جاه‌طلبی بی‌سابقه اوپن‌ای‌آی؛ رشد انفجاری با زیان‌های نجومی

به گزارش اقتصادآنلاین، سم آلتمن شبیه بندبازی است که روی یک تک‌چرخ ژانگولر بازی می‌کند. ساخت چت‌بات‌های همه‌چیزدان که با پیشرفته‌ترین مدل‌های هوش مصنوعی کار می‌کنند، برای رئیس اوپن‌ای‌آی هدفی بیش از حد متواضعانه است. برای آنکه تماشاگران را مجذوب نگه دارد، آلتمن توپ‌های بیشتری را به هوا پرتاب کرده است. تراشه‌های سفارشی؟ حتماً. تجارت الکترونیک؟ چرا که نه. مشاوره کسب‌وکار؟ خیلی ساده. یک دستگاه مصرفی؟ قطعاً.

در عین حال، آلتمن باید دستی آزاد نگه دارد تا کلاهش را جلو بگیرد، چرا که این نمایش هر روز پرهزینه‌تر می‌شود. ارقام افشاشده نشان می‌دهد اوپن‌ای‌آی انتظار دارد در سال ۲۰۲۶ حدود ۱۷ میلیارد دلار نقدینگی بسوزاند؛ رقمی که از ۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۵ بیشتر است و زیان‌های آن در هر یک از سه سال بعدی نیز انباشته خواهد شد. این شرکت تاکنون بیش از ۶۰ میلیارد دلار از سرمایه‌گذاران جذب کرده است؛ رقمی بیشتر از هر شرکت خصوصی دیگری در تاریخ، که تقریباً همه آن پس از اوج‌گیری چت‌جی‌پی‌تی و مطرح‌شدن این آزمایشگاه نسبتاً ناشناخته هوش مصنوعی در اواخر ۲۰۲۲ به دست آمده است.

عطش پایان‌ناپذیر برای سرمایه

تشنگی آلتمن برای پول هنوز فروکش نکرده است. به گفته منبعی نزدیک به شرکت، اوپن‌ای‌آی در سال ۲۰۲۶ «تقریباً قطعاً» دور جدیدی از جذب سرمایه را انجام خواهد داد. گزارش‌ها حاکی از آن است که این شرکت به‌دنبال جذب تا ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه با ارزشیابی حدود ۸۳۰ میلیارد دلار است؛ رقمی که نسبت به ارزش ۵۰۰ میلیارد دلاری آن در آخرین دور تأمین مالی در ماه اکتبر افزایش چشمگیری دارد. آمازون نیز به‌طور جداگانه در حال مذاکره برای سرمایه‌گذاری تا ۱۰ میلیارد دلار در این سازنده مدل‌های هوش مصنوعی است؛ شرکتی که خود را از رابطه انحصاری با مایکروسافت، بزرگ‌ترین رقیب آمازون در حوزه رایانش ابری، رها کرده است. انویدیا نیز اعلام کرده ممکن است در مجموع تا ۱۰۰ میلیارد دلار و در قالب اقساط ۱۰ میلیارد دلاری در اوپن‌ای‌آی سرمایه‌گذاری کند تا این شرکت بتواند محصولات این تراشه‌ساز را خریداری کند. با آنکه آلتمن در مقاطع مختلف آب سردی بر این ایده ریخته است، شایعاتی نیز درباره بررسی عرضه عمومی سهام اوپن‌ای‌آی به گوش می‌رسد.

جذب سرمایه بی‌سابقه اوپن‌ای‌آی رشد کم‌نظیری را به‌دنبال داشته است. درآمد این شرکت در سال ۲۰۲۳ از مرز یک میلیارد دلار گذشت. در سال ۲۰۲۵ این رقم بنا بر گزارش‌ها به ۱۳ میلیارد دلار رسید و تا پایان سال به نرخ سالانه ۲۰ میلیارد دلار افزایش یافت. گوگل و فیس‌بوک به‌ترتیب پنج و شش سال زمان برد تا به چنین سطحی از درآمد برسند.

هزینه‌های سرسم‌آور و فشار زیرساختی

مشکل اینجاست که تقاضای اوپن‌ای‌آی برای توان محاسباتی که بزرگ‌ترین هزینه آن محسوب می‌شود همچنان به‌طور تنگاتنگی با درآمد گره خورده است. نیاز محاسباتی این شرکت از ۲۰۰ مگاوات در سال ۲۰۲۳ به ۱.۹ گیگاوات در سال ۲۰۲۵ افزایش یافته است. اوپن‌ای‌آی نامه‌های قصد همکاری برای افزودن ۳۰ گیگاوات ظرفیت دیگر در سال‌های آینده امضا کرده که هزینه‌ای در حدود ۱.۴ تریلیون دلار خواهد داشت. فعلاً سرمایه‌گذاران مجذوب نمایش خیره‌کننده آلتمن شده‌اند، اما در نهایت او باید ثابت کند که قادر است به سودآوری برسد.

