ویروس چنارکشی

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون، رقص تیشه شهرداری بر چنارهای خیابان ولیعصر، تبدیل به یکی از معمولی‌ترین منظره‌ها برای شهروندان شده است. دیگر حتی رهگذران نیز زحمت سوال کردن از کارگرانی که مشغول قطع درختان هستند ، به‌خود نمی‌دهند؛ چرا که درخت‌کشی برای تهرانی‌ها عادت شده است.

ولیعصر، بلند‌ترین خیابان خاورمیانه از بلندای تاریخ پرفراز و نشیب تهران به‌سلامت عبور کرد تا به نسلی به طور امانت سپرده شود که در نابودی میراث ملی خود شهره‌ آفاق هستند. آن زمان که 60 هزار چنار در خیابان ولیعصر کاشته می‌شد، هیچگاه تصور آن نمی‌شد 77 سال بعد تنها هفت هزار چنار در این خیابان باقی بماند.

ولیعصر تنها یک خیابان نیست بلکه یک محور تاریخی، فرهنگی و معنوی است. این اهمیت موجب شد در سال 91 خیابان ولیعصر ثبت ملی شود؛ این ثبت شامل تمامی جداره، آسفالت، پوسته خیابان و هزاران چنار آن است.

ثبت ملی هم فایده نداشت

اما ثبت ملی ولیعصر، دردی از آن دوا نکرد و همچنان حال و روز چنارهای ولیعصر خوش نیست. پای‌ آن‌ها نمک می‌پاشند و با فاضلاب آبیاری می‌شوند و شب‌‌ها با اره به آن‌ها هجوم می‌آورند و آن‌ها را قطع می‌کنند و سرانجام روزها نیز جلوی چشم هزاران رهگذر شهرداری به باقی‌مانده‌ تنه چنارها نیز رحم نمی‌کنند و آن را نیز با پتک نابود می‌کنند تا برای همیشه از صحنه خیابان ولیعصر پاک شوند گویا هیچ‌گاه در آن سمت خیابان چناری وجود نداشته است و تنها خاطره‌ای از آن‌ها در ذهن مردمان این شهر باقی بماند.

امان از خشکی چنارها

این روزها چنارهای ولیعصر به درد خشکی مبتلا شده‌اند. پس از خشک شدن نیز بلافاصله شهرداری آن‌ها را به‌بهانه پرخطر بودن قطع می‌کند. خشکی چنارهای این خیابان به‌دلیل نمک‌پاشی‌ و آبیاری با فاضلاب، سنگ‌کاری‌های پای درختان و ساخت و سازهایی که نزدیک پیاده‌راه‌ها درحال انجام است؛ رخ داده است. تمامی این عوامل دست به دست هم داده‌اند تا ریشه‌ چنارهای ولیعصر در زیر زمین قطع شده و روی زمین نیز با برج‌سازی‌ها مانع رسیدن نور و هوا به آن‌ها شوند؛ این سریال تکراری طولانی‌ترین خیابان خاورمیانه است.

بهانه واهی به‌نام پرخطر بودن

هرازچندگاهی که صدای فعالان محیط‌زیست و رسانه‌ها درزمینه اعتراض به درخت‌کشی در ولیعصر بلند می‌شود، شهرداری پرخطر بودن را بهانه‌ قطع چنارها بیان می‌کند؛ بهانه‌ای واهی که بلای جان درختان این خیابان شده است.

در دو دهه اخیر تخریب چنارهای ولیعصر شدت بیشتری یافته است، بسیاری از فعالان و کارشناسان محیط زیست و مدیریت شهری بر این باور بودند که با تغییر مدیران شهری شاهد پایان تراژدی چنارکشی در ولیعصر خواهیم بود.

این‌بار چنارکشان، مجازات شدند

باور آشتی شهرداری با چنارهای ولیعصر با یک خبر شروع شد. خبر تعلیق و برکناری سه مقام شهرداری منطقه یک تهران موجب شوک و البته شادی بسیاری از مردم شد؛ عزل‌هایی که تنها به‌جرم چنارکشی رخ داده بود.

