این سالمندان بیشتر در معرض افسردگی هستند

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایسنا، افسردگی در سالمندان یکی از مسائل جدی سلامت روان است که در سال‌های اخیر توجه بیشتری را به خود جلب کرده است. جمعیت ایران به سرعت در حال پیر شدن است و با افزایش تعداد سالمندان، مشکلاتی مانند افسردگی اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند. افسردگی در این سن می‌تواند زندگی فرد را از جهات مختلف دچار اختلال کند. این اختلال نه تنها احساس غم و بی‌انگیزگی ایجاد می‌کند، بلکه ممکن است بر سلامت جسمی اثر بگذارد، سرعت روند پیری را افزایش دهد و فرد را نسبت به بیماری‌های مزمن آسیب‌پذیرتر کند.

گزارش‌ها نشان می‌دهند بسیاری از سالمندان علائم خود را جدی نمی‌گیرند یا آن را ناشی از مشکلات جسمی تصور می‌کنند. این اتفاق باعث می‌شود روند تشخیص و درمان با تاخیر مواجه شود و خطر تداوم علائم بالا برود. از آنجا که نرخ افسردگی در سال‌های اخیر روند افزایشی داشته است، نیاز به بررسی دقیق‌تر علائم و عوامل تاثیرگذار بر آن بیش از گذشته احساس می‌شود. مطالعات جهانی نیز نشان داده‌اند که درصد زیادی از سالمندان، طی سال‌های آخر عمر، علائم افسردگی را به شکل پایدار تجربه می‌کنند. به همین دلیل، شناخت این اختلال و پیگیری آن اهمیت زیادی در حفظ سلامت سالمندان دارد.

افسردگی در دوران سالمندی معمولا پیچیده‌تر از سنین جوانی است و خود را با نشانه‌هایی مانند اختلال شناختی، مشکلات جسمی یا کاهش علاقه به فعالیت‌های روزمره نشان می‌دهد. در این دوره، زندگی فرد با تغییرات مهمی همراه است؛ مانند بازنشستگی، کاهش ارتباطات اجتماعی، تغییرات جسمی، کم‌تحرکی و در برخی موارد، از دست دادن عزیزان. این شرایط باعث می‌شود احتمال بروز افسردگی یا تداوم آن بیشتر شود. از سوی دیگر، عوامل اجتماعی و اقتصادی مانند درآمد کم یا نبود حمایت مناسب نیز در تشدید وضعیت نقش دارند. نتایج مطالعات پیشین نشان می‌دهند درصد قابل توجهی از سالمندان در طول چند سال، علائم افسردگی را به شکل پایدار تجربه می‌کنند یا مجددا دچار آن می‌شوند. به همین دلیل است که پیگیری منظم وضعیت روان سالمندان، غربالگری مداوم و درمان به‌موقع از اهمیت بالایی برخوردار است تا از تشدید مشکلات جلوگیری شود و کیفیت زندگی این گروه سنی ارتقا پیدا کند.

در پژوهشی که توسط محبوبه فرامرزی از مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت پژوهشکده سلامت دانشگاه علوم پزشکی بابل و پنج همکار او انجام شد، روند تغییر افسردگی در سالمندان ایرانی بررسی شده است. محققان تلاش کردند با پیگیری چندساله، الگوی واقعی این اختلال را در زندگی سالمندان بسنجند.

برای انجام این پژوهش از داده‌های ۸۰۰ سالمند دو دو فاز مطالعاتی جمعا پنج ساله استفاده شد. بدین منظور از پرسش‌نامه استاندارد افسردگی، پرسش‌نامه‌های جمعیت شناختی، ارزیابی اختلال شناختی و ارزیابی فعالیت فیزیکی استفاده شد. این روش امکان می‌داد هم تغییرات افسردگی در طول مدت مطالعه سنجیده شود و هم نقش عواملی مانند تحصیلات، جنسیت، فعالیت بدنی و وضعیت شناختی مشخص گردد.

نتایج نشان دادند که میزان افسردگی در فاز اول مطالعه حدود ۲۰.۳۹ درصد بود و در فاز دوم کمی کاهش یافت و به ۲۰.۳۵ درصد رسید. شدت افسردگی نیز در هر دو فاز تقریبا مشابه بود و تغییر قابل توجهی مشاهده نشد. از سوی دیگر، مشخص شد ۴۰.۲۰ درصد از سالمندان طی پنج سال دچار افسردگی شدند و در ۵۸.۲۰ درصد کسانی که در فاز نخست افسردگی داشتند، علائم پایدار ماند. همچنین دو عامل مهم یعنی مرد بودن و تحصیلات پایین بیشترین نقش را در بدتر شدن روند افسردگی داشتند.

در بخش نتیجه گیری تاکید شده است که افسردگی در یک پنجم سالمندان بروز پیدا می‌کند و در نیمی از آنها پایدار می‌ماند. این یافته‌ها نشان می‌دهند غربالگری منظم و ارجاع به متخصصان روان برای پیشگیری و درمان چقدر مهم است. اگر افسردگی زودتر شناسایی شود، درمان موثرتر خواهد بود و احتمال بهبود بیشتر می‌شود.

بر این اساس، تغییرات افسردگی در بازه‌های زمانی کوتاه ممکن است بسیار ناهمگون باشد. در برخی کشورها روند کاهش، افزایش یا پایداری افسردگی با طول دوره مطالعه، تعداد نمونه یا ابزار سنجش تفاوت پیدا کرده است.

همچنین روشن شد که عوامل فرهنگی، فشارهای اجتماعی و وضعیت اقتصادی می‌توانند شدت و پایداری افسردگی را تحت تاثیر قرار دهند. اهمیت این یافته‌ها در آن است که برنامه ریزی برای حمایت از سالمندان باید با در نظر گرفتن این شرایط انجام شود.

این پژوهش همچنین نشان داد تحصیلات بالا می‌تواند نقش محافظتی در برابر افسردگی داشته باشد و ریسک آن را کاهش دهد. در مقابل، برخی عوامل مانند فعالیت فیزیکی یا شرایط تاهل در این مطالعه اثر معناداری نشان ندادند، هرچند در مطالعات دیگر این اثر دیده شده است.

 این نتایج علمی در «فصلنامه سالمند» منتشر شده‌اند که وابسته به دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی است و یکی از نشریات تخصصی معتبر در حوزه سالمندی به شمار می‌رود.