آلتمن همچنان استدلال می‌کند که با رشد شرکت، اقتصاد اوپن‌ای‌آی بهبود خواهد یافت و هزینه‌های اولیه آموزش مدل‌ها در مقایسه کوچک‌تر می‌شود. با این حال، هزینه‌های آموزش همچنان رو به افزایش است، چرا که اوپن‌ای‌آی با رقابت سختی از سوی دیگر سازندگان مدل‌ها روبه‌روست. بر اساس معیار‌هایی که مؤسسه استنفورد برای هوش مصنوعی انسان‌محور گردآوری کرده، شکاف عملکرد میان پیشرفته‌ترین مدل‌ها طی یک سال گذشته به‌طور قابل توجهی کاهش یافته است. در ماه‌های اخیر، بزرگ‌ترین تهدید برای اوپن‌ای‌آی گوگل بوده است؛ مدلی که جمینای ۳ آن در ماه نوامبر عرضه شد و در بسیاری از شاخص‌ها از GPT-۵.۱ اوپن‌ای‌آی عملکرد بهتری داشت. اوپن‌ای‌آی با GPT-۵.۲ پاسخ داد، اما این پاسخ به‌هیچ‌وجه ضربه نهایی نبود. در همین حال، مدل‌های موسوم به «باز» که پارامتر‌های عددی آنها (معروف به وزن‌ها) به‌طور آزاد در دسترس است، نیز در حال نزدیک‌شدن به مدل‌های بسته از نظر عملکرد هستند.

کاهش شتاب چت‌جی‌پی‌تی و نگرانی‌ها

اوپن‌ای‌آی نمی‌تواند در رقابت ساخت مدل‌ها عقب بماند. هم‌اکنون نشانه‌هایی وجود دارد که چت‌جی‌پی‌تی در حال از دست‌دادن شتاب خود است. بر اساس داده‌های شرکت سنسور تاور که ترافیک وب را رصد می‌کند، این سرویس تا اواسط دسمبر ۹۱۰ میلیون کاربر فعال ماهانه داشته، در حالی که جمینای گوگل ۳۴۵ میلیون کاربر داشته است. با این حال، جمینای در حال نزدیک‌شدن است. مطالعه‌ای اخیر از کشور‌های بزرگ اروپایی توسط دویچه‌بانک نشان می‌دهد اشتراک‌های مصرف‌کنندگان به این سرویس در تابستان «به بن‌بست رسید» و از آن زمان تاکنون رشد چندانی نداشته است. آلتمن با درک این چالش، اوایل دسمبر وضعیت «کد قرمز» موقتی اعلام کرد و از کارکنان خواست سایر ابتکار‌ها را متوقف کرده و بهبود چت‌جی‌پی‌تی را در اولویت قرار دهند.

نگران‌کننده‌تر از همه، گزارش‌هایی است که نشان می‌دهد اوپن‌ای‌آی حتی صرفاً با اجرای مدل‌های خود نیز ضرر می‌دهد؛ مدل‌هایی که بسیاری از مصرف‌کنندگان از طریق نسخه رایگان چت‌جی‌پی‌تی به آنها دسترسی دارند. در ماه نوامبر، اد زیتـرون، مفسری که به بدبینی نسبت به هوش مصنوعی شهرت دارد، ارقامی افشاشده از مایکروسافت منتشر کرد که نشان می‌داد هزینه‌های موسوم به «استنتاج» اوپن‌ای‌آی در نیمه نخست ۲۰۲۵ از درآمد آن فراتر رفته است. برای کاهش زیان، اوپن‌ای‌آی می‌تواند قیمت‌ها را افزایش دهد یا دسترسی را محدود کند، اما این کار خطر کاهش رشد را به‌همراه دارد؛ به‌ویژه در شرایطی که رقبا نفس‌به‌نفس آن حرکت می‌کنند.

تنوع‌بخشی به درآمد و تمرکز بر کسب‌وکار‌ها

تمام این مسائل توضیح می‌دهد که چرا دامنه تمرکز اوپن‌ای‌آی پیوسته در حال گسترش است. بخشی از این راهبرد، توسعه مسیر‌های جدید برای کسب درآمد از فناوری آن است. اگرچه گفته می‌شود آلتمن به‌عنوان بخشی از «کد قرمز» خود، کار روی طرح ادغام تبلیغات در چت‌جی‌پی‌تی را موقتاً متوقف کرده، اما منابع داخلی می‌گویند شرکت همچنان برنامه دارد این کار را در سال ۲۰۲۶ انجام دهد. هم‌اکنون اوپن‌ای‌آی به شرکت‌هایی در آمریکا، از جمله اتسی، بازار آنلاین، و والمارت، غول خرده‌فروشی، اجازه می‌دهد در ازای پرداخت هزینه محصولات خود را از طریق این چت‌بات به فروش برسانند.