به گفته  مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران، به خاطر این کوتاهی در انجام وظیفه از سوی شهرداری منطقه یک تهران، شهردار ناحیه 2  این منطقه از کار خود عزل شد. این در حالی است که  علاوه بر شهردار ناحیه، معاون خدمات شهری و شهردار شب ناحیه 2 از خدمت تعلیق و به هیات تخلفات اداری معرفی شدند.به‌گزارش اقتصاد آنلاین، آن‌طور که علی‌محمد مختاری می‌گوید؛ این تخلف آشکار  توسط شرکت نگین خودرو انجام شده است و بعد از  قطع درختان خیابان ولی عصر با توجه به نگاه سختگیرانه شهردار تهران نسبت به هرگونه تخلف کارمندان، بلافاصله پس از اطلاع مسئولان شهرداری منطقه یک، نسبت به قطع درختان ولیعصر(عج) دستورات لازم برای عزل شهردار، معاون خدمات شهری و شهردار شب ناحیه 2 از سوی شهردار منطقه به دلیل اهمال در انجام وظایف صادر شد.

وی با بیان اینکه سازمان بوستان ها و فضای سبز شهرداری تهران نیز شکواییه ای در این زمینه تنظیم و تقدیم معاون دادستان تهران کرد، ادامه داد: «ضمن اینکه مسئولان دادستانی تهران و در رأس آن ها آقای تورک روز بعد از قطع درختان به محل مراجعه کرده و با بررسی همه زوایا و کنترل دوربین های مدار بسته، اطراف محل تخلف را شناسایی کردند.

مدیرعامل سازمان بوستان ها و فضای سبز شهرداری تهران از احضار متخلفان به دادستانی تهران خبر داده و گفته است، روز گذشته دادستانی تهران، شهردار ناحیه و معاون خدمات شهری برکنار‌شده ناحیه را در کنار مسئول فضای سبز منطقه یک احضار کرد.»

مختاری با تاکید بر برخورد دادستانی با مالک متخلف شرکت نگین خوردو بیان کرد: علاوه بر این، موضوع تخلف در کمیسیون ماده 7 طرح شد و اعضا به اتفاق آرا، رای بر جریمه مالک به اندازه سه برابر عوارض صادر کردند که این به معنای جریمه بالغ بر چهار میلیاردی مالک است.

همچنین اعضا با اعمال ماده 4 اصلاح قانون، ماده 686 قانون مجازات اسلامی و غرس دو برابر محیط ابن درختان در اطراف خیابان ولیعصر (عج) موافقت کردند.

براساس تبصره یک ماده 6 لایحه قانونی حفظ و گسترش فضای سبز، در صورتی که فرد یا افرادی فضای سبزی را تخریب کنند یا به طورعمد از بین ببرند، محل مذکور با حکم قوه قضاییه به نفع محرومان به فضای سبز برای استفاده عموم تبدیل می شود.

بازهم چنارکشی

اما تنها به‌فاصله یک روز پس از این عزل‌ها، بازهم صدای تیشه، سکوت شبانه ولیعصر را شکست و تهرانی‌ها شاهد تراژدی تلخ چنارکشی در این خیابان بودند. به‌گزارش مشاهدات عینی  ماموران شهرداری تهران، شبانه در حدفاصل چهارراه ولیعصر تا میدان جهاد با اره به‌جان چنارهای خیابان افتاده‌اند؛ ابتدا چنارها را قطع کرده و پس از تکه تکه کردن آن‌ها را با جرثقیل و کامیونت‌های سرپوشیده از منطقه خارج کرده‌اند و در روز روشن نیز باقی‌مانده تنه درختان را با پتک از بین برده‌اند. گویا پایانی برای این سریال غم‌انگیز در تهران وجود ندارد.

ادعاهای عجیب و غریب نیز یکی از مشکلات این خیابان است. به تازگی مدیران شهرداری در ادعای تعداد نهال‌های چنار کاشته شده در این خیابان را بیش از آنچه که خشک و قطع شده است، عنوان کرده‌اند. شهرداری مدعی است بیش از سه هزار اصله چنار در خیابان ولیعصر غرس کرده است؛ادعایی که اندک چنارهای باقی‌مانده این خیابان خلاف آن را ثابت می‌کنند.

