ایران، جدول مندلیف مواد معدنی

ایران از نظر ذخایر معدنی در چه جایگاهی قرار دارد؟ سرمایه‌گذاری در این بخش را در ایران چگونه می‌بینید؟

ایران جزو کشورهای برتر در زمینه معادن است. ایران از نظر تنوع مواد معدنی جدول مندلیف نام گرفته است. اکثر عناصری را که در جدول مندلیف قرار دارد، در ایران می‌توان یافت کرد. برای نمونه در ایران معادن طلا، مس، آلومینیوم تیتانیوم و... وجو دارد. اگر ایران بخواهد به شیوه اقتصادی از این معادن بهره‌برداری کند، باید سرمایه‌گذاری لازم را روی آنها انجام دهد که متاسفانه ایران سرمایه لازم را در این زمینه ندارد. در نتیجه استخراج از معادن یک استخراج غیرعلمی است. برای نمونه در زمینه سنگ‌آهن و سنگ‌های تزئینی و... استخراج به شیوه غیرعلمی صورت می‌گیرد، به‌دلیل اینکه سرمایه‌گذاری لازم در این زمینه صورت نگرفته است. سرمایه‌گذاری که لازم است در بخش معادن اتفاق بیفتد، از عهده توان داخلی کشورمان بر نخواهد آمد و نیاز است ایران در این زمینه سرمایه‌گذار خارجی جذب کند. با جذب سرمایه‌گذار خارجی می‌توان از معادن بهره لازم را برد و باید در معادن برداشت و فراوری صورت بگیرد و نیز ارزش افزوده لازم ایجاد شود تا بتوان محصولات معدنی را بهتر به خارج از کشور صادر کرد. برای نمونه صادرات سنگ‌آهن به روش خام انجام می‌شود؛ چنین صادراتی با این شیوه اشتباه است. ایران می‌تواند سنگ‌آهن را به سایر موارد تبدیل و به سایر کشورها صادر کند. در این راستا ایران انرژی و نیروی انسانی لازم را برای انجام این شیوه دارد. سرمایه‌گذاری در زمینه معادن باید به‌شیوه منطقی صورت بگیرد و دولت نیز باید بستر لازم برای سرمایه‌گذاری را فراهم کند. دولت نباید دخالت کند؛ تنها باید بسترساز جذب سرمایه خارجی در حوزه معادن باشد. متاسفانه ایران در جذب سرمایه‌خارجی موفق عمل نکرده است. ایران طی 1 سال گذشته سالیانه کمتر از سه‌میلیارددلار توانسته سرمایه‌خارجی جذب کند. هرسال نیاز است حداقل 10‌میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب شود. باید این سرمایه به بخش معادن، تولید و ترابری مواد معدنی برود تا بتوان اشتغال ایجاد کرد و تولید ناخالص داخلی را افزایش داد و نیز از خام‌فروشی فاصله گرفت. ایران وقتی نتواند مواد معدنی را پالایش کند، طبیعی است که مواد معدنی را خام و بدون ارزش افزوده بفروشد. اقتصادهای بزرگ دنیا بر مبنای تولید ارزش افزوده و نه خام‌فروشی کار می‌کنند. متاسفانه ایجاد ارزش افزوده در زمینه معادن ایران، اتفاق نیفتاده است. در حوزه نفت، گاز، سنگ‌آهن، مس و... نیز این ضعف وجود دارد.

اگر سرمایه‌گذاری در بخش معادن و ذخایر معدنی ایران اتفاق بیفتد، آیا می‌توان درآمد حاصل از آن را جایگزین درآمدهای نفتی کرد؟

اگر از معادن و ذخایر معادن ایران درست استفاده شود، این امکان وجود دارد که درآمد حاصل از آن را جایگزین بخش اعظمی از درآمدهای نفتی کرد. سالی 12میلیون تن سنگ‌آهن صادر می‌شود؛ اگر ایران بتواند سنگ‌آهن را به قطعه‌های فولادی تبدیل کند، قیمت آن بسیار متفاوت خواهد شد. درآمد نفت ایران با قیمت‌های فعلی چیزی حدود 60‌میلیارد دلار در سال است. اگر سرمایه‌گذاری لازم در معادن صورت گیرد، می‌توان درآمد حاصل از آن را جایگزین بخش عمده‌ای از درآمدهای نفتی کرد. فروش نفت ایران به‌صورت خام فروشی است، درصورتی که می‌شود ذخایر معدنی را تبدیل کرد و به آن ارزش افزوده بخشید. با سرمایه‌گذاری اصولی می‌توان درآمدی را که از محل نفت تامین می‌شود، از محل فروش محصولات معدنی با ارزش افزوده بالا تامین کرد.

به‌تازگی قرار است قراردادهای جدیدی در زمینه معدن شبیه قراردادهای آی‌پی‌سی حوزه نفت منتشر شود. آیا با این قراردادهای جدید می‌توان وضعیت معادن ایران را بهبود داد؟

در زمینه بهبود و رشد در معادن، نیاز به جذب سرمایه خارجی است و یکی از فرمول‌های جذب سرمایه خارجی بستن قراردادهایی است که منافع طرفین را تضمین کند. نمی‌توان گفت چون ایران از نظر مواد معدنی غنی است، باید تمام کشورها در این زمینه خواستار همکاری با ایران باشند. بنابراین باید بتوان قراردادهایی را تنظیم کرد که مشخص باشد قرارداد بلندمدت است و نفع طرف مقابل در این قراردادها تامین می‌شود. همان‌طور که گفته شد، دولت باید بستر لازم را برای جذب سرمایه‌خارجی فراهم کند؛ یعنی باید نظام بانکی نیز در این راستا سرمایه سرمایه‌گذار را تضمین کند. لازم است قوانین مالیاتی ایران در این زمینه تغییر کند تا وضعیت جذب سرمایه‌های خارجی و بستن قراردادهای جدید فراهم شود. برای نمونه با بستن قراردادها باید به سرمایه‌گذار تضمین داده شود، تغییراتی که در اقتصاد و قوانین مختلف ایران روی می‌دهد، روی این قراردادها بی‌تاثیر خواهد بود. تنظیم قراردادهایی شبیه آی‌پی‌سی تخصص لازم را نیاز دارد و باید از افراد متخصصی که درحوزه معدن توانا هستند، کمک گرفت تا سود هر دو طرف تضمین شود. قراردادهای جدید در زمینه معدن باید به شیوه برد-برد تنظیم شود تا جذابیت لازم رابرای جذب سرمایه‌گذار داشته باشد.