اقتصاد عربستان سعودی بر سر دو راهی
تحولات کودتائی و بازداشتها در عربستان سعودی علاوه بر سیاست داخلی و منطقه ای، اقتصاد عربستان را نیز بر سر دو راهی قرار داده است.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از عصر دیپلماسی، محمد بن سلمان سی و دوساله بلافاصله بعد از تاسیس کمیته «مبارزه با اختلاس و فساد مالی» تعداد زیادی از اعضای خاندان سلطنتی را بازداشت و موج جدیدی در جنگ قدرت و کسب حاکمیت در عربستان به راه انداخت و همه رقبای خود را از دور خارج کرد. اکنون باید منتظر اعلان پادشاهی وی شد. تحولات عربستان سعودی تاثیر عمیقی در جغرافیای خاورمیانه (غرب آسیا) و توازن قوا در این منطقه خواهد داشت. ولی باید از دیگاه اقتصادی نیز مورد بررسی قرار گیرد. اقتصاد عربستان بر سر دوراهی و نقطه عطف قرار گرفته است. اقتصاد عربستان به علت کاهش قیمت نفت در حالت شکننده قرار گرفته است. ذخایر نفت روزی به پایان خواهد رسید. بدین سبب عربستان سعودی تلاش می کند که به نظام اقتصاد بدون نفت وارد شود. در ماه ژوئن ولیعهد تغییر یافت. موج بازداشتهای اخیر نیز قدرت محمد بن سلمان را تقویت کرد و قدرت سیاسی در یک کانون متمرکز شد. تمرکز قدرت چه نتیجه ای در نظام اقتصادی دربر دارد؟
در پادشاهی عربستان بزرگترین افراد ثروتمند از جمله ولید بن طلال ، محمد بن آل عمود ، ناصر طیار، بکر بن لادن بازداشت و اموال آنها به تصرف محمد بن سلمان در آمد. اموال سی میلیارد دلاری آنها به خزانه واریز شد. بدین ترتیب بخشی از کسری بودجه عربستان سعودی تامین گردید. محمد بن سلمان با این اقدام خود فردی اصلاح طلب تلقی می شود و مشروعیت کسب می کند. در حال حاضر ۸۷ درصد بودجه این کشور از درآمدهای نفتی تامین می شود. کاهش قیمت نفت در بازار بین المللی باعث مواج شدن اقتصاد این کشور شده است. در سال ۲۰۱۴ قیمت نفت بشکه ای ۱۰۰ دلار بود و تا ۳۵ دلار کاهش یافت. در حال حاضر به ۶۵ دلار افزایش یافته است و طبق پیش بینی ها به ۷۰ دلار خواهد رسید. هزینه استخراج نفت در عربستان بین دو الی ۱۰ دلار است. در این صورت درامد نفتی عربستان سعودی ادامه خواهد یافت. نرخ بیکاری در این کشور ۱۲٫۳ درصد و نرخ رشد صفر است. راه نجات اقتصاد عربستان ، توسعه منابع انرژی جایگزین نفت، توسعه در بخشهای غیر نفتی و سرمایه گذاری در بخشهای تولیدی است. محمد سلمان در راستای همین هدف «چشم اندار توسعه ۲۰۳۰» را در دستور کار خود قرار داده است. براساس این برنامه وابستگی اقتصاد به نفت کاهش یافته و بخش تولیدی با ارزش افزوده بالا با سرمایه گذاریهای جدید تقویت خواهد شد. نشستن محمد بن سلمان بر تخت سلطنت و تقویت موقعیت وی نقش سازنده و مثبتی بر اجرای برنامه توسعه اقتصادی مورد نظر خواهد داشت.
در برنامه «چشم اندار توسعه ۲۰۳۰» قرار است، درآمد غیر نفتی در سال ۲۰۳۰ به ۲۶۶ میلیارد دلار برسد. بنا بر آمار صندوق بین المللی پول در ماه اکتبر سال جاری میلادی نرخ رشد در بخش غیر نفتی عربستان بطور متوسط ۱٫۷ درصد است. عربستان در آینده در بخش انرژی تجدید پذیر۵۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری خواهد کرد.