سند خیابان ولیعصر کجاست؟

شاید یکی از مهم‌ترین برنامه‌های حفاظت از خیابان ولیعصر در دوره سوم شوراهای شهر انجام شد. سندی در این دوره برای حفاظت از سرمایه‌های میراثی و محیط‌زیستی این خبایان تهیه شد. در این سند خیابان ولیعصر به‌عنوان یک راسته و گذر میراثی شناساسیی شده و تمامی چنارها و جدارهایش مطابق قانون حفظ میراث ملی، باید حفظ شود. نکته قابل توجه آنجاست که به‌گفته برخی مسئولان پیشین شهر تهران، این سند تاکنون به اجرا درنیامده و پیگیری نیز نشده است. در این سند طرح‌های کارشناسی کامل و جامعی برای حفظ جلوه‌های میراثی و محیط زیستی ولیعصر ارائه شده است؛ سندی که درحال حاضر اطلاعاتی درباره آن وجود ندارد.

طرح‌های غیرکارشناسی، پاشنه آشیل ولیعصر

اجرای برخی طرح‌های در قالب ساماندهی خیابان ولیعصر و نهرهای آن موجب آسیبی جدی به چنارهای کهنسال این خیابان شد.

جدول‌گذاری و کف‌سازی غیراصولی، موجب شده که درختان از آب روان محروم و چنارها خشک شوند. براساس تحقیقات انجام شده تنها راه نجات چنارهای ولیعصر، جمع‌آوری جداول و بازگرداندن نهرها به‌صورت اولیه است. با انجام این کار، دوباره آب در داخل جوی روان می‌شود. همچنین برای آبیاری درختان باید از تراس‌‌بندی استفاده شود.

چنارهای بی‌شناسنامه

براساس قانون حفظ و توسعه فضاهای سبز شهری، متولی حفظ فضای سبز شهری، باغ‌ها و درختان شهرداری‌ها هستند و مکلفند درختان را حفظ و توسعه بدهند. علاو‌ه‌بر این شهرداری‌ها باید برای درختان شناسنامه‌ای با این اطلاعات که چه تعداد درخت، چند ساله و اینکه چه نیازهای دارند تهیه شود.

با این کار، یک تصویر روشن از داشته‌های زیست محیطی شهر وجود خواهد داشت. براساس همان قانون، شهرداری‌ها موظفند که این آمار و اطلاعات را در اختیار دستگاه‌های حاکمیتی و نظارتی قرار دهند. براساس شواهد، شهرداری تهران تاکنون اطلاعاتی دراین زمینه در اختیار سازمان محیط زیست قرار نداده است. یکی از مشکلات سازمان محیط زیست همین مساله است؛ چرا که آن‌ها هیچ‌گونه اطلاعاتی در این‌باره ندارند. حتی آن‌ها اطلاع ندارند که آیا شهرداری اقدام به شناسنامه‌دار کردن درختان خیابان ولیعصر کرده یا خیر؟

ریشه‌های بتنی

بتن، روی دیگر سکه نابودی چنارهای ولیعصر است. علاوه‌بر آسیب به تنه و شاخه‌های درختان به ریشه‌های آن‌ها نیز آسیب وارد شده است؛ چراکه آن‌ها را در سیمان و بتن سنگفرش خیابان‌ها اسیر کرده و با صدور مجوز برای گودبرداری و ساخت 30 متر پارکینگ و در زیر زمین در کنار پیاده‌رو به ریشه این درختان صدمه وارد شده است. با انجام این‌گونه اقدامات، هر روز حلقه زندگی را برای درختان از رو و زیر زمین تنگ‌تر می‌کنیم.

با همه این شرایط می‌بینم که درختان را با آب فاضلاب آبیاری کرده و یا دیگر شیطنت‌هایی می‌کنند که مشخص است درخت قادر به ادامه حیات نیست و خشک می‌شود.

طرح پیاده‌راه شدن ولیعصر خاک می‌خورد

در دهه اخیر طرح‌های بسیاری برای نجات این خیابان مطرح شده که تاکنون هیچ‌کدام از آن‌ها راه‌حل نبوده و در برخی موارد حتی وضعیت را حادتر کرده‌ است. پیاده‌راه شدن ولیعصر، طرحی است که اخیرا مطرح شده که برخی آن را طرحی نشدنی و عجیب می‌دانند و برخی دیگر آن را تنها راه نجات خیابان می‌دانند.

