وضعیت بحرانی آلودگی هوای تهران در آذر ۱۴۰۴ / فرمان تخلیه صادر می‌شود؟
در روزهایی که آسمان تهران رنگ خاکستری گرفته و نفس‌کشیدن به کابوسی همیشگی بدل شده، زمزمه‌ای عجیب میان مردم می‌پیچد: «آیا قرار است شهر تخلیه شود؟»
به گزارش اقتصادآنلاین، آذرماه امسال برای تهران با هشدارهای پی‌درپی و روزهایی خاکستری همراه بوده است؛ پایتخت برای چهارمین روز متوالی شاخص آلودگی بالای ۲۰۰ را تجربه کرده و در برخی مناطق وارد وضعیت «بسیار ناسالم» شده است. پرسش افکار عمومی روشن است: آیا در چنین شرایطی باید فرمان تخلیه شهر صادر شود؟
تهران قابل تخلیه نیست
کارشناسان محیط‌زیست تأکید دارند چیزی به نام «تخلیه کامل شهر» در زمان بحران آلودگی هوا عملاً ممکن نیست. تهران با جمعیتی بیش از ده میلیون نفر و زیرساخت‌های محدود، قابلیت جابجایی گسترده جمعیت را ندارد. در چنین شرایطی تنها گزینه‌های در دسترس، تعطیلی موقت ادارات و مدارس، کاهش تردد خودروها، و اجرای طرح‌های اضطراری کاهش آلودگی است. این اقدامات اما بیش از هر چیز «مسکن موقتی» محسوب می‌شوند و بدون برنامه‌های دائمی و ساختاری، بحران آلودگی هوا پابرجا خواهد ماند.
مرگی خاموش اما گسترده
طبق اعلام رسمی وزارت کشور، سالانه حدود ۵۰ هزار نفر در ایران بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این رقم نه‌تنها نگران‌کننده، بلکه زنگ خطری جدی برای سلامت عمومی است. ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون عامل اصلی این مرگ‌ومیرها هستند؛ ذراتی که به آسانی در ریه نفوذ کرده و بیماری‌های قلبی و ریوی را به‌طور مستقیم تشدید می‌کنند.
مسئولیت‌های فراموش‌شده
هشت سال از تصویب قانون هوای پاک گذشته است؛ قانونی که ۲۱ دستگاه اجرایی کشور را در کاهش آلودگی هوا مسئول می‌داند. با این حال، بنا بر گفته اعضای شورای شهر تهران، تنها ۳.۵ درصد از مفاد این قانون اجرا شده است.
مهدی چمران، رئیس شورای شهر، روز گذشته هشدار داد: «اگر نشست وزارت کشور با نهادهای مسئول برگزار نشود، اسامی دستگاه‌هایی که در اجرای قانون کوتاهی کرده‌اند را اعلام می‌کنم تا مورد بازخواست عمومی قرار گیرند.» او یادآور شد که جلسه وزارت کشور با دستگاه‌های ذی‌ربط باید شش ماه پیش برگزار می‌شد، اما «هنوز هم دیر نشده است.»
منشأ آلودگی هوا؛ از خودروهای فرسوده تا سوخت مازوت
کارشناسان معتقدند منشأ اصلی آلودگی در تهران، تردد خودروهای فرسوده و غیراستاندارد است که با سوخت نامرغوب و سیستم احتراق ناقص، روزانه هزاران تُن آلاینده تولید می‌کنند. در کنار آن، سوخت مازوت در صنایع و نیروگاه‌ها نیز به بحرانی پنهان بدل شده است. بر اساس گفته مقام‌های سازمان محیط‌زیست، مازوت یکی از آلاینده‌ترین سوخت‌های فسیلی است و آلایندگی آن چندین برابر سوخت‌های معمولی است. با تشدید کمبود گاز در فصل سرد، استفاده از مازوت در برخی کارخانه‌ها افزایش یافته و اثر مستقیمی بر شاخص آلودگی هوای تهران گذاشته است.
شاخص و آستانه خطر شاخص آلودگی هوا
مطابق با استاندارد EPA که در ایران نیز مبنای ارزیابی کیفیت هواست:
- ۰ تا ۵۰: پاک
- ۵۱ تا ۱۰۰: سالم
- ۱۰۱ تا ۱۵۰: ناسالم برای گروه‌های حساس
- ۱۵۱ تا ۲۰۰: ناسالم برای همه
- ۲۰۱ تا ۳۰۰: بسیار ناسالم
- ۳۰۰ تا ۵۰۰: خطرناک
با عبور شاخص از عدد ۲۰۰، کارشناسان توصیه می‌کنند مدارس تعطیل و فعالیت‌های غیرضروری متوقف شود . برخی نیز معتقدند که در این سطح از آلودگی، باید تعطیلی کامل چندروزه شهر در دستور کار قرار گیرد.
چرا بحران آلودگی هوا پابرجاست؟
کارشناسان میان‌حرفی از عوامل پیچیده و درهم‌تنیده دارند. «میثم کریمیان» کارشناس اقتصادی می‌گوید: «اجرای قانون بدون بودجه ممکن نیست؛ وقتی بودجه اختصاص داده نمی‌شود، نباید انتظار اجرای کامل داشت.»
در مقابل اما «پدرام ندیمی» کارشناس ترافیک نظر متفاوتی دارد: «برای انجام بسیاری از اقدامات اصلاً پول لازم نیست؛ باید نگاه مدیریتی را تغییر داد. ما هم ظرفیت داریم و هم بودجه، اما فقدان مدیریت یکپارچه سبب شده عملکرد دستگاه‌ها جزیره‌ای و بی‌اثر باشد.»
تهران در حالی «چهارمین شهر آلوده جهان» شده که از ابتدای سال تاکنون بیش از ۱۰۰ روز هوای ناسالم را پشت سر گذاشته است . این آمار، آذر را به یکی از بحرانی‌ترین ماه‌های چند سال اخیر تبدیل کرده است. با وجود هشدارهای مکرر و مطالبه‌گری افکار عمومی، هنوز اتحادی واقعی میان نهادهای مسئول شکل نگرفته است. بحران آلودگی هوا دیگر یک مسئله فصلی نیست، بلکه تهدیدی دائمی برای سلامت ملی است. اجرای کامل قانون هوای پاک، خروج خودروهای فرسوده، اصلاح سوخت، و نظارت جدی بر صنایع باید در دستور کار فوری دولت قرار گیرد. تا آن زمان، هر روز تأخیر، بهایش جان هزاران نفر از شهروندان تهرانی است.
شاخص آلودگی هوا در سایر استان‌های کشور
شاخص آلودگی هوای اراک
شاخص آلودگی هوای البرز
شاخص آلودگی هوای قزوین
شاخص آلودگی هوای همدان
