالاب میقان است.
بنیان‌گذاری که بیراهه می‌رود
ایران روزگاری سرآمد حفاظت از تالاب‌های جهان بود. کشور بنیان‌گذار کنوانسیون رامسر(کنوانسیون حفاظت از تالاب‌های جهان) این روزها حداقل باید درخصوص حفظ تالاب‌های خود پیشرو باشد اما متاسفانه باوجود اینکه پیشرو نبوده بلکه در نابودی تالاب‌ها گوی سبقت را از دیگر کشورها ربوده است.تمامی این اتفاق‌ها، درحالی رخ می‌دهد که ارزش اکولوژیک تالاب‌ها ۱۰ برابر جنگل‌ها و ۲۰۰ برابر زمین‌های زراعی است. براساس آمار، تالاب‌های ۳۰ کشور در فهرست مونترو کنوانسیون رامسر (فهرست قرمز) قرار گرفته‌اند که به ترتیب ایران و یونان با هفت تالاب و پس از آن‌ها جمهوری چک با چهار تالاب، بیشترین مونترو تالاب‌ها را دارند. همچنین نام ۲۷ تالاب ۱۷ کشور جهان نیز به‌دلیل بهبود شرایط اکولوژیکی از این فهرست خارج شده است.از میان هزار تالاب موجود در کشورمان براساس تعریف کنوانسیون بین‌المللی رامسر، ۷۵ درصداز آن‌هایا در وضعیت بحرانی هستند یا در معرض خطر قرار دارند و این مساله به آن معناست که برخی آن‌ها کارکردهای خودشان را از دست داده‌اند.
