اقتصاد توریسم در ۱۷شهر اروپایی
گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری حاکی از آن است که ۱۷ شهر آمستردام، آنتالیا، بارسلون، برلین، بروکسل، دوبلین، استانبول، لیسبون، لندن، مادرید، مسکو، مونیخ، پاریس، پراگ، رم، استکهلم و ورشو در اروپا، روی‌هم‌رفته به‌طور مستقیم ۱۸ درصد از تولید ناخالص داخلی سفر و گردشگری این منطقه را تشکیل می‌دهند؛ سهمی که انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۶ تقریبا دو برابر شود و به ۲۵ درصد افزایش یابد.
بیش از ۲۵ سال است که شورای جهانی سفر و گردشگری دست به ارزیابی آثار اقتصادی و اشتغال سفر و گردشگری در سطوح کشوری و منطقه‌ای می‌زند. این اطلاعات برای تصمیم‌گیران درون دولت‌ها، بانک‌های سرمایه‌گذاری، تحقیقات آکادمیک و سازمان‌های چندجانبه در سراسر جهان و به‌خصوص در ۱۸۵ کشوری که گزارش‌های مفصلی برای آنها تهیه می‌شود، منبعی کلیدی محسوب می‌شوند. گزارش اخیر شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) درصدد آن است که یک ارزیابی مناسب از تاثیر اقتصادی و اشتغال بخش سفر و گردشگری در شهرها ارائه دهد. رشد آینده و موفقیت این بخش نیازمند تشخیص و نظارت بر روندهایی است که بر عادات سفرهای آینده حکمفرما هستند. به گزارش دنیای اقتصاد، به‌طور کلی برآوردها نشان می‌دهد ۱۰ درصد از فعالیت اقتصادی جهان و ۲۹۲ میلیون فرصت شغلی در دنیا به بخش توریسم اختصاص دارد که حدود ۱/ ۰ از اشتغال جهانی را تشکیل می‌دهد. طبق گزارش‌های سازمان ملل، جمعیت شهری جهان به سرعت از ۷۴۶ میلیون نفر در سال ۱۹۵۰ به بیش از ۴ میلیارد نفر در سال ۲۰۱۶ رسیده و امروزه بیش از ۵/ ۵۴ درصد از جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی می‌کنند. انتظار می‌رود این نسبت تا سال ۲۰۵۰ افزایش یافته و به ۶۰ درصد برسد. تعداد کل گردشگران جهان نیز تا سال ۲۰۳۰ افزایش یافته و به ۸/ ۱ میلیارد نفر خواهد رسید. از سوی دیگر، تعداد گردشگران داخلی نیز به میلیاردها نفر می‌رسد. مشخص است که سهم شهرها از این میان چه اندازه مهم است و درک نرخ و تمرکز توریسم شهری در مقایسه با رشد گردشگری کشور برای سیاست‌گذاران مساله مهمی خواهد بود. با هرچه بیشتر شهرنشین شدن جهان، نیاز به مدیریت این رشد و برنامه‌ریزی موثر برای آن بیشتر می‌شود. یک شهر موفق شهری است که در آن کسب و کار، زیرساخت، منابع و محیط، مشاغلی مناسب را برآورده کرده و از حمایت موثر دولت نیز برخوردار باشند.
۱۷ شهر و ۱۸ درصد اقتصاد گردشگری اروپا
براساس گزارش WTTC، بخش سفر و گردشگری مشارکت زیادی در اقتصاد کشورهای اروپایی دارد. در مجموع در سال ۲۰۱۶، این بخش ۱۴ میلیون فرصت شغلی ایجاد کرد که ۱/ ۰ کل شغل‌های قاره اروپا را تشکیل می‌داد و بیش از ۲تریلیون یورو نیز به تولید ناخالص داخلی این قاره کمک می‌کرد که معادل ۷/ ۹ درصد از کل تولید ناخالص داخلی اروپا است. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۷ مجموع مشارکت اقتصادی بخش سفر و گردشگری به ۱۷ میلیون شغل و ۸/ ۲ تریلیون یورو افزایش یابد که برابر ۹/ ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی این قاره است.
