دولت علیه دولت!/ شرکت بازآفرینی شهری ایران در آستانه انحلال؟

اقتصاد آنلاین؛ اکبر محمودی_ شرکت بازآفرینی شهری ایران قبل از فعالیت خود با این نام با نام شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران در سال ۶۴ و با تاسیس دفتر بهسازی بافت شهری در حوزه معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی سابق شکل گرفت.

اگر چه سازمان عمران و بهسازی شهری ایران با استناد به مصوبه هیئت وزیران از خرداد ۷۶ فعالیت رسمی خود را در قالب یک شرکت وابسته به وزارت مسکن و شهرسازی آغاز کرد، اما در تیرماه سال ۸۳ با استناد مصوبه هیئت وزیران و تائید شورای نگهبان، اساسنامه شرکت به عنوان شرکت مادرتخصصی تغییر و نام آن نیز به شرکت بازآفرینی شهری ایران تغییر نام کرد.

از همان روز‌ها و طبق قانون مقرر شد که سالانه ۱۰ درصد از بافت فرسوده نوسازی شود، اما بنا به دلایل مختلفی این اتفاق هیچگاه رقم نخورد. حتی در دولت یازدهم و دوازدهم مساله نوسازی بافت فرسوده به شدت مورد توجه قرار گرفت و مرحوم اکبر ترکان به عنوان «مشاور رییس جمهور در امور هماهنگی نوسازی بافت‌های فرسوده و ناپایدار شهری» از سوی حسن روحانی رئیس جمهور منصوب شد.

ترکان مشاور رییس جمهور در امور هماهنگی نوسازی بافت‌های فرسوده در دولت روحانی

این انتخاب اگر چه چندان خوشایند «عباس آخوندی» وزیر وقت راه و شهرسازی قرار نگرفت، اما این انتخاب هم باعث نشد تا روند نوسازی بافت‌های فرسوده سرعت خوبی به خود بگیرد.

این حکم در همان روز‌ها چندان به مذاق وزیر راه و شهرسازی خوش نیامد، چرا که آخوندی وزیر اسبق راه و شهرسازی معتقد بود، او به تنهایی می‌تواند دستور رئیس جمهور مبنی بر اجرای برنامه ملی بازآفرینی شهری را هدایت کند و به سرانجام برساند.

انحلال شرکت بازآفرینی شهری بیشتر به اهداف برنامه هفتم توسعه باز می گردد

اما اینکه چرا دولت تصمیم به انحلال یا ادغام شرکت بازآفرینی شهری ایران گرفته است شاید نه این اختلافات گذشته بلکه بیشتر به اهداف برنامه هفتم توسعه بازگردد. چرا که در برنامه هفتم توسعه بر خلاف برنامه ششم بخش مهمی از برنامه به نوسازی بافت فرسوده و کاهش بافت ناکارآمد شهری مربوط است.

باید سالانه ۲۰ درصد از سطح بافت ناکارآمد شهری کاهش پیدا کند

آنطور که مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران اعلام کرده است بر اساس این برنامه باید سالانه ۲۰ درصد از سطح بافت ناکارآمد شهری کاهش پیدا کند. در حالیکه در برنامه ششم توسعه این عدد در حد ۱۰ درصد بود. برنامه‌ای که موفق نبوده و حتی به حدود ۸ درصد در نوسازی هم نرسید.

تسهیلات به‌درستی به بافت‌های هدف نرسیده است

اکثر کارشناسان دلایل مختلفی برای کُند بودن نوسازی بافت فرسوده ذکر می‌کنند. حتی مجموعه‌ای از مشوق‌ها که از سوی شهرداری و از طرف دولت برای این مناطق از جمله صدور رایگان پروانه ساخت در این مناطق و اعطای یک طبقه تراکم تشویقی به ساکنان آن در نظر گرفته است. از سوی دیگر دولت در مراکز استان‌ها رقم وام نوسازی را ۴۵۰ میلیون تومان و در شهر‌های کوچک بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ میلیون تومان در نظر گرفته است، اما طبق گفته‌های گلپایگانی معاون وزیر راه و شهرسازی این تسهیلات به‌درستی به بافت‌های هدف نرسیده است. این عوامل نیز حتی سبب شده است تا روند مناسبی از نوسازی در بافت‌های فرسوده را شاهد نباشیم.

برخی از مقامات مسئول شهرداری تهران نیز معتقد هستند که اینکه انتظار برود سرعت روند نوسازی بافت‌های فرسوده بیشتر شود قطعا انتظار به جایی هست، اما مجموعه‌ای از پیش نیاز‌ها را لازم دارد. به عنوان مثال در بافت‌های فرسوده تهران برخی مناطق هستند که ساکنان آن سند مالکیت ندارند، یعنی از زمانی که بافت شکل گرفته به صورت قولنامه‌ای یا مشاء خرید و فروش انجام شده بنابراین لازم است که فرآیند سنددار کردن املاک سرعت پیدا کند، چون اگر سند نداشته باشند امکان نوسازی هم ندارند.

