مذاکرات آتش‌بس اوکراین با طرح جدید آمریکا و اروپا؛ مسیر صلح یا بن‌بست جدید؟
تلاش‌ها برای پایان‌دادن به جنگ حدودا چهار ساله روسیه و اوکراین شتاب گرفته است. آمریکا در یک ماه گذشته طرح صلحی با روسیه را آماده کرده که البته پس از انتقاد‌های اروپا و اوکراین دچار تغییراتی شده و حالا محور گفتوگوهای صلح قرار گرفته است.
به گزارش اقتصادآنلاین، حالا کرملین تأیید کرده که استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا، هفته آینده به مسکو سفر خواهد کرد. سفری که در امتداد گفتوگوهای چندجانبه اخیر در امارات متحده عربی و نشست روز یکشنبه در ژنو با اوکراین و کشور‌های اروپایی ارزیابی می‌شود.
یوری اوشاکوف، مشاور سیاست خارجی ولادیمیر پوتین، گفته است که تماس‌ها «در جریان است»، اما هنوز هیچ نشست رسمی «بر سر یک میز گرد» برای بررسی بندبه‌بند طرح صلح برگزار نشده است.
نظر روسیه درباره طرح صلح
به‌گفته اوشاکوف، مسکو نسخه‌ای از طرح اولیه آمریکا را از طریق کانال‌های غیررسمی دیده، اما «به‌طور رسمی» آن را دریافت نکرده است.
این در حالی است که نمایندگان آمریکا، روسیه و اوکراین اوایل هفته جاری در امارات گفت‌و‌گو کرده‌اند و همزمان گمانه‌زنی‌ها درباره سفر احتمالی دن دریـسکول، وزیر ارتش آمریکا، به کی‌یف ادامه دارد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا نیز سه‌شنبه به این سفر اشاره کرد، اما مقامات اوکراینی هنوز آن را تأیید نکرده‌اند.
طرح ۲۸بندی آمریکا و چرخش موضع کی‌یف و اروپا
تحولات دیپلماتیک پیرامون جنگ اوکراین از حدود ده روز پیش و با درز یک پیش‌نویس ۲۸بندی از طرح آمریکا برای پایان جنگ آغاز شد. طرحی که بیشتر چارچوبی روسی برای پایان جنگ به نظر می‌رسید. این طرح با اشاره به مواردی، چون الحاق کریمه، لوهانسک و دونتسک به روسیه و نیز محدود کردن اندازه ارتش اوکراین، در کی‌یف به‌عنوان «فهرست آرزو‌های روسیه» تلقی شد و موجی از نگرانی در پایتخت‌های اروپایی به‌راه انداخت.
واکنش تند اولیه اوکراین و اروپا، در روزهای بعد جای خود را به تلاش برای تعدیل طرح آمریکایی داد.
در ژنو، مقام‌های آمریکایی و اوکراینی بر سر نسخه‌ای اصلاح‌شده گفت‌و‌گو کردند. ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، پس از این نشست گفت طرح می‌تواند «عملی» باشد، هرچند «نقاط کلیدی» همچنان حل‌نشده باقی مانده است.
یک مقام اوکراینی نیز گفته است که پیش‌نویس اکنون به ۱۹ بند کاهش یافته و حساس‌ترین موضوعات یعنی قلمرو و آینده روابط اوکراین با ناتو عملاً به تصمیم نهایی ترامپ و زلنسکی واگذار شده است.
در اروپا، رهبران اتحادیه اروپا به‌سرعت دست به کار تدوین یک «پیشنهاد متقابل» ۲۸بندی شدند که در آن، اشاره صریح طرح آمریکا به واگذاری سرزمین حذف و با فرمول مبهم‌تر «مذاکرات بر سر تبادل سرزمینی» جایگزین شد و در عین حال، ادبیات مربوط به «تضمین‌های امنیتی» برای اوکراین به‌طور چشمگیری تقویت شد.