چنانچه اشاره شد طی سال گذشته میلادی آمستردام، آنتالیا، بارسلون، برلین، بروکسل، دوبلین، استانبول، لیسبون، لندن، مادرید، مسکو، مونیخ، پاریس، پراگ، رم، استکهلم و ورشو در اروپا، در مجموع و به‌طور مستقیم ۱۸ درصد از تولید ناخالص داخلی سفر و گردشگری اروپا را در اختیار داشتند. بر این اساس پاریس با مشارکت ۵/ ۲۲ میلیارد یورویی در تولید ناخالص داخلی سفر و گردشگری، بزرگ‌ترین مقصد اروپایی در این گزارش است و در جهان نیز در رده سوم قرار دارد. این شهر مستقیما بیش از یک چهارم فعالیت‌های توریستی فرانسه را در بر می‌گیرد. سفر و گردشگری ۲/ ۳ درصد از کل تولید ناخالص داخلی این شهر را تولید و ۲۳۰ هزار شغل در آن ایجاد کرده است. بخش سفر و گردشگری لندن نیز ۱۵ میلیارد یورو معادل ۳/ ۱۲ میلیارد پوند تولید ناخالص داخلی و ۲۲۸ هزار شغل ایجاد کرده و دومین مقصد بزرگ اروپا و یازدهمین مقصد مهم در جهان است. این شهر حدود ۶/ ۱۸ درصد از کل تولید ناخالص داخلی بخش سفر و گردشگری بریتانیا را به خود اختصاص می‌دهد. با این وجود، مشارکت بخش سفر و گردشگری در کل تولید ناخالص داخلی لندن ناچیز و به میزان ۹/ ۱ درصد است. لیسبون و مادرید نیز مثال‌هایی از سایر شهرهای اروپایی هستند که بازارهای سفر بزرگی را به خود اختصاص می‌دهند. سه شهر در این مطالعه بیش از ۵۰ درصد تولید ناخالص داخلی سفر و گردشگری کشورشان مشارکت می‌کنند؛ پراگ، پایتخت جمهوری‌چک با ۳/ ۶۰ درصد، دوبلین پایتخت جمهوری ایرلند با ۱/ ۵۹ درصد و بروکسل پایتخت بلژیک با ۶/ ۵۲ درصد.
جایگاه شهرهای برتر
نگاهی به شهرهای برتر گردشگری در اروپا حاکی از آن است که اگر شهرها را به ترتیب اندازه بازار گردشگری یعنی تولید ناخالص داخلی توریسم در سال ۲۰۱۶ و برحسب میلیارد یورو مرتب کنیم، این فهرست به ترتیب عبارت است از: پاریس با ۵/ ۲۲ میلیارد یورو، لندن با ۱۵ میلیارد یورو، مونیخ با ۴/ ۹ میلیارد یورو، استانبول با ۲/ ۸ میلیارد یورو و رم با ۸/ ۷ میلیارد یورو. این به معنای آن است که استانبول در سال ۲۰۱۶ و به‌رغم افت جریان ورود گردشگران خارجی به این شهر و در نتیجه کاهش درآمدهای آن، علاوه‌بر کسب جایگاه چهارم در این گزارش، رقمی بیشتر از درآمد یک‌سال گردشگری ایران داشته است؛ هرچند آمار ۸ میلیارد دلار اعلام شده برای گردشگری ایران نیز با نقدهای جدی روبه‌رو است و بسیاری از کارشناسان معتقدند میزان این درآمد کمتر از مقدار اعلام شده است. پس از این پنج شهر، به ترتیب شهرهای بارسلون، مادرید، برلین، بروکسل، استکهلم، آمستردام، لیسبون، مسکو، ورشو، دوبلین، پراگ و آنتالیا بیشترین تولید ناخالص داخلی گردشگری را داشته‌اند. اندازه بازار گردشگری آنتالیا نیز ۷/ ۱ میلیارد یورو اعلام شده است. همچنین در این گزارش، بررسی سهم گردشگری شهرهای مختلف اروپا از تولید ناخالص داخلی آنها نیز انجام گرفته است که با این حساب، آنتالیا با ۲/ ۲۱ درصد در جایگاه نخست قرار گرفته است و پس از آن نیز لیسبون با ۳/ ۵ درصد، بارسلون با ۳/ ۵ درصد، پراگ با ۵ درصد و ورشو با ۹/ ۴ درصد جای دارند.
در رده‌های بعدی نیز به ترتیب شهرهای رم، استانبول، مونیخ، آمستردام، برلین، بروکسل، پاریس، مادرید، استکهلم، دوبلین، لندن و مسکو قرار دارند. استانبول نیز ۶/ ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی کل شهر خود را از محل گردشگری تامین می‌کند. علاوه‌بر این موارد، سهم گردشگری شهرهای اروپایی از کل تولید ناخالص داخلی گردشگری کشورشان نیز اعلام شده است که از این نظر همان‌طور که گفته شد پراگ، دوبلین و بروکسل در رده‌های اول تا سوم قرار دارند و ورشو با ۱/ ۴۴ درصد و استکهلم با ۱/ ۳۸ درصد در رده چهارم و پنجم جای گرفته‌اند. رده‌های بعدی نیز به ترتیب متعلق به شهرهای لیسبون، آمستردام، استانبول، پاریس، مسکو، لندن، بارسلون، مادرید، رم، مونیخ، آنتالیا و برلین است. همچنین استانبول ۶/ ۳۱ درصد از کل تولید ناخالص داخلی گردشگری ترکیه را به خود اختصاص می‌دهد و آنتالیا نیز ۶/ ۶ درصد از آن را به خود اختصاص داده است.