اما ذینفعان و سازندگان مسکن نیز بر این باور هستند که آستانه سود ناشی از ساخت و ساز در بافت‌های فرسوده پایین‌تر از سایر نقاط شهر است به همین دلیل استقبال زیادی برای نوسازی بافت فرسوده صورت نمی‌گیرد.

به هر سوی روند کُند نوسازی بافت فرسوده از یک سو و تصمیم دولت برای چابک سازی و اصلاح فرایند‌ها و تقویت نهاد‌های مؤثر در خدمت‌رسانی به مردم از سوی دیگر باعث شده تا موضوع انحلال شرکت بازآفرینی شهری ایران بعد از ۳۰ سال فعالیت مطرح شود.

اگر چه این تصمیم با واکنش منفی معاون وزیر راه و شهرسازی و اعضای هیات مدیره شرکت بازآفرینی شهری ایران مواجه شده است، اما به نظر می‌رسد دولت تصمیم خود را گرفته و احتمالا بدون اینکه در این شرکت دولتی تعدیل نیرو صورت بگیرد و حقوق کارکنان کاهش یابد با هدف چابک سازی، شرکت بازآفرینی شهری ایران منحل شود.

مجید روستا عضو هیئت‌مدیره شرکت بازآفرینی شهری ایران با تأکید بر مخالفت با انحلال و ادغام شرکت بازآفرینی شهری ایران اظهار کرد: شرکت بازآفرینی شهری ایران بیش از سه دهه است که ایجاد شده و در تمام کشور‌های دنیا تجربه نوسازی شهری نشان می‌دهد که با حاکمیتی کردن باید از بروز این موضوعات جلوگیری کرد.

او معتقد است که شرکت بازآفرینی شهری انباشتی از دانش است و اقداماتی در عرصه سیاست‌گذاری شهری و ایجاد ظرفیت‌های قانونی انجام داده است که با همه حوزه‌های وزارت راه و شهرسازی و سایر بخش‌های دولت در ارتباط با موضوع نوسازی بافت فرسوده متفاوت است.

عضو هیئت‌مدیره شرکت بازآفرینی شهری ایران در پاسخ به این پرسش اقتصاد آنلاین مبنی بر اینکه چرا روند نوسازی و احیای بافت فرسوده کُند است و هر دولتی هم که به این موضوع ورود می‌کند نمی‌تواند به این مهم سرعت بدهد؟ گفت: بحث نوسازی بافت‌های فرسوده یک پدیده چند وجهی و ابعاد متفاوتی داشته و علاوه بر بحث مسائل کالبدی، بحث اقتصادی و اجتماعی نیز دارد.

او ادامه داد: محدودیت‌های قانونی یکی از موارد و دلایل کُند شدن نوسازی بافت فرسوده است. از سوی دیگر هم سایر محدودیت‌هایی که شاید محدودیت‌های سازمانی باشد در این موضوع دخیل بوده است. محدودیت‌هایی از طرف ساکنان مثل وراث، عدم وجود سند مالکیت شفاف و نبود مزیت‌هایی که بتواند بخش خصوصی را ترغیب کند. سوال این است که چرا بخش خصوصی در منطقه متوسط به بالای شهر راحت برای ساکنان آن مناطق اقدام به مشارکت مدنی می‌کند، اما در بافت فرسوده این اتفاقات رخ نمی‌دهد.

به نوسازی با قواعد و ضوابط و قوانین برابر با سایر مناطق شهری نگاه نشود

روستا تاکید کرد: برای نوسازی بافت فرسوده باید تمامی ابعاد موضوع دیده شود. به نوسازی در محدوده‌ها و محلات هدف بازآفرینی به صورت عمومی و بافت‌های میانی نمی‌توان با قواعد و ضوابط و قوانین برابر با سایر مناطق شهری نگاه شود. حتما باید برای رفع این نابرابری قوانین خاصی برای بافت‌های فرسوده داشته باشیم که بتوانیم نوسازی در بافت فرسوده را سرعت دهیم.

اکثر کارشناسان بر این باور هستند که در بافت فرسوده صرفا نباید به دنبال تولید مسکن باشیم. چرا که مساله نوسازی بافت فرسوده علاوه بر اینکه یک انتظام بخشی مجدد به نظام توسعه شهری است و ظرفیت بسیار مناسبی برای مسکن دارد از توسعه افقی شهر‌ها جلوگیری خواهد کرد.

به هر سوی اگر قرار باشد با همان تکلیف قانونی در برنامه هفتم توسعه( نوسازی سالانه ۱۰ درصد) حرکت شود قطعا به هدف خود نخواهیم رسید. پس اگر با انحلال شرکت بازآفرینی شهری ایران سرعت نوسازی بافت فرسوده بهتر از قبل شود بهترین اقدام سرعت دادن به این تصمیم و انحلال شرکت بازآفرینی شهری ایران است.