اسب کرد در معرض انقراض است

سرویس بررسی مطبوعات اقتصاد آنلاین- همشهری اقتصاد نوشت:

اگر بخواهیم برای کردها چند نماد را نام ببریم حتما پس از کوهستان به اسب می‌رسیم. حیوان نجیبی که کردها در طول تاریخ به داشتن آن افتخار می‌کردند. بیستون که خود بخشی از کوهستان مناطق کردنشین و از آثار شگفت‌انگیز تاریخی کشور است، تصویری شگفت‌‌تر چون اسب بر خویش دارد که خود بیانگر جایگاه ویژه این حیوان نجیب در این مناطق است. گرچه این تصویر اسبی را نشان می‌دهد که دیگر وجود ندارد و نسلش برچیده شده است، اما بازماندگان آن، که همان اسب کردی است بسیاری از همان ویژگی‌های این اسب را دارند. اسب تراشیده شده بر بیستون با ویژگی‌هایی چون سر بزرگ و پیشانی و گونه‌های برجسته و گوش‌هایی متمایل به عقب که مجموع اینها هوش و توانایی آن را هم نمایان می‌کند، اسب «نسایی» است. این اسب گرچه چندان بلندقد نیست، همانطور که اسب کردی هم قدی کوتاه دارد، اما محکم و قدرتمند است.‎ ویژگی‌هایی که همگی در اسب کردی امروزی هم دیده می‌شود.شاید این سخن که کردها، خود از نژادهای اصیل ساکن در ایران هستند دیگر چندان سخن جدیدی نباشد، اما برای اثبات این سخن می‌توان از اصالت اسب‏، به‌ عنوان همراه تاریخی کردها در زندگی روزمره‌شان هم دلیل آورد؛ اصالت اسب کردی. مهم‌ترین استناد برای ارتباط اسب کردی و کردها، همین بس که کرد زبانان هنوز هم این حیوان نجیب را «اسپ» می‌خوانند یعنی با اندکی تغییر همان واژه‌ای که قوم ماد برای آن به‌کار می‌برند، «اسپه». نژاد اسب کردی در خطر است شاید بتوان گفت که سلطه تکنولوژی مدرن یکی از مهم‌ترین دلایل در حذف اسب از زندگی روزمره روستاییان کردستان باشد؛ چراکه با زیاد شدن وسایلی چون موتور و خودرو،این حیوان به حاشیه رفت وجای خود را به آنها داد و اکنون فقط در برخی روستاهای صعب‌العبور، به‌ویژه در شهرستان‌های مرزی از اسب استفاده می‌شود. در خطر بودن نژاد اصیل اسب کردی، سخنی است که در سال‌های اخیر زمزمه‌های آن شنیده می‌شود. امری که نمی‌توان آن را فقط ناشی از سلطه تکنولوژی دانست. چنانکه عضو هیات سوارکاری استان کردستان از آزمایش خونی ۸۰ اسب موجود در استان طی چند سال اخیر خبر داد و گفت: پس از این آزمایش ۸۰ اسب، اصالت اسب کردی را داشتند و مابقی فاقد این ویژگی بودند، بر این اساس حدود ۱۰درصد از اسب‌های این استان را می‌توان اسب کردی اصیل دانست. «اقبال میهمی» در گفت‌وگو با اقتصاد ایران آنلاین افزود: این زنگ خطری برای بقای این نژاد ارزشمند و اصیل اسب ایرانی است که باید با برنامه‌ریزی مناسب برای حمایت از این نژاد و تکثیر آن نگذاریم جمعیت اسب کردی کاهش یابد. در این میان می‌توان به دلایل دیگری اشاره کرد که نژاد این حیوان نجیب و ارزشمند را به‌ویژه در میان کردها به انقراض کشانده است، می‌توان به مواردی چون محرومیت مردم منطقه و ناتوانی آنها برای خرید و نگهداری اسب، هزینه‌های بالای نگهداری، نبود مراکز پرورش و تکثیر نژادهای اصیل اسب در منطقه، نبود یا کمبود تسهیلات برای پرورش این نژاد اسب ایرانی و در یک کلام نبود حمایت مسئولان اشاره کرد. مواردی که گفته شد و برطرف شدن آنها می‌تواند در حفظ این نژاد اصیل کمک کند‏ که یکی از راهکارهای علمی در این باره،‏ اجرای طرحی در زمینه اصلاح ژنتیکی این نوع اسب در کشور است. متاسفانه فراوانی نژاد اسب کردی در سال‌های اخیر دستخوش تغییرات زیادی شد، به‌طوری‌که براساس آمار ارائه شده در سال‌های اخیر جمعیت اسب موجود در استان روبه کاهش است که حتی به ۲هزار سر هم نمی‌رسد و از این میزان هم تعداد کمی‌کردی هستند. حفظ ذخایر ژنتیکی برای جلوگیری از انقراض اسب‌ها اهمیت بسیاری دارد