بلاتکلیفی پلتفرم‌های آنلاین طلا/ وقتی نظارت بهانه‌ای برای انحصار می‌شود

به گزارش اقتصادآنلاین، چند ماه از ممنوعیت صدور مجوز برای کسب‌وکار‌های آنلاین طلا گذشته، اما هنوز هم ضابطه‌ای مدون برای این حوزه تصویب نشده است. رضا الفت‌نسب، رئیس اتحادیه کسب‌وکار‌های مجازی، در رویداد «دیالوگ» که با محوریت بررسی وضعیت پلتفرم‌های آنلاین طلا برگزار شد، از این تأخیر ابراز نگرانی کرد. او معتقد است که ورود نهاد‌های متعدد مانند بانک مرکزی به روند نظارت، صرفاً باعث پیچیدگی بیشتر و تعویق در تدوین مقررات شده است. به گفته او، بسیاری از کسب‌وکار‌هایی که در صف دریافت مجوزند، این وضعیت را نوعی انحصار می‌دانند.

الفت‌نسب در ادامه تأکید کرد که اتحادیه کسب‌وکار‌های مجازی توانایی ایجاد یک سامانه شفاف نظارتی از لحظه خرید تا وضعیت موجودی انبار را دارد، اما به‌جای واگذاری مسئولیت به نهاد تخصصی، تصمیم‌گیران ترجیح داده‌اند با اعمال نفوذ‌های خارج از صنف، مسیر تنظیم‌گری را از ریل تخصصی‌اش خارج کنند.

اما نکته این است که آیا نظارت بهانه‌ای برای ایجاد انحصار است؟ چرا نهاد‌های مختلف، بدون تجربه در فضای فین‌تک یا تجارت الکترونیک، اصرار به مداخله مستقیم دارند؟ در پاسخ به این پرسش‌ها، کارشناسان معتقدند که بازی با قواعد نظارتی در یک صنعت نوپا، به‌جای حفاظت از مصرف‌کننده، گاه به ابزاری برای حذف رقبای تازه‌وارد بدل می‌شود.

تنظیم‌گری پس از بحران، رویکرد آتش‌نشانی در اقتصاد دیجیتال

علیرضا یعقوبی، رئیس هیات‌مدیره انجمن فین‌تک، در این رویداد بر ناکارآمدی مدل فعلی مقررات‌گذاری تأکید کرد. از دید او، بسیاری از نهاد‌ها تنها زمانی وارد میدان می‌شوند که بحرانی رخ دهد؛ رویکردی که او آن را «مدیریت آتش‌نشانی» نامید. او گفت: «نباید بعد از بحران تازه به فکر تدوین قانون بیفتیم. باید از ابتدا، نهاد مقررات‌گذار واحد و چارچوبی شفاف برای این فعالیت‌ها داشته باشیم.»

یعقوبی معتقد است که پلتفرم‌های آنلاین طلا به‌جای قانون جدید، به تطبیق با ساختار‌های موجود نیاز دارند. زیرا هنوز اتفاق تازه یا تهدید جدی‌ای در این صنعت دیده نشده است. او با اشاره به رشد توکنایز کردن طلا در سطح جهانی، از روند ۳۵ درصدی رشد سالانه معاملات طلا بر بستر بلاک‌چین گفت و پیش‌بینی کرد که تا دو سال آینده، ۱۰ درصد بازار جهانی طلا به توکن‌های دیجیتال وابسته خواهد شد. با این حال، در ایران هنوز درباره اصل پلتفرم‌ها توافق نشده است.

از نظارت تا دخالت، چرا پلتفرم‌ها نگران‌اند؟

سعید امیرخانی، حقوقدان و از سخنرانان دیگر پنل، موضوع را از زاویه حساسیت بالای حاکمیت به سرمایه‌های مردم تحلیل کرد. او گفت که افزایش سرمایه‌گذاری مردم در بستر‌های دیجیتال طلا باعث شده برخی نهاد‌ها به دنبال کنترل سختگیرانه این فضا باشند. با این حال، او هم مانند دیگر کارشناسان، از نبود متولی مشخص و تأخیر در نهایی‌شدن ضوابط انتقاد کرد.

امیرخانی در اشاره‌ای ظریف به دخالت نهاد‌های نظارتی، تأکید کرد که وظیفه اصلی آنها باید نظارت باشد، نه مداخله در تصمیمات روزمره کسب‌وکارها. او گفت: «قانون اجازه نظارت داده، اما دخالت در مدل‌های تجاری، خلاقیت را از بین می‌برد.» همچنین او نقش اتاق اصناف در سندباکس را حائز اهمیت دانست و خواستار رویکردی تسهیل‌گرانه و منعطف در مقررات شد.

این نکته‌ای است که مصطفی اکرمی، مدیرعامل میلی‌گُلد نیز بر آن صحه گذاشت. اکرمی گفت: «هیچ‌کس با نظارت مشکل ندارد، ولی نظارت نباید مانع توسعه شود.» او تأکید کرد که اگر هر نهادی از زاویه دید خود وارد شود، نتیجه‌اش دخالت است، نه نظم.

اکرمی همچنین با ارائه آماری گفت که در حالی که بورس کالا ۲۰ تن ذخیره طلا دارد، پلتفرم‌های آنلاین تنها ۲ تن طلا در اختیار دارند؛ بنابراین مقایسه این دو حوزه از نظر بار نظارتی ناعادلانه است. با این حال، به گفته او، پلتفرم‌ها به‌دلیل اعتماد عمومی و نداشتن پرونده قضایی، محبوبیت بالایی یافته‌اند.

آینده مبهم، فرصت‌های سوزانده‌شده

چشم‌انداز آینده این صنعت، در گرو رفتار امروز نهاد‌های مقررات‌گذار است. اگر قرار باشد هر بار با ورود فناوری جدید، به‌جای همراهی، با تأخیر و مانع‌تراشی مواجه شویم، فرصت رشد از بین خواهد رفت. آن هم در بازاری که به گفته اکرمی، قابلیت ایجاد تحول جدی در زیرساخت‌های مالی دارد؛ حتی قابلیت تحویل طلای فیزیکی از طریق پست با بیمه تا سه ماه آینده فراهم شده و این نشان‌دهنده بلوغ فنی این کسب‌وکارهاست.

امروز، پلتفرم‌های آنلاین طلا دیگر نه یک ایده خام، بلکه بخشی فعال از اکوسیستم دیجیتال کشورند. اگر نهاد‌ها نخواهند از منافع سنتی چشم بپوشند و نگاه توسعه‌محور نداشته باشند، این صنعت یا مهاجرت خواهد کرد یا در دل انحصار، نابود می‌شود. همان‌طور که بار‌ها در تاریخ اقتصاد دیجیتال ایران دیده‌ایم.