شرکت سعودی آرامکو Saudi Aramco بزرگترین شرکت نفتی جهان است که در سال ۱۹۷۰ ملی شد و در اختیار کامل دولت قرار گرفت. در حال حاضر ۵ درصد سهام آن به مردم واگذار خواهد شد. اکسون موبیل رقیب نزدیک آرامکو است. ولی آرامکو ده برابر اکسون موبیل ذخایر نفتی دارد. آرامکو در بازار بین المللی دو تریلیون دلار ارزش دارد. درآمد سهام فروخته شده به مردم در سال ۲۰۱۸ به حساب صندوق سرمایه گذاری عمومی سعودی واریز خواهد شد. ۹۵ درصد سهام آرامکو بالغ بر ۱٫۹ تریلیون دلار نیز در آینده به همان صدوق واگذار و در بخش غیر نفتی سرمایه گذاری خواهد شد. آرامکو در بخش ساختمان سازی نیز فعالیت دارد. آرامکو بعد از سفر دونالد ترامپ به عربستان با شرکتهای ساختمان سازی آمریکائی قرارداد ۵۰ میلیارد دلاری امضاء کرد.
هدف بازداشت میلیادرهای عربستان و خاندان آل سعود ، از دور خارج کردن آنها، تصرف اموال و دارائیهای آنها ، تجمیع ثروتمندان و میلیادرهای نسل جدید در حول محور کاخ پادشاهی محمد بن سلمان است. در برنامه چشم انداز ۲۰۳۰ بخش خصوصی تقویت خواهد شد. در حال حاضر۷۰ درصد نیروی انسانی در بخش دولتی این کشورشاغل هستند. برای توسعه بخش تولیدی باید بخش خصوصی تقویت شود. محمد بن سلمان بخش خصوصی را تحت حمایت دولت ایجاد و تقویت خواهد کرد. عربستان سعودی علاوه بر سرمایه گذاری بخش خصوصی داخلی، به جذب سرمایه خارجی نیز نیازمند است. زیرا برای تغییر نظام اقتصادی تنها در آمد نفتی و سودآوری آرامکو کافی نیست.
محمد بن سلمان در اواخر ماه اکتبر اجلاس«داووس در بیابان» را با شرکت ۳۵۰۰ سیاستمدار و سرمایه گذار در ریاض برگزار کرد. در این اجلاس امکانات اقتصادی عربستان سعودی، چشم انداز ۲۰۳۰ ، طرح تاسیس شهر تکنولوژی NEOM با سرمایه گذاری ۵۰۰ میلیارد دلاری بررسی شد. این کنفرانس نشان داد که سرمایه بین المللی نیزعلاقه مند به انجام دادن تغییرات در عربستان سعودی است.
ولی تحولات جدید در این کشور و آینده نامعلوم آن، سرمایه گذاران خارجی را نگران کرده و منتظر برقراری ثبات و آرامش در عربستان است. آنها تمرکز قدرت در دستان محمد بن سلمان با گرایش اصلاح طلبانه را مثبت تلقی نمی کنند. از سوی دیگر روند خشنونت آمیز و قاطعانه اخیر، نبود آینده روشن ریسک سرمایه گذاری را افزایش داده است. عربستان سعودی ناچار است که خود را به گذر به نظام اقتصادی بدون نفت آماده و سالم سازی کند. در آن صورت عربستان سعودی نقش فعالتری در جهت برقراری ثبات در منطقه خاورمیانه (غرب آسیا) ایفا خواهد کرد. ولی تا زمانیکه وابستگی به نفت ادامه داشته باشد، نه در منطقه و نه در جهان بی ثباتی و تنش و درگیری به پایان نخواهد رسید.