اوپن‌ای‌آی همچنین امیدوار است درآمد خود از مشتریان سازمانی را افزایش دهد؛ مشتریانی که معمولاً وفاداری بیشتری دارند. در این حوزه، رقیب اصلی آن شرکت آنتروپیک است؛ شرکت هوش مصنوعی دیگری که چت‌بات کلود آن به‌ویژه در میان برنامه‌نویسان محبوب شده است. برای جبران عقب‌ماندگی، اوپن‌ای‌آی یک بخش مشاوره‌ای راه‌اندازی کرده که به شرکت‌های بزرگ در پیاده‌سازی فناوری‌هایش کمک می‌کند و ابزار‌های سازمانی مانند AgentKit را توسعه داده است؛ ابزاری که در ماه اکتبر عرضه شد و مشتریان می‌توانند از آن برای خودکارسازی کار‌ها استفاده کنند. هرچند مصرف‌کنندگان همچنان بخش عمده درآمد اوپن‌ای‌آی را تأمین می‌کنند، سهم درآمد‌های تجاری در حال افزایش است.

یک بندبازی پرخطر

راهبرد اوپن‌ای‌آی همچنین به‌نظر می‌رسد شامل یکپارچگی عمودی باشد و از گوگل الهام بگیرد. تراشه‌های سفارشی غول جست‌و‌جو که بیش از یک دهه پیش توسعه آنها را آغاز کرد، به مزیت بزرگی در رقابت هوش مصنوعی تبدیل شده‌اند و هزینه‌ای بین یک‌دهم تا یک‌دوم تراشه‌های معادل انویدیا دارند. چهار میلیارد کاربر دستگاه‌های اندرویدی در سراسر جهان نیز کانال توزیع عظیمی برای محصولات هوش مصنوعی آن فراهم می‌کنند. در یک سال گذشته، اوپن‌ای‌آی با برودکام، طراح تراشه، قراردادی برای توسعه سیلیکون سفارشی خود امضا کرده و سر جانی آیو، طراح آیفون اپل، را برای توسعه یک دستگاه مصرفی به خدمت گرفته است.

تفاوت اینجاست که اوپن‌ای‌آی به انبوه نقدینگی حاصل از موتور جست‌وجوی گوگل دسترسی ندارد. هم‌اکنون برخی سرمایه‌گذاران محتاط‌تر شده‌اند. مدیر یکی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر می‌گوید زیان‌های اوپن‌ای‌آی به بزرگی کسری بودجه بسیاری از دولت‌های ملی است. او گلایه می‌کند که در مذاکرات جذب سرمایه «حتی اجازه ندارید بپرسید» این شرکت چه میزان پول می‌سوزاند. زمانی که در مصاحبه‌ای پادکستی، برد گرستنر، یکی از وفادارترین سرمایه‌گذاران اوپن‌ای‌آی، از آلتمن پرسید این شرکت چگونه تعهدات هزینه‌ای معادل حدود ۱۰۰ برابر درآمدش در سال ۲۰۲۵ را تأمین مالی خواهد کرد، آلتمن با تندی پاسخ داد: «اگر می‌خواهید سهام‌تان را بفروشید، برایتان خریدار پیدا می‌کنم.»

منتقدان اوپن‌ای‌آی آنچه را که غرور آلتمن می‌دانند، به‌شدت نکوهش می‌کنند. یکی دیگر از مدیران سرمایه‌گذاری خطرپذیر که از رقبای اوپن‌ای‌آی حمایت می‌کند، می‌گوید: «این داستان وی‌ورک است، اما با دوز تقویتی»؛ اشاره‌ای به شرکت اجاره فضای اداری که زمانی پرآوازه بود و در نهایت زیر بار بدهی‌های عظیم و پیش‌بینی‌های غیرواقع‌بینانه رشد فروپاشید.

اگر فروش سازمانی اوپن‌ای‌آی ناامیدکننده باشد و این شرکت نتواند چت‌جی‌پی‌تی را به شیوه‌های دیگری درآمدزا کند، ممکن است به‌سرعت از هم بپاشد. با این حال، فعلاً آلتمن همچنان هواداران زیادی دارد. یکی از سرمایه‌گذارانش می‌گوید: «اگر پنج سال پیش به من می‌گفتید سم می‌تواند چنین قرارداد‌هایی را نهایی کند، هرگز باور نمی‌کردم. او از چیزی که همه فکر می‌کردند بهتر است.» سال پیش‌رو نشان خواهد داد که آیا او بیش از یک نمایشگر ماهر است یا نه.

منبع: اکونومیست