استانبول؛ پیشتاز رشد درآمدهای گردشگری
مروری بر رشد تولید ناخالص داخلی گردشگری شهرهای مختلف در اروپا نشان می‌دهد استانبول در فاصله سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۶ بیشترین رشد را در میان شهرهای مختلف این قاره با ۸/ ۹ درصد خواهد داشت. به این ترتیب، استانبول در سال ۲۰۲۶ حدود ۷/ ۱۸ میلیارد یورو از طریق گردشگری خود درآمد کسب خواهد کرد که به معنای افزوده شدن ۵/ ۱۰ میلیارد یورو در فاصله ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۶ به تولید ناخالص داخلی این شهر از طریق گردشگری است. طبق پیش‌بینی WTTC، در سال ۲۰۲۶ گردشگری استانبول ۳/ ۵ درصد از کل تولید ناخالص داخلی آن شهر را به خود اختصاص خواهد داد و استانبول در سال ۲۰۲۶ پس از پاریس و لندن در رده سوم مشارکت در تولید ناخالص داخلی از طریق گردشگری در اروپا قرار خواهد داشت. پس از استانبول، بیشترین رشدها در مشارکت در تولید ناخالص داخلی بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۶ به ترتیب مربوط به آنتالیا با ۶/ ۸ درصد، بروکسل با ۳/ ۷ درصد، ورشو با ۷ درصد و استکهلم با ۷/ ۶ درصد خواهند بود.
در سال ۲۰۲۶، پس از سه شهر یادشده، از نظر بیشترین مشارکت گردشگری در تولید ناخالص داخلی شهرهای مونیخ با ۴/ ۱۳، رم با ۲/ ۱۱، بارسلون با ۷/ ۹، برلین با ۲/ ۹، بروکسل با ۹/ ۸ و مادرید با ۸/ ۸ میلیارد یورو قرار خواهند گرفت. آنتالیا نیز در سال ۲۰۲۶ حدود ۳/ ۲۲ درصد از تولید ناخالص داخلی شهر خود را از طریق گردشگری تامین می‌کند و میزان مشارکت آن به ۵/ ۳ میلیارد یورو می‌رسد.
یک مقایسه در اشتغال
نگاهی به آمار این شهرها و نقشی که گردشگری در اشتغال آنها داشته است، نشان می‌دهد که از نظر اشتغال در سال ۲۰۱۶ در شهرهای اروپا به ترتیب پاریس با ۲۳۰، لندن با حدود ۲۲۸ و مونیخ با حدود ۱۵۸ هزار، بیشترین میزان اشتغال در گردشگری را ایجاد کردند. استانبول و آنتالیا نیز به ترتیب با ۴/ ۱۱۴ و ۱/ ۳۳ هزار نفر اشتغال در بخش گردشگری در سال ۲۰۱۶ به ترتیب در رده‌های ۶ و ۱۶ گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری قرار دارند. در سال ۲۰۲۶ نیز انتظار می‌رود پاریس با اشتغال ۳۰۵ هزار نفری در گردشگری بیشترین میزان اشتغال را در این بخش در اروپا داشته باشد و پس از آن لندن با ۵/ ۲۸۰ و مونیخ با ۸/ ۱۸۹ هزار نفر جای گرفته باشند.
طبق این گزارش، استانبول که بیشترین رشد را در اشتغال بخش گردشگری (با رشد ۹/ ۴ درصدی) در بازه ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۶ تجربه خواهد کرد نیز با فرصت ایجاد کار برای ۴/ ۱۸۴ هزار نفر رده چهارم را در اروپا خواهد داشت و آنتالیا نیز با اشتغال ۷/ ۴۷ هزار نفر و رشد ۷/ ۳ درصدی در بازه ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۶ در رده ۱۶ قرار خواهد داشت. همچنین ۶/ ۹ درصد از اشتغال آنتالیا در سال ۲۰۱۶ مربوط به بخش گردشگری بوده که در سال ۲۰۲۶ به ۱۲ درصد خواهد رسید و از این نظر در میان شهرهای اروپا در رده نخست قرار خواهد گرفت. این سهم برای استانبول در سال ۲۰۱۶ حدود ۱/ ۲ درصد بوده و در سال ۲۰۲۶ به ۹/ ۲ درصد افزایش خواهد یافت.