درز مکالمه ویتکاف؛ فشار بر مسکو یا تلاش برای امتیازگیری؟
در میانه این تحولات دیپلماتیک، نقش استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در پرونده اوکراین، در روزهای اخیر به‌دلیل انتشار گزارش‌هایی درباره یک تماس تلفنی حساس با اوشاکوف زیر ذره‌بین رفته است.
بر اساس این گزارش‌ها، ویتکاف در تماس خود عملاً به مشاور پوتین «مشاوره» داده که چگونه طرح صلح را طوری به ترامپ ارائه کند که مورد قبول او واقع شود. منتقدان محتوای این فایل صوتی را را نشانه‌ای از همدلی بیش از حد با مواضع روسیه تلقی کرده‌اند.
ترامپ، اما این رویکرد را «رویه استاندارد مذاکره» توصیف کرده و گفته است: «او باید این را به اوکراین بفروشد، باید اوکراین را هم به روسیه بفروشد. این کاری است که یک معامله‌گر انجام می‌دهد.»
کرملین نیز کوشیده اهمیت این درز اطلاعات را کم‌رنگ جلوه دهد. پسکوف گفته است نباید «اهمیتی اغراق‌آمیز» برای این تماس قائل شد، اما در عین حال هشدار داده که «افراد زیادی در کشور‌های مختلف، از جمله در آمریکا، تلاش خواهند کرد این تلاش‌ها برای صلح را بر هم بزنند».
جنگ همچنان ادامه دارد
همزمان با تکاپوی دیپلماتیک، جنگ در میدان متوقف نشده است. مقام‌های اوکراینی می‌گویند شهر زاپوریژیا در جنوب این کشور سه‌شنبه شب هدف حمله گسترده پهپادی روسیه قرار گرفت؛ حمله‌ای که به گفته ایوان فدوروف، رئیس اداره نظامی منطقه، به بیش از ۵۰ ساختمان مسکونی، از جمله یک خوابگاه دانشگاهی پر از سکنه، آسیب زد و دست‌کم ۱۹ زخمی بر جا گذاشت.
وزارت دفاع روسیه نیز اعلام کرده که پدافند هوایی این کشور طی شب گذشته ۳۳ پهپاد اوکراینی را در مناطق مختلف روسیه و بر فراز دریای سیاه سرنگون کرده است. در مقابل، ستاد کل ارتش اوکراین از حمله به یک کارخانه در شهر چبوکساری در غرب روسیه خبر داده که تجهیزات و قطعات مورد استفاده در موشک‌های کروز و بالستیک تولید می‌کند.
مسیر دیپلماسی به کجا می‌رسد؟
با وجود همه ابهام‌ها، یک نکته روشن است. اینکه سرعت تحرکات دیپلماتیک در پرونده اوکراین طی روزهای اخیر بی‌سابقه بوده است. دانیل فرید، دستیار پیشین وزیر خارجه آمریکا در امور اروپا و اوراسیا، این روند را «حرکت در یک مسیر سریع به‌سوی چیزی» توصیف می‌کند: «اینکه این مسیر سریع به شکست منتهی شود یا به موفقیت، هنوز نمی‌توان گفت؛ اما واضح است که روند در حال شتاب گرفتن است.»
لسلی شد، پژوهشگر اندیشکده شورای آتلانتیک، نیز معتقد است که علی‌رغم آشفتگی ظاهری در تیم ترامپ و تغییر مکرر چهره‌های درگیر، کاخ سفید این‌بار «به‌طور جدی» در پی یافتن راهی برای صلح است. او می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد رئیس‌جمهور واقعاً اولویت قائل است برای یافتن صلح در اوکراین و این، به خودی خود، اهمیت دارد.»
با این حال، فاصله عمیق مواضع مسکو و کی‌یف بر سر قلمرو، عضویت ناتو، بازسازی اوکراین و پاسخ‌گویی عاملان جنایات جنگی، در کنار وضعیت سیاسی متزلزل زلنسکی در داخل و چهره غیرقابل‌پیش‌بینی ترامپ، باعث می‌شود بسیاری از ناظران هشدار دهند که صحبت از «نزدیک بودن توافق» هنوز خوش‌بینانه است. بنابراین به گفته شد، هنوز راه درازی باقی مانده است.