و در این باره مسئولان استان باید با خون‌گیری از اسب‌های اصیل استان‌های کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی و انجام کارهای علمی در این مورد‏ در احیای این نژاد اسب ایرانی بکوشند. ویژگی‌های اسب کردی اسب نژاد کردی یکی از اصیل‌ترین نژادهای اسب در ایران است چنانچه بسیاری از کارشناسان معتقدند اسب عرب در دو هزار سال گذشته از این نژاد تکثیر یافته است. اسبی که به‌دلیل ویژگی‌هایی چون پرنفس بودن، استقامت بالا، عضلانی بودن، قدرتمند و مقاوم بودن برای مسافت‌های طولانی و کوهستانی غیر از استفاده‌های معمول، برای ورزش ایرانی چوگان نیز بسیار مناسب است. پیشانی عریض، کمی برجسته و مسطح، روی بینی کوژ و صاف، بینی‌اش ناصاف و با انتهایی برجسته، گوش‌ها کوچک‌تر از اسب ترکمن، چشم‌هایی گرد با حدقه برجسته، گونه‌اش مشخص و گرد، اتصال گردنش به تنه بسیار قوی و حجیم است و معمولا سرش را به طرف بالا می‌گیرد. اسب اصیل نژاد کردی کوتاه‌قد محسوب می‌شود. قدی به‌طور متوسط ۱۷۰ سانتی‌متر با بدن کوتاه، اندامی عضلانی و سینه فراخ، پرنقش، پرخون با دست، پا و کمر قوی است. این اسب علاوه بر توانمندی جسمانی، هوش سرشار، فرمانبردار، صبور و در مسافت‌های طولانی مقاوم است و به این دلیل همواره در مسابقات استقامت و چوگان بسیار موفق ظاهر می‌شود. اسب کردی همچنین قانع و کم خوراک است. این ویژگی شاید از جبر طبیعت کوهستان است که در سیر تکاملی این حیوان بر او تحمیل شده است. از این رو در گذشته و در زمستان‌های سخت نواحی کوهستانی کردستان که هیچ وسیله نقلیه‌ای قادر به حرکت و عبور نیست، عامل انتقال افراد و بیماران از روستایی به روستای دیگر یا به مرکز بخش بوده است. اسبی برای چوگان اگر اسب عربی را که خود از نژاد اسب کردی است زیبا می‌دانند و اسب ترکمن را مناسب برای مسابقات اسب‌دوانی‏، اسب کردی بهترین اسب برای میدان‌های چوگان است. پرنفس بودن، قوی بودن اندام‌هایی چون دست و پا، سالم بودن و احتمال ابتدای اندک به بیماری‌های رایج در میدان‌های چوگان موجب شده است که این اسب برای بازی چوگان بسیار مناسب باشد. چرا که چوگان بازان ترجیح می‌دهند سوار بر اسبی باشند که قوی و سریع باشد که این جز اسب کرد نمی‌تواند باشد. از این رو اگر به این ورزش اصیل ایرانی در کردستان و کشور توجه بیشتری می‌شد حتما این اسب نیز از این توجه بهره‌ای می‌برد. در این باره «محمد جعفر سعادت» پژوهشگر حوزه بازی‌های بومی با بیان اینکه کارشناسان معتقدند ۵۰ تا ۸۰ درصد بازی چوگان را اسب انجام می‌دهد، تاکید کرد که در ایران اسب‌های خوبی برای سواری و مسابقات اسب دوانی وجود دارد. اما یک اسب به ظاهر خوب ممکن است اسب چوگان خوبی از کار درنیاید، ولی اسب مناسب برای چوگان باید اندام متناسب با این ورزش داشته باشد. وی افزود: بعد از زیبایی اندام و ظاهر، اسب باید دارای اندازه مناسبی برای بازی چوگان باشد. اسبی در حدود ۱۵۵-۱۵۰ سانتی متر برای بازی بهترین اندازه قد را دارد. اسب چوگان باید در مقابل تنه خوردن مقاومت کند و باید بتواند به سرعت دور خود بگردد، بایستد و به حرکت درآید. کار اصلاح نژادی به صورت علمی و دقیق روی اسب‌های ایران تا به حال انجام نشده است. شبیه اسب کردی فقط در آرژانتین دیده شده است. جالب آنکه اسب آرژانتینی هم برای چوگان استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که امروزه فروش اسب‌های چوگان آرژانتینی یکی از اقلام صادراتی کشور آرژانتین را که سالانه مبلغ هنگفتی دلار عاید دولت آن می‌کند تشکیل می‌دهد. اگر در حفظ و تولید اسب کرد کمی تلاش شود، نه تنها از نژاد پونی آرژانتینی دست کمی ندارد، بلکه به مراتب از آن بهتر است.