تورم سرسام‌آور محصولات کشاورزی/ جهش ۱۳۰ درصدی قیمت کاه و ۹۸ درصدی گوجه‌فرنگی
گزارش تازه مرکز آمار ایران از متوسط قیمت تولیدکننده محصولات و خدمات کشاورزی در بهار ۱۴۰۴ نشان می‌دهد تقریباً تمامی اقلام با افزایش‌های چشمگیر مواجه شده‌اند. رشد شدید قیمت نهاده‌ها، دستمزدها و خدمات، فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان کشاورزی و امنیت غذایی کشور وارد کرده است.
به گزارش اقتصاد آنلاین، متوسط قیمت تولیدکننده (سر خرمن) محصولات و خدمات کشاورزی در بهار ۱۴۰۴ نشان می‌دهد در بخش غلات، گندم به عنوان کالای استراتژیک با متوسط قیمت ۲۰،۳۹۹ تومان برای هر کیلوگرم عرضه شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۸.۴ درصد افزایش یافته است. هرچند این رشد نسبت به جهش‌های دیگر اقلام ملایم‌تر به نظر می‌رسد، اما با توجه به نقش گندم در امنیت غذایی و یارانه‌های پنهان دولت، حتی چنین افزایشی می‌تواند تبعات جدی برای بودجه عمومی داشته باشد.
در مقابل، جو با افزایش خیره‌کننده ۷۱.۴ درصدی و رسیدن به ۱۶,۳۲۵ تومان برای هر کیلوگرم، زنگ خطری جدی برای دامداران به شمار می‌آید. افزایش قیمت جو به طور مستقیم بر هزینه‌های پرورش دام و به تبع آن بر قیمت گوشت و لبنیات اثرگذار است.
در بخش حبوبات نیز روند افزایشی ادامه دارد.نخود با متوسط ۸۲,۳۱۱ تومان و عدس با ۸۸,۵۹۱ تومان در هر کیلوگرم، به ترتیب رشد ۵۶.۶ و ۵۱.۸ درصدی را تجربه کرده‌اند. این روند نشان می‌دهد حتی اقلامی که به‌عنوان جایگزین گوشت در سبد مصرفی خانوار شناخته می‌شوند، دیگر از تورم مصون نیستند. افزایش بهای حبوبات، فشار مضاعفی بر طبقات کم‌درآمد وارد می‌کند.
محصولات جالیزی و سبزیجات؛ از جهش گوجه‌فرنگی تا کاهش قیمت پیاز
محصولات جالیزی که همواره نقش مهمی در تغذیه خانوار‌های ایرانی داشته‌اند، در بهار ۱۴۰۴ نیز با افزایش قیمت روبه‌رو شدند. هندوانه با رشد ۷.۲ درصدی و رسیدن به ۸,۴۴۷ تومان در هر کیلوگرم، و خربزه با جهش ۲۵.۱ درصدی و ثبت ۱۶,۰۸۷ تومان به فروش رسیده است. همچنین خیار با متوسط ۱۴,۶۸۴ تومان رشدی ۲۸.۲ درصدی را تجربه کرده است.
اما آنچه بیش از همه جلب توجه می‌کند، افزایش شدید قیمت سبزیجات است. در بخش سبزیجات، سیب‌زمینی با قیمت ۱۳،۱۸۴ تومان برای هر کیلوگرم، ۵۶.۴ درصد گران‌تر شده و گوجه‌فرنگی با رشد نزدیک به دو برابر (۹۸.۴ درصد) به ۱۲،۸۱۶ تومان رسیده است. این اعداد نشان می‌دهند سفره خانوار ایرانی با چالش جدی در تأمین محصولات پرمصرف روبه‌رو خواهد بود.
تنها استثنا در این بخش پیاز است که با کاهش ۳۱.۱ درصدی به ۷,۲۱۸ تومان در هر کیلوگرم رسیده است. کاهش قیمت پیاز را می‌توان ناشی از افزایش سطح زیرکشت یا عرضه فصلی دانست، اما اثر آن در برابر جهش سایر اقلام محدود خواهد بود.
محصولات علوفه‌ای و میوه‌ها؛ رشد‌های کم‌سابقه در نهاده‌های دامی
در بخش محصولات علوفه‌ای، یونجه با افزایش ۵۰.۳ درصدی به ۱۴,۰۰۶ تومان در هر کیلوگرم رسیده است. اما بیشترین رشد در این بخش مربوط به کاه است که با جهش بی‌سابقه ۱۳۰.۵ درصدی به ۲,۵۹۴ تومان رسیده است. افزایش شدید قیمت نهاده‌های علوفه‌ای، عملاً هزینه پرورش دام را دوچندان می‌کند و در میان‌مدت به افزایش قیمت محصولات پروتئینی منجر خواهد شد.