محمد حقانی، عضو پیشین شورای شهر تهران، به‌عنوان شخصی که طرح پیاده‌راه شدن ولیعصر را مطرح کرده است، می‌گوید: « پیاده‌راه شدن ولیعصر را سه سال پیش با شهردار سابق تهران مطرح کردم و از او خواستم که وضعیت خیابان ولیعصر را به حالت اول خود بازگرداند. در گذشته ولیعصر خیابانی شاداب و مفرح بود که در دو طرف آن جوی آب روان و درختان سربه فلک کشیده رخ‌نمایی می‌کردنداما با اقدماتی که در این خیابان انجام دادیم، باعث خشکی و نابودی چنارهای آن شدیم. بارها گفته‌ام اگر این رویه مدیریت شود و شیوه اداره و نگهداری درختان خیابان ولیعصر ادامه پیدا کند، باید انتظار نابودی کل درختان را داشته باشیم؛ چرا که تمام این درختان در معرض خطر هستند. علل مختلفی از جمله نمک‌پاشی‌های شهر، ریختن آب فاضلاب پای درختان،‌ سنگ‌‌کاری‌های پای درختان و ساخت‌و‌سازهایی که نزدیک پیاده‌روها در حال انجام است از پایین ریشه درخت‌ها را قطع می‌کند و از بالا مانع رسیدن نور و هوا به درختان می‌شود.»

او ادامه می‌دهد:« با جدول‌گذاری و کف‌سازی غیراصولی درختان را از آب روان محروم کردیم. برای نجات این خیابان باید نهرها را به‌حالت اولیه خود بازگردانیم. ولیعصر یک محور فرهنگی و اجتماعی است؛ این محور باید بازسازی شود.

جدول‌گذاری‌ها باید جمع‌آوری شده و آب در داخل جوی به‌صورت قبل روان شود و از تراس‌بندی برای آبیاری درختان استفاده شود. طرح پیاده‌راه کردن ولیعصر بسیار آسان است؛ در وسط خیابان یک تراموا احداث شود.

تراموا یک واگن است که می‌تواند با اشغال کمترین جا از روی راه‌آهن در خیابان‌ها حرکت کند.واگن برقی می‌تواند درون شهری و بین شهری باشد. واگن‌های برقی معمولا سبک‌تر و کوتاه‌تر از قطارهای معمولی و متروها هستند».

حقانی بیان می‌کند:« همچنین برای حمل و نقل عمومی می‌توانیم از روش از «ال‌آرتی» استفاده کنیم. «ال‌آرتی» وسیله نقلیه‌ای بوده که اجرای آن راحت است و برای محل‌های توریستی استفاده می‌شود. شهروندان در اتوبوس‌های سربسته یا سرباز با سرعت کم حرکت می‌کنند. دیگر نیازی به مترو که بخواهیم در عمق زمین ریشه‌های درخت‌ها را از بین ببریم، نیست.

طرح پیاده‌راه شدن ولیعصر تاکنون توسط شهرداری جدی گرفته نشده است. باید به‌صورت جدی روی این طرح کار شود و پیاده‌راه‌سازی و مسیرهای دسترسی از خیابان‌ ولیعصر به مسیرهای فرعی را ایجاد کنیم».

نوستالوژی درحال فراموشی است

بسیاری از مراکز خرید بزرگ، پارک‌های عمومی، رستوران‌ها، موزه‌ها، مراکز فرهنگی و دفاتر ملی و بین‌المللی در این خیابان قرار دارند. این خیابان همچنین از کانون‌های سنتی خرید تهران است و بوستان‌های بزرگ ملت و ساعی در کنار این خیابان جای دارند. بخش بزرگی از خط سه متروی تهران از زیر خیابان ولیعصر می‌گذرد. همه این عوامل دست‌به‌دست هم داده‌اند که این خیابان به یکی از پرازدحام‌ترین و آلوده‌ترین خیابان‌های تهران تبدیل شود.

نام خیابان ولیعصر با چنارهای کهنسالش پیوند خورده؛ پیوندی ناگسستنی که برای رهگذران این خیابان یک نوستالوژی است.

چنارهای ولیعصر نیز همانند صدها نوستالوژی دیگر درحال فراموشی است.