در بخش میوه‌ها نیز افزایش قیمت ادامه داشته است. هلو با متوسط ۶۳،۴۹۶ تومان رشد ۴۰.۱ درصدی داشته، آلبالو با ۷۵،۸۱۹ تومان رشدی ۴۶.۴ درصدی را تجربه کرده و زردآلو با ۶۹،۸۶۱ تومان، ۲۱.۴ درصد افزایش یافته است. در میوه‌های دانه‌دار نیز سیب درختی با متوسط ۴۰،۰۲۱ تومان، ۴۹ درصد رشد داشته است. این ارقام نشان می‌دهند حتی میوه‌هایی که بخش مهمی از مصرف تابستانی خانوار‌ها هستند، دیگر کالای لوکس‌تری برای بسیاری از طبقات جامعه به شمار می‌آیند.
دامداری سنتی، لبنیات و خدمات؛ اثرات دومینویی بر اقتصاد روستایی
افزایش قیمت نهاده‌ها مستقیماً در دامداری سنتی منعکس شده است. گوسفند و بره زنده با متوسط ۳۰۹،۱۱۲ تومان برای هر کیلوگرم (رشد ۹.۴ درصدی) و گاو پرواری با ۲۲۳،۸۰۲ تومان (افزایش ۹.۵ درصدی) همچنان روند صعودی دارند.
در بخش فرآورده‌های دامی سنتی، شیر گوسفند با قیمت ۶۱،۸۵۵ تومان برای هر کیلوگرم، رشد ۴۲.۲ درصدی داشته و شیر گاو با ۱۹،۵۰۳ تومان، ۲۶.۶ درصد گران‌تر شده است. این تغییرات نشان می‌دهد که چرخه افزایش هزینه‌های نهاده‌ها و دستمزدها، از تولید محصول اولیه تا محصولات مصرفی، به صورت دومینویی کل بخش کشاورزی و دامداری را تحت فشار قرار داده است.
از سوی دیگر، هزینه خدمات ماشینی نیز افزایش یافته است. شخم یک هکتار زمین آبی با تراکتور به ۲،۹۲۹،۰۸۴ تومان رسیده که ۳۲.۵ درصد رشد داشته و شخم زمین دیم نیز با ۱،۸۵۰،۵۷۴ تومان، افزایش ۳۹.۴ درصدی را تجربه کرده است. چنین افزایش‌هایی عملاً هزینه تولید کشاورزان خرد را به شکل چشمگیری بالا می‌برد.
دستمزد نیروی کار؛ فشار مضاعف بر تولیدکنندگان
گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد در بهار ۱۴۰۴، دستمزد نیروی کار کشاورزی به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است. متوسط دستمزد روزانه کارگر میوه‌چین مرد در بهار ۱۴۰۴ بیش از ۶۰۱،۲۶۲ تومان (افزایش ۳۸.۷ درصدی) و برای زنان حدود ۴۹۳،۹۰۱ تومان (رشد ۴۲.۹ درصدی) بوده است.
کارگران وجین‌کار و تنک‌کار نیز به ترتیب حدود ۸۸۹،۹۹۳ تومان و ۱،۰۵۷،۴۴۵ تومان دریافت کرده‌اند که افزایش‌های ۵۴.۷ و ۴۱.۴ درصدی را نشان می‌دهد. این تغییرات ضمن آنکه بیانگر فشار هزینه‌ای بر کشاورزان است، از سوی دیگر نشان‌دهنده تلاش نیروی کار برای حفظ قدرت خرید در شرایط تورمی است.
آینده مبهم کشاورزی در سایه تورم
تحلیل داده‌های بهار ۱۴۰۴ نشان می‌دهد تقریباً تمامی اجزای بخش کشاورزی ایران، از نهاده‌های اصلی مانند غلات و حبوبات تا خدمات و دستمزدها، با افزایش‌های کم‌سابقه مواجه بوده‌اند. این روند نه تنها هزینه تولید را به‌طور تصاعدی بالا برده، بلکه امنیت غذایی، قدرت خرید خانوار‌ها و آینده کشاورزی کشور را در معرض خطر قرار داده است.
اگر سیاست‌های حمایتی کارآمد و مدیریت مؤثر در زنجیره تأمین اتخاذ نشود، ادامه این روند می‌تواند منجر به کاهش سطح زیرکشت، افزایش وابستگی به واردات و تشدید بحران معیشتی برای کشاورزان و مصرف‌کنندگان شود. کشاورزی ایران بیش از هر زمان دیگری نیازمند راهبرد‌های کلان برای کنترل تورم، حمایت هدفمند از تولیدکنندگان و مدیریت کارآمد منابع است.
